بغداد - نشانه‌های قدرتمندی وجود دارد که کشورهای خلیج می‌خواهند تا با گرد آوردن بغداد زیر پرچم ائتلاف اعراب سنی مورد حمایت آمریکا، عراق را از نفوذ ایران دور کنند.
ایالات متحده، عراق را مکانی حیاتی برای اعمال سیاست‌هایش می‌داند؛ به‌ویژه آن‌که پایگاه‌های نظامی و حدود هشت هزار و پانصد سرباز آمریکایی در آن‌جا حضور دارند و آمریکا یکی از بازیگران اثرگذار در این کشور بوده است.
جدیدترین تلاش در این مسیر، اجلاس آمریکا، اعراب و کشورهای اسلامی بود که روز ۲۱ مه در ریاض صورت گرفت و رؤسای جمهوری آمریکا و عراق، دونالد ترامپ و فوآد معصوم، در آن حضور داشتند.
به نظر می‌رسد که شرکت عراق در مانور سالانهٔ شیر غرنده که روز هفتم ماه مه در اردن با شرکت هفت‌هزار سرباز از ۲۰ کشور برگزار شد، بخشی از تلاش برای جذب عراق در محور اعراب سنی است.
مسابقهٔ جلب رضایت عراق برای چشم‌پوشی از ایران و متحدانش، پیشتر با سفر عادل الجبیر به بغداد در روز ۲۵ فوریه آغاز شده بود. وزیر خارجهٔ سعودی در این سفر گفت که «عربستان و عراق با بلای تروریسم مشترکی روبه‌رو هستند.»
این گفته‌ها نشانگر عزم ریاض برای فائق آمدن بر موانع بر سر راه روابط با بغداد است؛ روابطی که با اخراج ثامر السبهان، سفیر سعودی، در ماه آگست تیره شده بود. مقام‌های عراقی به اظهارات او دربارهٔ «مداخلهٔ ایران در عراق» و این‌که «شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران به تنش‌ها با اهل سنت دامن می‌زنند»، واکنش نشان داده بود.
امید جبیر برای جدا کردن بغداد از تهران، زمانی بیشتر شد که حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، با ترامپ در روز ۲۰ مارس در واشینگتن دیدار کرد.
این ملاقات، آزمونی بود برای توانایی عبادی در خارج از چارچوب ایران یا حشد الشعبی. گروه حشد الشعبی یا بسیج مردمی عراق، ائتلافی از نیروهای شیعه است که تحت نظر عبادی است اما از سوی ایران حمایت می‌شود.
ظافر العانی، نمایندهٔ پارلمان و عضو ائتلاف نیروهای اهل سنت، به المانیتور گفت که تمام این تلاش‌ها «گامی است در راه بازگرداندن عراق به رستهٔ اعراب؛ پس از آن‌که در سال ۲۰۰۳ تحت نفوذ ایران قرار گرفت.» آن سال، رژیم ضد ایرانی صدام حسین ساقط شد. صدام با این‌که یک دیکتاتور سکولار بود، اما خود سنی‌مذهب محسوب می‌شد و اکثریت شیعهٔ عراق را سرکوب می‌کرد.
العانی گفت: «تمامی همسایگان عراق، به‌ویژه عربستان سعودی، مصمم هستند که از نظر نظامی و مالی به عراق کمک کنند تا این کشور را از نفوذ ایران که بر گروه‌ها و احزاب شیعه حاکم است، برهاند.»
از واثق الجابری، تحلیل‌گر سیاسی، پرسیدیم که این تلاش‌ها تا چه اندازه می‌تواند موفق باشد؟ او به المانیتور گفت: «نمی‌توان گفت نشست مذکور به اهدافش در رابطه با عراق خواهد رسید، دست‌کم این مسئله محل تردید است.»
او افزود: «ارتباط نیروهای عراقی با ایران و سرعت پیروزی‌ها بر داعش، به تحولات منطقه کمک خواهد کرد. واشینگتن نیک می‌داند که دولت‌های عرب [به آمریکا] وابسته‌اند و تفرقه میان خود آن‌ها کار را برای کشاندن عراق به ائتلاف اعراب سنی، سخت‌تر می‌کند.»
