بازگشت فلسطین به صدر دستور کار منطقه‌ای ایران

فاطمه نواب صفوی، دختر مجتبی نواب صفوی (۱۳۰۳-۱۳۳۴)، روحانی ایرانی است که از نخستین هدایت‌گران حرکت‌های ضد اسرائیلی در دههٔ ۳۰ خورشیدی به شمار می‌رود. فاطمه صفوی زیر پوشش چادر سنتی سیاه، در گفت‌وگو با المانیتور، اظهار کرد: «سال‌ها پیش از انقلاب اسلامی [سال ۱۳۵۷]، پدر من می‌توانست هزاران مرد جوان را آماده کند تا بروند و برای آزادسازی فلسطین بجنگند… رابطهٔ ایران با تراژدی فلسطین به آن زمان بازمی‌گردد. پدر من یکی از نخستین کسانی بود که باعث شد مردم ایران نسبت به فلسطین دغدغه پیدا کنند.» فاطمه نواب صفوی همراه با صدها شرکت‌کننده ایرانی، عرب و ملیت‌های دیگر، در کنفرانس حمایت از انتفاضهٔ فلسطین که روزهای سوم و چهارم اسفند در تهران برگزار شد، شرکت کرده بود.

در حالی‌ که نبردهای منطقه‌ای، از یمن تا سوریه ادامه دارند و دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، رسما به ایران «هشدار» داده است، جمهوری اسلامی پاسخی متفاوت را برگزیده است. ایران تصمیم سال گذشته‌اش را برای افزایش حمایت از گروه‌های فلسطینی که با اسرائیل می‌جنگند، برجسته کرده و آشکارا گفته است که این مسئله را در اولویت دستور کارش قرار می‌دهد. رویکرد تهران نشان می‌دهد که چقدر شرایط منطقه پس از انتخاب ترامپ در حال تغییر هستند؛ گزارش‌هایی از یک اتحاد احتمالی میان عربستان و اسرائیل با حمایت آمریکا وجود دارد که هدف آن، بازداشتن نفوذ منطقه‌ای ایران است.

اما شایان ذکر است که اگر مذاکرات یک سال اخیر میان تهران و گروه حماس و چند گروه فلسطینی دیگر نمی‌بود، احتمال دست‌یابی به چنین نتیجه‌ای، اندک بود. در واقع، گروه‌های فلسطینی معترضند که بدون حمایت اعراب و کشورهای اسلامی، در برابر اسرائیل تنها مانده‌اند و نهضت‌شان بیش از پیش نادیده گرفته می‌شود و رو به فراموشی می‌رود.

سامی ابو زهری، یکی از مقام‌های حماس که از تهران دیدار کرده است، به المانیتور گفت: «روابط با تهران در حال بازگشت به مسیر صحیح است.» او تشریح کرد که حماس به روابط خوب با تمامی طرف‌ها در جهان عرب متعهد است؛ هرچند که موضع رسمی اعراب در قبال نهضت فلسطین، ضعیف است. وی افزود: «این به نفع ماست که کماکان درها را بزنیم و رهبران عرب و اسلامی را در برابر وظایف تاریخی و دینی‌شان در برابر فلسطینی‌ها قرار دهیم.»

ابو زهری در میان آن دسته از مقام‌های حماس بود که برای کنفرانس [حمایت از انتفاضه] به تهران رفت. هیئت حماس شامل اعضای دیگر دفتر سیاسی، از جمله محمد نصر، اسامه حمدان و علی برکه بود. در کنار حماس، نمایندگان جهاد اسلامی، فتح و جبهه مردمی برای آزادی فلسطین نیز در کنفرانس حاضر بودند. یکی از شرکت‌کنندگان دیگر، حزب‌الله لبنان بود.

