حمله ترکیه «جو سرکوب و افول اقتصادی» در شمال سوریه را تشدید می‌کند

همانطور که هفته گذشته در این ستون نوشتیم، عملیات نظامی ترکیه در عفرین (عملیات موسوم به شاخه زیتون) توان آنکارا، مسکو و تهران در تداوم روند صلح آستانه را با وجود خطر روز افزون یک جنگ قدرت عظیم، به آزمایش گذاشته است.

به نوشته یکی از خبرنگاران المانیتور، "برای ایران، دخالت نظامی ترکیه در شمال سوریه تنها منجر به پیچیده‌تر شدن وضعیت سوریه و مذاکرات صلح سوچی می‌شود. وضعیتی که هم اکنون نیز بسیار پیچیده است. مذاکرات صلحی که روز ۲۸ ژانویه  در سوچی روسیه برگزار شد نیز از سوی دیگر به خاطر بایکوت شدن آن توسط گروه‌های مهم اپوزیسوین سوریه موفقیت چندانی نداشت. در این شرایط انتظار این می‌رود که روسای جمهور ترکیه، روسیه و ایران در آینده نزدیک در استانبول برای گفتگو درباره تحولات اخیر دیدار کنند اما زمان برگزاری چنین دیداری هنوز مشخص نشده‌است. این دیدار سه گانه در ادامه دیدار سه گانه دیگری است که روز ۲۲ نوامبر ۲۰۱۷ در سوچی روسیه برگزار شد و چارچوب همکاری بین این سه قدرت در مورد بحران سوریه را مشخص کرد برگزار می‌شود. به گفته یکی از مقامات تهران که به شرط فاش نشدن نامش با المانیتور گفتگو می‌کرد تهران به ترکیه هشدار داده که مراقب باشد درگیر جنگی فرسایشی در عفرین نشود."

این نویسنده در ادامه می‌گوید، "ایرانی‌ها در تلاش بودند میانجی توافقی بین کردها و دولت سوریه باشند که به نیروهای سوریه اجازه ایران را بدهد نیروهایش را به منطقه اعزام کند و آنها را در کنار نیروهای کرد و چند گروه نظامی دیگر متحد ایران قرار دهد. هدف ایران این است که با حداکثر دستاورد از جنگ خارج شود و موقعیتش به عنوان دوست ترکیه و کردهای سوریه را به بهترین نحو ممکن حفظ کند و هم زمان جلوی طرف‌ها دیگری که می‌خواهند برای بهبود موقعیت‌شان در جنگ سوریه در عفرین سرمایه گذاری کنند را بگیرد. مهمترین این طرف‌ها ایالات متحده است. یک منبع نظامی مستقر در حوال عفرین به خبرنگار المانیتور گفت که در کنار نیروهای کرد که از عفرین دفاع می‌کنند چند گروه نظامی عرب سوری حضور دارند که متحد ایران دانسته می‌شوند. به گفته این منبع وظیفه این نیروها این است که از عدم پیشروی نیروهای ترکیه به مناطق دیگر اطمینان حاصل کنند و به همین خاطر مسلح به موشک‌های ضد تانک هستند. هم ایرانی‌ها و هم دولت سوریه ظن این را دارند که ترکیه بخواهد دوباره بازی‌اش در شمال سوریه را عوض کند و شرایط را به گذشته برگرداند."

علیرغم تمامی تنش‌هایی که بین ایران، ترکیه و روسیه وجود دارد، آنچه در حال حاضر دیده می‌شود این است که این سه کشور هنوز به توافق آستانه پایبند هستند. استفان دی میستورا، نماینده سازمان ملل در جنگ سوریه در مذاکرات سوچی به عنوان ناظر شرکت کرد. دلیل شرکت او این بود که این مذاکرات تنها راه زنده ماندن روند صلح ژنو است و در حال حال ضرورت احیای کانال‌های دیپلماتیک برای حل بحران سوریه بیشتر از هر زمان دیگری حس می‌شود. دی میستورا روز ۱۴ فوریه به شورای امنیت سازمان ملل گفت وضعیت سوریه "به همان میزانی که در تمام دوران ماموریتم دیده‌ام خشن، نگران کننده و خطرناک است" و "از نوامبر ۲۰۱۷ هیچ محموله کمکی از سازمان ملل به مناطق تحت محاصره نرسیده‌است."