جابری اشاره کرد که عراق «می‌تواند بین ایران و دشمنانش نقش میانجی را بازی کند. این از حساب بر روی دور شدن بغداد از تهران، واقع‌بینانه‌تر است. می‌توان دید که شرکت عراق در اجلاس ریاض بیشتر سمبلیک بود تا واقعی، زیرا رئیس جمهور فوآد معصوم در آن شرکت کرد [که مقامی تشریفاتی است]، نه عبادی [نخست وزیر].»
ممکن است سخنان جابری به حقیقت نزدیک تر باشد زیرا به نظر نمی‌رسد که عراق به تلاش‌ها برای دور کردن این کشور از ایران پاسخ مثبتی داده باشد. در واقع، روز ۱۹ آوریل، تهران ایرج مسجدی را برای احراز پست سفارت این کشور در بغداد معرفی کرد. او که جنجال‌هایی دربارهٔ سابقهٔ نظامی و ارتباط نزدیکش با رهبران حشد الشعبی را پیرامون خود دارد، به گرمی از سوی نیروهای سیاسی شیعهٔ عراق استقبال شد.
سبهان، سفیر اخراج‌شدهٔ سعودی در عراق که اکنون وزیر امور کشورهای خلیج در حکومت عربستان است، طی اظهارات تندی علیه مسجدی، او را «جنایتکار جنگی تحت تعقیب بین‌المللی» خواند.
عبد الهادی السعداوی، نمایندهٔ پارلمان از ائتلاف ملی، به المانیتور گفت که فکر نمی‌کند تلاش برای دور کردن بغداد از تهران نتیجه‌بخش باشد.
سعداوی گفت: «من بر این باورم که روابط خاصی میان دو کشور وجود دارد با یک وجه که میان بسیاری از عراقی‌ها و ایرانی‌ها مشترک است؛ یعنی دکترین شیعه. ایران همچنین یکی از حامیان اصلی عراق در مواجهه با تروریسم است؛ برعکس عربستان و کشورهای خلیج که به حمایت از شبه‌نظامیان مسلح متهم هستند.»
به نظر می‌رسد که نیروهای شیعهٔ عراقی و احزاب سیاسی، به‌ویژه آن‌ها که با ایران نزدیکی دارند، از ایدهٔ میانجی‌گری بین ریاض و تهران استقبال می‌کنند تا احتمال درگیری را که پس از سخنان روز دوم ماه مه شاهزاده محمد بن سلمان بالا گرفته است، کاهش دهند. ولیعهد عربستان گفته بود: «ما جنگ را به درون ایران خواهیم برد و اجازه نمی‌دهیم که آن‌ها نبرد را به خاک ما بیاورند.» چنین حرکتی می‌تواند عراق را به صحنهٔ رویارویی تبدیل کند.
مقتدی الصدر، رهبر جنبش صدر در عراق، در تلاش است تا جلوی این اتفاق را بگیرد. او روز ۱۵ ماه مه از ایران و عربستان سعودی خواست تا «خویشتن‌داری نمایند و از افزودن به تنش‌ها خودداری کنند.» او همچنین درخواست کرد تا «گفت‌وگویی جدی و مفید میان دو کشور صورت گیرد تا منطقه، امن بماند و نقطهٔ پایانی بر جنگ فرقه‌ای گذاشته شود.»
بسیاری از ناظران می‌گویند که با نگاه به واقعیات صحنهٔ عراق، احتمال این امر که ایران نفوذ خود را در آن‌جا از دست بدهد، بسیار کم است. دولت عراق از نیروهای شیعه‌ای تشکیل شده است که روابط ویژه‌ای با تهران دارند. حشد الشعبی در عراق بسیار محبوب است زیرا در نبرد با داعش عالی ظاهر شد و ایران نیز به این نیرو در جنگ‌ها کمک مالی و تسلیحاتی کرد. بنابراین، حشد الشعبی هیچ‌گونه تلاشی را برای فاصله‌گرفتن بغداد از تهران، نخواهد پذیرفت.
ایالات متحده و ایران از سال ۲۰۰۳ تا کنون در عراق همزیستی مسالمت‌آمیز داشته‌اند و این روند نیز احتمالاً به همین صورت باقی بماند. عربستان، ترکیه و کشورهای سنی باید بر مبنای احترام به حق حکمرانی و عدم مداخله در امور داخلی عراق، به این کشور شانس آن‌را بدهند تا میانجی صادقی برای حق مشکلات‌شان با ایران باشد.
