عربستان سعودی تا کی می‌تواند به غزه بی اعتنا باشد؟

قول دروغ نتانیاهو به عربستان سعودی؟

با وجود اینکه در نشست اتحادیه عرب در ظهران عربستان ملک سلمان بن عبدالعزیز السعود، پادشاه عربستان، موضع کشورش در مورد بیت المقدس را تشریح کرد، در بیانیه پایانی اشاره‌ای به رویدادهای غزه نشده بود. نیروی دفاعی اسرائیل (IDF) در درگیری‌های اخیر در مرز نوار غزه با اسرئیل در هفته‌های اخیر ۳۲ فلسطینی، از جمله یک نوجوان ۱۵ ساله را کشته و بیش از ۱۶۰۰ نفر را زخمی کرده‌است.

سلمان اعلام کرد مبلغ ۱۵۰ میلیون دلار برای کمک به اوقاف اسلامی در بیت المقدس و ۵۰ میلیون دلار برای کمک به آژانس امداد و اقدام سازمان ملل متحد برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک در نظر گرفته‌است. این مبالغ کمک‌های مالی قطع شده ایالات متحده را جبران خواهند کرد. او این نشست را نشست «بیت المقدس» خواند. بیانیه این نشست به "غیرقانونی بودن تصمیم ایالات متحده در به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل" اشاره می‌کند و می‌گوید "ما بیت رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل را قویا رد می‌کنیم و قدس شرقی را پایتخت دولت فلسطین می‌دانیم". در ادامه این بیانیه در مورد "هر اقدامی که وضعیت حقوقی و سیاسی فعلی قدس را تغییر دهد" هشدار داده شده است.

به نوشته بروس ریدل، "جدیت و خشمی که در سخنان پادشاه عربستان وجود داشت نشان دهنده افزایش ناآرامی‌ها در کاخ سلطنتی در مورد رویدادهای غزه و بیت المقدس است. شرایط در ماه آینده و با افتتاح سفارت ایالات متحده در بیت المقدس به سمت ناپایداری و ناآرامی بیشتر نیز خواهد رفت. بسیاری از اعراب به سعودی‌ها به چشم کسانی نگاه می‌کنند که با جرد کوشنر، داماد ترامپ برای تضعیف دعوی فلسطینیان در مورد بیت المقدس همکاری کرده‌اند. این نگاه برای سعودی‌ها بسیار ناخوشایند است چرا که به چهره پادشاه عربستان به عنوان مدافع مساجد مقدس مسلمانان آسیب می‌رساند. این مسئله به مشروعیت پادشاه عربستان آسیبی جدی وارد می‌کند. تصاویر سوزانده شدن پرچم عربستان سعودی و تصاویر محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور در تلویزیون‌های این کشور سانسور شدند. ایران مرتبا عربستان را به همدستی با اسرائیل متهم می‌کند."

به نوشته داوود کتاب، "دقیقا مشخص نیست چه عاملی پادشاه عربستان را مجبور کرد در مورد مسئله بیت المقدس موضعگیری جدی بکند. پسرش، محمد بن سلمان که علاوه بر ولیعهدی وزیر دفاع عربستان نیز هست، به تازگی سفری چند روزه به ایالات متحده (از ۱۹ تا ۲۲ مارس) که شامل دیدار از کاخ سفید نیز می‌شد را به اتمام رسانده‌است. ...در طی این سفر محمد اشاره اندکی به مسائل بیت المقدس کرد. در واقع بن سلمان در گفتگویی با نشریه آتلانتیک بیش از هر زمان دیگری به به رسمیت شناختن یک جانبه دولت اسرائیل نزدیک شد. مسئله‌ای که تیتر این مصاحبه هم شد. جفری گلدبرگ، سردبیر نشریه آتلانتیک از وی پرسید، "آیا فکر می‌کنید یهودیان حق داشتن این دولت - ملت در دستکم بخش‌هایی از سرزمین آبا و اجدادی‌شان دارند؟" و محمد پاسخ داد، "فکر می‌کنم فلسطینیان و اسرائیلی‌ها حق داشتن سرزمین خودشان را دارند". اما نسخه منتشر شده در روز دوم آوریل نشریه آتلانتیک با حذف «فلسطینان»، گفته او در مورد اسرائیلی‌ها را بیشتر از حد واقعی بزرگ کرد. عنوان فرعی گفتگو "در گفتگوی که مسائل مختلفی را در بر می‌گرفت، ولیعهد عربستان حق یهودیان به سرزمین‌شان را به رسمیت شناخت" بود.