محدودیت‌های نفوذ ایالات متحده در سوریه را می‌شد در سفر هفته گذشته رکس تیلرسون به ترکیه دید. با وجود گفتگوی طولانی سه ساعته بین او و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه تنها در مورد «مکانیسم‌هایی» برای گفتگو درباره مسائل مورد اختلاف دو کشور در بلند مدت به تفاهم رسیدند. مهمترین موضوع مورد اختلاف حمایت آمریکا از نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) است که اکثرا از رزمندگان یگان‌های مدافع خلق (YPG) تشکیل شده است. ترکیه YPG را سازمانی تروریستی می‌داند و در عملیات شاخه زیتون آن را هدف حملات خود قرار داده‌است. موارد دیگر نقش YPG در منبیج، خواسته ترکیه مبنی بر استرداد فتح الله گولن (که آنکارا او را مسئول کودتای نافرجام ماه ژوئئه ۲۰۱۶ می‌داند)، برنامه ترکیه برای خرید سیستم دفاع ضد موشکی اس-۴۰۰ از روسیه هستند. مولود چاووش اغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در یک کنفرانس خبری که روز ۱۶ فوریه به صورت مشترک با تیلرسون برگزار کرد سه بار به «قول‌هایی که ایالات متحده در مورد سوریه داده بود و به آنها عمل نکرد» اشاره کرد.

با توجه به بحران در روابط بین ترکیه و آمریکا، دشمنی بین ایالات متحده و ایران و روابط غیر دوستانه آمریکا و روسیه، توان دیپلماتیک واشنگتن در سوریه را در بهترین حالت باید محدود توصیف کرد.

روز ۱۷ فوریه، دو روز پس دیدار با تیلرسون، اردوغان در سخنرانی در کنگره نمایندگان محلی حزب عدالت و توسعه باز هم عملیات شاخه زیتون را به بازگرداندن ۳/۵ میلیون پناهنده سوری که در ترکیه زندگی می‌کنند به سوریه مرتبط کرد - موضوعی که در ماه ژانویه در این ستون به آن اشاره کرده بودیم- و افزود "ما تله‌هایی که برایمان و برای کشورمان گذاشته شده را یکی یکی بر سر کسانیکه آنها را برایمان گذاشته‌اند می‌کوبیم."

به گزارش آمبرین زمان، " ترکیه سرچشمه‌های آب رودخانه فرات را که کشاورزی سوریه به آن متکی است،‌ کنترل می‌کند و بنا بر گزارش‌ها جریان آب را کم کرده‌است. این اقدام ترکیه هم رنج مردم سوریه را بیشتر می‌کند و هم فشار بر YPG را افزایش می‌دهد. سال گذشته، ترکیه عملیات گروه‌ سپاه صلح و اقدامات بشردوستانه دیگری که قصد کمک رسانی به مردم شمال سوریه داشتند به بهانه اینکه نواحی کمک رسانی مناطق تحت کنترل YPG هستند را متوقف کرد."

او در ادامه می‌نویسد، "عملیات ترکیه در عفرین جو سرکوب و افول اقتصادی را تشدید می‌کند. به دلیل حمایت عمومی از عملیات شاخه زیتون ترکیه عجله‌ای برای عقب نشینی ندارد و می‌تواند تلفات بیشتری را تحمل کند. در واقع اکثر ترک‌ها روایت حکومت در مورد اینکه  ِYPG تفاوتی با حزب کارگران کردستان (PKK) ندارد می‌پذیرند. PKK در درون ترکیه می‌جنگد و از دید این افراد باید نابود شود."

به نوشته زمان، "تهدید اردوغان در مورد حمله به مواضع YPG در منبیج و گسترش دادن عملیاتش تا کردستان عراق می‌تواند باعث شود بسیاری از اعراب جهت گیری خود را تغییر دهند. این تغییرات می‌تواند تلاش‌های ائتلاف برای از بین بردن باقیمانده‌های دولت اسلامی در قسمت میانی دره رود فرات و ایجاد ثبات در شهرها و روستاهای آزاد شده از دست جهادی‌ها را با مشکل مواجه کند. ...این می‌تواند در مورد ترکیه نیز اتفاق بیفتد: در تصمیم گیری بین داشتن دولت سوریه و YPG به عنوان همسایه‌اش ترکیه بدون شک دولت سوریه را انتخاب می‌کند."