المانیتور دریافته است که این هیئت با سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس دیدار کرده و این ملاقات تنها چند ساعت پس از حضور در سخنرانی آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در مراسم افتتاحیهٔ کنفرانس در روز سوم اسفند بود.  او گفت: «یکی از دستاوردهای این نشست ارزشمند، مطرح کردن اولویت نخست جهان اسلام و آزادی‌خواهان جهان، یعنی موضوع فلسطین» است. آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به حمایت کشورش از گروه‌های فلسطینی، گفت که شرط این کمک‌ها، هزینه شدن‌ آن‌ها در جهت تقویت بنیهٔ مردم فلسطین و ساختار مقاومت است. وی افزود: «هر گروهی که در این مسیر استوار باشد، با او همراه هستیم و هر گروهی که از این مسیر خارج شود، از ما دور شده است.»

یکی از مقام‌های ایرانی که به شرط محرمانه‌ماندن نامش حاضر به گفت‌وگو با المانیتور شد، از دو برابر شدن تلاش‌ها برای حمایت از گروه‌های فلسطینی در ماه‌های اخیر پرده برداشت: «متأسفانه، در نگاه بسیاری از مسلمانان، موضوع فلسطین به حاشیه رفته است. مردم با مشکلات منطقه‌ای خود درگیر هستند و رسانه‌ها توجه خود را از این مسئلهٔ اصلی برگردانده‌اند.» او افزود: «پوشیده نیست که ایران حامی مقاومت در فلسطین است. ما هرگز نایستادیم اما باید گفت که اسرائیل و آمریکا تلاش جدی برای سرکوب فلسطینی‌ها دارند و ما از تمام قوا برای زنده‌ نگه‌داشتن این مبارزه تلاش می‌کنیم.»

یکی از دیپلمات‌های کشورهای عرب خاورمیانه، در مورد واکنش ایرانی‌ها به احتمال نزدیکی عربستان و اسرائیل، گفت: «ایران در حال استثمار فلسطینی‌ها و استفاده از آنان برای اعمال دستور کار فرقه‌ای خود در خاورمیانه است.» او افزود: «فلسطینی‌ها تنها یک اسب تروا برای ایرانی‌ها هستند که اعمال تروریستی را که در کشورهای مختلف عرب انجام می‌دهند، لاپوشانی کنند. آن‌ها تنها به رسیدن به مدیترانه و تقویت اقمار خود فکر می‌کنند.»

عربستان سعودی که رقیب اصلی ایران در منطقه است، انتقادهای خود را در ماه‌های اخیر افزایش داده و تهران را «تنها حامی اصلی تروریسم در جهان» خوانده است. سال‌هاست که تنش در روابط ایران و عربستان بر منطقه سایه افکنده و تلاش‌ها برای رفع آن -از جمله تلاش اخیر برای میانجی‌گری کویت- به نظر آثار مثبتی در بر نداشته است.

محمد مرندی، استاد دانشگاه تهران، به المانیتور گفت: «حمایت ایران از جنبش فلسطین دهه‌ها پیش از انقلاب [سال ۱۳۵۷] آغاز شد. ایران در چهار دههٔ گذشته، همواره از فلسطین حمایت کرده است. هرگز نفعی از آن نداشته و همواره بهای سنگینی پرداخته است. اگر حمایت ایران از مسئلهٔ فلسطین و مخالفت با اندیشهٔ مشروعیت‌بخشی به اسرائیل نبود، بسیاری از تحریم‌ها اعمال نمی‌شدند.»

تمامی مقام‌های ارشد ایرانی، در کنفرانس [حمایت از انتفاضه] حاضر بودند. حسن روحانی، رئیس جمهوری، سخنرانی اختتامیه را در حضور محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، علی لاریجانی، رئیس مجلس و نظامیانی چون محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران، بیان کرد. هدف نمایش این اتحاد چه بود؟ ارسال پیام واضحی، نه تنها به واشینگتن و تل‌آویو، بلکه به کشورهای منطقه، مبنی بر این که ایران آمادهٔ هرگونه رویارویی است.