به نوشته آکیوا الدار بنیامین نتانیاهو آنچنان شیفته قول دروغ رسیدن به توافقی مخفی با عربستان سعودی شده که هرگونه امکان گفتگوی مستقیم با فلسطینیان را رد می‌کند. به نوشته او، "در هفتادمین سالروز استقلال اسرائیل، بار دیگر جهان عرب از اسرائیل دعوت می‌کند که عضو تمام عیار منطقه شود و امنیت، به رسمیت شناخته شدن و صلح با همسایگان عربش را به دست بیاورد. اما این تغییر تاریخی قیمتی دارد: آغاز مذاکرات جدی برای اطمینان از تاسیس یک دولت مستقل فلسطینی در درون مرزهای ۱۹۶۷ و به پایتختی بیت المقدس شرقی".

الدار نگاه منحرف نتانیاهو را "بدعتی دوگانه و حتی سه گانه" می‌داند. "راه اندازی یک کسب و کار نوین بین المللی. از سویی روابطش را با دولت‌های عربی که رویکردی عملگرایانه دارند تحکیم می‌کند و از سوی دیگر برای کشتن فلسطینیان غیر مسلح در غزه تک تیرانداز می‌فرستد و اشغال کرانه غربی و بیت المقدس شرقی را گسترش می‌دهد و به رسمیت شناخته شدن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل توسط ایالات متحده را تمجید می‌کند. ...با وجود اینکه نشست اتحادیه عرب در شرایطی برگزار شد که سوریه درگیر جنگ داخلی است و ایران و اسرائیل در آن وارد مقابله نظامی مستقیم شده‌اند، رسانه‌های اسرائیلی عمدتا آن را پوشش ندادند. اکثر آنها مشغول داستان سرایی درباره روابط عاشقانه بین بیت المقدس و ریاض علیه دشمن مشترک‌شان تهران بودند. رسانه‌های محلی نقل قول‌های زیادی از گزاریش از نیویورک تایمز آوردند که در مورد «تفاهم» بین دولت ترامپ و سعودی‌ها برای طرح صلحی بین اسرائیل و فلسطینیان است. بنا بر این طرح پایتخت دولت آینده فلسطینی روستای ابودیس در بیت المقدس شرقی است".

ناخشنودی عربستان سعودی و اتحادیه عرب از ناآرامی‌ها در غزه به مخالفتشان با حماس باز می‌گردد. همانطور که در ستون اول آوریل گفتیم، "راهپیمایی بزرگ بازگشت برای حماس هم نشانه‌ای از قدرت بود و هم استیصال، در شرایطی که رهبری سیاسی فلسطینی‌ها وضعیت بحرانی‌ای دارد و شرایط اقتصادی و انسانی در نوار غزه بحرانی است."

