پوتین با طرح‌هایش برای آتش بس، مذاکرات سوریه را تغییر می‌دهد

روسیه، ایران و ترکیه درباره تضمین برقراری آتش بسی شش ماهه در چهار منطقه از سوریه -ادلب و بخش‌هایی از استان‌های همسایه‌اش، بخش شرقی غوطه، بخش شمالی حمص و مناطق مجاور استان‌های درعا و قنیطره- توافق کرده‌اند تا سطح خشونت را کاهش دهند، رساندن کمک‌های انسان دوستانه را میسر کنند و شرایط را برای رسیدن به توافقی سیاسی بهبود دهند.

استفان دی میستورا، نماینده سازمان ملل در سوریه از این توافق استقبال کرد و آن را "گامی مثبت و امیدوار کننده در جهت درست" خواند.

با گفتگوهای آستانه بار دیگر ولادمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه مذاکرات سوریه را تغییر داده است تا به واشنگتن نشان دهد که راه رسیدن به توافق سیاسی و شکست دولت اسلامی و القاعده از مسکو می‌گذرد.

در همین ماه گذشته بود که همکاری روسیه و آمریکا در سوریه، که دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده در تبلیغات انتخاباتی‌اش قول آن را داده بود، در معرض نابودی قرار گرفته بود. بشار اسد، رئیس جمهور سوریه متهم به استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه مردم غیر نظامی در شهر خان شیخون شده بود. این حمله شیمیایی که منجر به کشته شدن ۹۰ نفر شده بود جنجال بین المللی بزرگی را به وجود آورد. نهادهای امنیتی آمریکا "با درجه اطمینانی بالا" برآورد کرده بودند که نیروهای سوری در روز دوم آوریل در شهر ادلب از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرده‌اند و به همین خاطر این حمله را با حمله‌ای موشکی پاسخ دادند. دولت روسیه اتهامات ایالات متحده در مورد دولت سوریه را رد کرد و با محکوم کردن حملات موشکی آمریکا از توافق عدم درگیری بین ایالات متحده و روسیه در سوریه عقب نشینی کرد.

اما پوتین از یکی طرح‌های آمریکا که تعریف مشخصی از آن وجود نداشت استفاده کرد تا همکاری روسیه و آمریکا را دوباره برقرار کند. بنا بر یکی از اطلاعیه‌های کاخ سفید، پوتین و ترامپ در تماسی تلفنی در روز دوم ماه مه، ایجاد "مناطق امن یا مناطق کاهش تنش "را مورد بحث قرار داده‌اند "تا توسط آن صلحی پایدار برای اهداف بشردوستانه و موارد دیگر به دست آورند." سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه برقراری مناطق کاهش تنش در گفتگوهای آستانه را به پیشنهاد پیشین آمریکا مبنی بر ایجاد "مناطق امن" برای کاهش سطح تنش در سوریه ارتباط داد و در روز ششم ماه مه به تلویزیون MIR گفت، "اتفاقی نیست که ایالات متحده از نتیجه مذاکرات آستانه و به خصوص از توافق در برقراری مناطق آرام استقبال کرد." در همان روز ژنرال جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا و ژنرال والری گراسیموف، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح روسیه تعهدشان به اجرای توافق عدم درگیری در عملیات‌های دو کشور در سوریه را ابراز کردند.

با وجود اینکه  وزارت امور خارجه ایالات متحده اعلام کرد که این کشور ، علیرغم حضور استوارت جونز، جانشین معاون وزیر امور خارجه این کشور در مذاکرات آستانه، در این توافق نقشی نداشته و علیرغم اینکه این کشور در مورد نقش ایران به عنوان ضامن توافق، نگران است، آمریکایی‌ها اپوزیسیون سوریه را تشویق کردند که در مذاکرات شرکت کنند و اعلام کردند که، "اپوزیسیون نیز باید ، با ضمانت ترکیه، به تعهداتش پایبند باشد و خودش را از گروه‌های تروریستی مشخص، از جمله حیات التحریر الشام جدا کند. این گروه‌ها  خواسته‌های به حق و مشروع مردم سوریه برای داشتن حکومتی مسئول و مبنی بر نمایندگی را ربوده‌اند و همچنان به این کار ادامه می‌دهند."

حیات التحریر الشام ائتلافی از گروه‌های جهادی است که زیر نظر جبهه فتح شام، شاخه سوریه القاعده، اداره می‌شود.