به نوشته شلومی ادار، "حماس مایل است تظاهرات گسترده در مرز را تا ۱۵ مه هر هفته برگزار کند. ولی نیروی دفاعی اسرائیل قصد دارد با تغییر در تاکتیک‌های زمینی‌اش و مشخصا با هدف قرار دادن حماس تظاهرات را متوقف کند. از آغاز این تظاهرات اسرائیل آن را اقدامی تروریستی خواند و مدعی شد حماس نه تنها در آن نقش داشته بلکه درگیر اقدامات تروریستی مانند کار گذاشتن بمب در طول سیم خاردارهای مرزی و اقدام به نابود کردن و عبور کردن از آنها نیز بوده‌است. نتیجه گیری اسرائیل این است که به آنچه به عنوان مقابله مسلح حماس در مرزهایش می‌داند باید پاسخی نظامی دهد. دو روز پس از تظاهرات روز ۱۴ آوریل، اسرائیل اعلام کرد یک تونل دیگر حفر شده توسط حماس را در شمال غزه کشف کرده‌است. به گفته آویگدور لیبرمن، وزیر دفاع اسرائیل، این تونل طولانی‌ترین، عمیق‌ترین و مهمترین تونلی است که تا کنون کشف شده‌است. یکی از سخنگویان نیروی دفاعی اسرائیل که به شرط فاش نشدن نامش گفتگو می‌کرد گفت این تونل در منطقه جبلیه، نزدیک به محل تظاهرات، واقع شده است. به همین خاطر نیروی دفاعی اسرائیل این امکان را محتمل دانسته که حماس بخواهد زیر پوشش تظاهرات از طریق این تونل دست به اقدامات تروریستی بزند. ...زمان بندی اعلام کشف این تونل و ارتباطی که ادعا شده بین آن و تظاهرات وجود داشته طوری طراحی شده که پیغامی واضح به حماس بفرستد: هر چه بیشتر تظاهرات ادامه پیدا کند، سرمایه گذاری حماس در آن بیشتر می‌شود و خشونت علیه نیروی دفاعی اسرائیل نیز بیشتر می‌شود. این امر به نوبه خود باعث می‌شود اسرائیل اقدامات نظامی‌اش را علیه اهداف مشخص حماس در غزه بیشتر کند."

در گزارش الدار، آخرین موج درگیری در روز ۲۰ آوریل پیش بینی شده بود. در این درگیری‌ها یک نوجوان فلسطینی کشته شد. آویگدور لیبرمن، وزیر دفاع اسرائیل حماس را مسئول مرگ این نوجوان دانست. وی در توییتی نوشت، "تنها رهبران حماس مسئول مرگ نوجوان ۱۵ ساله فلسطینی هستند. آن رهبران بزدلی که پشت کودکان و زنان مخفی می‌شوند و از آنها به عنوان سپر انسانی استفاده می‌کنند تا بتوانند به حفر تونل و انجام اقدامات تروریستی علیه دولت اسرائیل ادامه دهند. من دوباره به ساکنین غزه می‌گویم: برای طولانی کردن عمرتان نزدیک سیم خاردارهای مرزی نشوید."

به نوشته ریدل، عامل دیگر تغییر در موضعگیری‌های عربستان در مورد فلسطین، تغییر در انتظارات ریاض از دولت ترامپ است. به نوشته ریدل، "سخنان ترامپ در مورد حملات هوایی‌اش (به سوریه) که در آنها او قول داد سعی در حل مشکلات این منطقه «بحران زده» نکند، به سعودی‌ها آنچه می‌خواستند بشنوند را نداد. " از دیدگاه سعودی‌ها ترامپ با گذشت زمان بیشتر شبیه باراک اوباما می‌شود و از استراتژی‌ای دفاع می‌کند که قصد دارد عرب‌ها را به حال خود رها کند و بگذارد آنها مشکلاتشان را خودشان حل کنند. سخنان ترامپ مبنی بر اینکه سلمان حاضر است هزینه ماندن آمریکا در سوریه را بپردازد ریاض را گیج و مبهوت کرده بود. در واقع سعودی‌ها مدت‌ها پیش از تلاش برای سرنگون کردن بشار اسد ناامید شده‌بودند. آنها از واشنگتن می‌خواهند کارهای سنگین را انجام دهد. قرار نیست آنها هزینه آن را پرداخت کنند. ...علاوه بر این سعودی‌ها از اینکه ترامپ در مورد ایران سختگیرانه حرف می‌زند ولی از رویارویی با تهران در سوریه و جاهای دیگر حذر می‌کند آشفته‌اند. …