از آنجایی که عملیات نظامی علیه دولت اسلامی، القاعده و متحدینش همچنان ادامه دارد، مذاکرات آستانه امکان تعمیق درهمکاری‌های بین روسیه و آمریکا، ورای توافق عدم درگیری، دوباره ایجاد می‌کند. این مسئله از آنجایی که ایالات متحده در حال آماده شدن برای حمله به دولت اسلامی در رقه است، اهمیت بیشتری دارد. این توافق از طرفین می‌خواهد که "همه اقدامات لازم برای تدوام نبرد با دولت اسلامی، جبهه النصره و سایر افراد و گروه‌هایی، جریان‌ها و هسته‌هایی که با القاعده و یا (دولت اسلامی) مرتبط هستند  مطابق آنچه شورای امنیت سازمان ملل تعیین کرده در درون و بیرون مناطق آرام را انجام دهند." روز پنجم مه، ژنرال سرگی رودوسکوی، رئیس هیئت اصلی عملیاتی وزارت دفاع روسیه تاکید کرد که این توافق نامه "مبارزه علیه گروه‌های تروریستی دولت اسلامی و جبهه النصره در سوریه را متوقف نمی‌کند. ضامن‌های دولتی مسئولیت تدوام مبارزه علیه شکل گیری این گروه‌ها و دیگر سازمان‌های تروریستی در مناطق آرام را تقبل کرده‌اند. آنها همچنین مسئولیت ارائه کمک به حکومت و گروه‌های مسلح اپوزیسیون در مبارزه با ستیزه جویان در مناطق دیگر سوریه را نیز پذیرفته‌اند. پس از استقرار مناطق آرام، نیروهای حکومتی برای تداوم جنگ با دولت اسلامی در مناطق مرکزی و شرقی سوریه و آزاد سازی مناطق حاشیه رود فرات ارسال خواهند شد."

چهار هفته پیش این ستون پیش بینی کردیم که روسیه ممکن است پس از حمله هوایی ایالات متحده به پایگاه هوایی شعیرات "ارسال واحدهای نظامی مسلح و یا حتی یک منطقه پرواز ممنوع روسی" را در نظر بگیرد.

حضور ترکیه در این توافق می‌تواند نشان دهنده این واقعیت باشد که واشنگتن برای مدیریت کردن نقش ترکیه در سوریه باید به روابط خوب مسکو با آنکارا چشم بدوزد. هفته گذشته در این ستون نوشتیم که پس از حمله هوایی ترکیه علیه یگان‌های مدافع خلق (YPG) در شمال سوریه "ایالات متحده در معرض این خطر قرار دارد که ترکیه، متحد عضو ناتوی این کشور به خاطر اتکا به نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) از آمریکا ناراضی باشد. نیروهای دموکراتیک سوریه که اکثر اعضای آن اعضای یگان‌های مدافع خلق هستند، متحد آمریکا در کارزار نظامی‌اش برای بیرون راندن دولت اسلامی از رقه است."

به نوشته ماکسیم سوچکوف، "همانگونه که مسکو به دنبال راه حلی قابل اتکا برای انتقال درگیری سوریه از میدان جنگ به عرصه سیاسی بوده‌است (این درگیری به تدریج جان تعداد بیشتری از نیروهای روسیه را می‌گیرد و منابع بیشتری را مصرف می‌کند) ایده مناطقه امن به ایده‌ای قابل توجه تبدیل شده‌است. تنها نکته این بود که این مفهوم باید دوباره سنجیده شود تا سه هدف را دربر بگیرد: اقدامات نظامی خود روسیه را با مانع روبرو نکند، در داخل کشور به عنوان دستاورد سیاسی روسیه معرفی شود و در عرصه جهانی به عنوان اقدامی قابل توجه با همکاری ترکیه و ایران معرفی شود که آنها را نیز با روسیه هم مسیر کند. علاوه بر این، این اقدام می‌تواند این فایده را نیز داشته باشد که به بشار اسد،‌ رئیس جمهور سوریه و ایرانی‌ها نشان دهد که روسیه آنها را "به آمریکایی‌ها نمی‌فروشد". چیزی که آنها از آن وحشت دارند. در عین حال این دیدگاه نیز وجود دارد که بدون همکاری واشنگتن، اجرای این طرح دشوار خواهد بود. به همین دلیل وزیر دفاع سوریه اعلام کرد که مایل است برای توافقی در مورد اطمینان از درگیر نشدن بین طرفین در درگیری‌های تصادفی، گفتگوها با ایالات متحده را -که روسیه پس از حمله هوایی به پایگاه شعیرات متوقف کرد- از سر بگیرد."

او در ادامه می‌نویسد:

"در حال حاضر وزیر امور خارجه روسیه معتقد است منطاق امن ابزاری کلیدی در تامین اهداف زیر هستند:

● جدا کردن گروه‌های میانه رو اپوزیسیون از دولت اسلامی و جبهه فتح الشام

● تسهیل در رساندن کمک‌های بشردوستانه به مردم در مناطق کاهش تنش

● راه اندازی مجدد تسهیلات زیرساختی و آب آشامیدنی در این مناطق تا پناهنجویان امکان بازگشت به آنها را داشته باشند.

مهمتر از همه اینها، این توافق گامی مهم در توقف جنگ در سوریه دانسته می‌شود. ...نیروهای روس معتقدند مناطق امن از نظر عملیاتی بازوهای مختلف دولت سوریه را متحد می‌کنند تا بتواند مناطق مرکزی و شرقی سوریه را -که شامل مناطق حاشیه رود فرات و شرق پالمیرا نیز می‌شود- از دولت اسلامی پس بگیرد. تمام اینها به حمله بزرگی که قرار است به شهر دیرالزور که تحت کنترل دولت اسلامی است صورت بگیرد، کمک خواهند کرد. ارتش روسیه به وضوح اعلام کرده که چنین حملاتی را با حملات هوایی‌اش پشتیبانی خواهد کرد."