ریدل در نتیجه گیری می‌نویسد، "سعودی‌ها در مورد ترامپ تسلیم نشده‌اند. آنها با میزبانی از ترامپ در سال گذشته و دیدار مبسوط ولیعهد از واشنگتن، اعتبارشان را خرج دولت ترامپ کرده‌اند. برکناری رکس تیلرسون از  وزارت امور خارجه و انتصاب جان بولتون، که جنگ طلب و مخالف جدی ایران است، به سمت مشاور امنیت ملی برای سعودی‌ها امیدوار کننده است. اما انتظارات آنها از دولت ترامپ کاهش پیدا کرده‌است. نشست اتحادیه عرب به رهبری سلمان نشانه‌ای از تعدیل تاکتیکی و محتاطانه در انتظارات است. "

ظریف: «احترام» پیش نیاز ملاقات میان ایران و آمریکاست

با مشخص شدن جزئیات گفتگوهای مقدماتی برای نشستی احتمالی بین دونالد ترامپ و کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، رهبران اروپایی امیدوارند بتوانند با استفاده از این تحولات به عنوان مدل، دولت ترامپ را متقاعد کنند که از برجام خارج نشود.

شرایط برای امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان که قرار است در هفته آینده با ترامپ دیدار کنند سخت خواهد بود. با وجود اینکه هر دو کشور از انجام اقداماتی احتمالی برای رفع نگرانی‌های ایالات متحده از برنامه موشکی ایران و نقض حقوق بشر در این کشور صحبت کرده‌اند، هر دو آنها خواهان آن هستند که ایالات متحده در برجام (که مسئله برنامه موشکی و حقوق بشر را دربر نمی‌گیرد) باقی بماند.

درخواست اروپایی‌ها باید بر این اساس استوار باشد که رویکرد قابل تحسین ترامپ در مورد کاهش تنش در بحران هسته‌ای آسیا با اقداماتی که منجر به افزایش بحران در خاورمیانه و اروپا می‌شود هم‌خوان نیست. برخورد آمریکا با این دو مسئله باید بخشی از اقدامات منسجم و کلی‌تر این کشور برای جلوگیری از خطر گسترش سلاح‌های اتمی و درگیری باشد.

برنامه هسته‌ای ایران برای اروپا و آسیا یک مسئله امنیتی است. متحدین ایالات متحده در شرق آسیا و روسیه و چین لزوم نگاهی منطقی به مسئله کره شمالی را درک می‌کنند. رهبران اروپایی و رهبران چین و روسیه می‌توانند مدعی شوند که برنامه هسته‌ای ایران برای امنیت اروپا تهدیدی جدی است.

دشواری ملاقات ماکرون و مرکل با ترامپ را می‌توان از سخنان محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در گفتگویش با المانیتور دریافت. او گفت، "به واسطه برجام ما موفق شده‌ایم در حیطه تحقیق و توسعه دستاوردهای زیادی داشته باشیم و بر اساس این دستاوردها ما می‌توانیم برنامه هسته‌ای را در شکلی جدی‌تر و پیشرفته‌تر پیگیری کنیم. برنامه هسته‌ای ما همچنان صلح آمیز خواهد بود ولی بسیار پیشرفته‌تر. این گزینه‌ایست که ایران آن را در نظر دارد و احتمالا جدیترین گزینه‌مان."

ماکرون و مرکل می‌توانند به ترامپ که نشان داده حاضر است ریسک دیدار با رهبر کره شمالی را بپذیرد پیشنهاد کنند که دیداری مشابه با حسن روحانی، رئیس جمهور ایران را نیز در نظر داشته باشد. این پیشنهادی است که ما ماه قبل ارائه کردیم. وقتی از ظریف در مورد ملاقات بین ترامپ و روحانی سوال شد، وی پاسخ داد  "فکر می‌کنم هر گونه گفتگو با ایران نیازمند احترام است و تنها زمانی روی می‌دهند که ترامپ بتواند چنین احترامی را نشان دهد."