ترکیه توافق شکننده صلح در سوریه را به مخاطره می اندازد

حمله ترکیه به به متحدین کرد سوری ایالات متحده و احتمال ورود نیروهای زمینی ترکیه و سعودی به سوریه می تواند توافقی را که هفته پیش در گروه بین المللی حامی سوریه به دست آمد بر هم زند. از طرفی، ورود نیروهای زمینی ترکیه و عربستان به سوریه، خطر شعله­ور کردن بیش از پیش جنگ و مآلا دور جدیدی از سیه روزی را برای مردم سوریه ایجاد کرده است.

روز ١٣ فوریه، مولود چاوش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد که عربستان قرار است تعدادی از جت های جنگنده خود را به پایگاه هوائی اینجرلیک بفرستد. او در ضمن افزود که هر دو کشور مشغول مطالعه بر روی عملیات زمینی در سوریه هستند. به گفته وی "این چیزی است که خواست ماست اما فعلا طرحی در دست نیست. عربستان در حال فرستادن هواپیماهای خود است و گفته است هر وقت زمان لازم برای عملیات زمینی فرا برسد ما سرباز هم خواهیم فرستاد." وزیر امور خارجه عربستان، عادل الجبیر، احتمالا در واکنش به درخواست آمریکا، روز ١۴ فوریه گفت " آمادگی پادشاهی برای اعزام نیروهای مخصوص برای اجرای عملیات نظامی بستگی به این دارد که ائتلاف علیه داعش که به رهبری آمریکاست کلا تصمیم بگیرد که وارد عملیات زمینی شود. لذا این تصمیم تنها مربوط به ما نیست."

وزیر دفاع آمریکا، اشتون کارتر عصبانیت خود را از اینکه برخی از متحدین منطقه ای آمریکا، از جمله ترکیه، کمک های ناچیزی به ائتلاف علیه داعش به رهبری آمریکا می کنند اظهار داشته است. بنا بر گزارش ها، روز ١١ فوریه کارتر توانسته از عربستان قول همکاری بیشتر در زمینه حملات هوائی علیه داعش را بگیرد. در ضمن، گفتگوهائی نیز در مورد آموزش و نیروهای زمینی نیز شده است.

این ستون از کمک های اساسی بیشتر عربستان در زمینه حملات هوائی به داعش استقبال می کند اما واقعیت این است که نیت عربستان و ترکیه در سوریه به پاکی آمریکا برای مبارزه با گروه های تروریستی نیست. روز ٩ فوریه، جمس کلَپر، مدیر سیستم اطلاعاتی ملی آمریکا، در سخنانی در برابر کمیته اطلاعاتی سنای آمریکا مشخصه تروریسم در سوریه را اینگونه ترسیم کرد "خطر برجسته، به دلیل برپائی خلافت در عراق و سوریه و ظهور و رشد شاخه های آن در کشور های دیگر و قابلیت روز افزون آن برای الهام بخشی و هدایت حملات گسترده به اهداف مختلف در همه جای دنیا." 

اولویت ترکیه در سوریه غلبه بر داعش نیست بلکه هدف آن کشور نابود کردن حزب کردی اتحاد دموکراتیک (پی وای دی) و شاخه نظامی آن، واحد های حفاظت از خلق (پی وای دی) است که اردوغان هر دو آنها را دنباله حزب پ ک ک مبی بیند که دولت وی در جنگی خونین در جنوب شرقی ترکیه با آن گروه درگیر است. آمریکا با این ارزیابی ترکیه موافق نیست و دو گروه مزبور را سازمان تروریستی نمی داند بلکه بالعکس آنها را جزو موثرترین متحدین خود در جنگ علیه داعش می بیند، برخلاف بعضی گروه ها، که در هفته پیش در این ستون بحث قرار گرفتند و مورد حمایت عربستان و ترکیه هم هستند اما در عین حال با گروه های وابسته به القاعده مانند جبهه نصرت در ارتباطند.  

متین گورکن گزارشی دارد در مورد فضای جنجالی که رسانه های طرفدار دولت در ترکیه در مورد لزوم ورود نیروهای ترک به سوریه برای جلوگیری از پیشروی کرد ها به غرب رودخانه فرات به پا کرده اند.  این نیت واقعی ترکیه برای دخالت نظامی در سوریه است. ظرف چند روز گذشته ترکیه مشغول بمباران مواضع کردهای سوری در شمال سوریه بوده است و از وای پی جی می خواهد که مناطقی را که بر اثر تشدید جنگ در اطراف حلب به تصرف در آورده، ترک کند.

گورکن از کارزار تبلیغاتی پر حجم دولت ترکیه خبر می دهد که هدف آن این است که افکار عمومی را متقاعد کند "که ترکیه در حال پیروزی در سوریه است نه شکست." علیرغم تعصب های وطن پرستانه رسانه های افراطی ترکیه، تبعات مداخله ترکیه در سوریه نهایتا چیزی جز فاجعه برای آن کشور، سوریه، و منطقه به بار نخواهد آورد. روسیه پیشاپیش اعلام کرده است که یک منطقه پرواز ممنوع را به مرحله اجرا در خواهد آورد و لذا ترکیه ممکن است با روسیه رو در رو شود. از تبعات دیگر احتمالی چنین اقدامی شعله ور شدن جنگ خانگی در داخل ترکیه با گروه پ ک ک است که ممکن است نیروهای کرد سوری و ارتش سوریه هم به آن اضافه شوند. هم چنین احتمال برخورد با آمریکا که هماهنگ با روسیه و پی وای دی و وای پی جی مشغول عملیات نظامی در سوریه است نیز وجود دارد.

کردی گورسل می نویسد که علیرغم شادی و هلهله حزب عدالت و توسعه این امکان وجود دارد که ارتش ترکیه زیر بار فرستادن نیرو به سوریه نرود. اردوغان بطور تلویحی گفته است که دخالت نظامی ممکن است برای جلوگیری از شکست و سقوط آزاد سیاست های ترکیه در سوریه باشد. وی گفته است: "ما نمی خواهیم اشتباه عراق را دوباره تکرار کنیم." اشاره وی به مخالفت مجلس ترکیه با فرستادن نیرو به عراق در سال ٢٠٠٣ بوده است.

گورسل می افزاید: "اردوغان که به دست خود، خود را در سوریه اسیر کرده است می خواهد با استفاده از زور از این مخمصه خارج شود. در این رابطه تنها قدرتی که در اختیار اوست نیروهای مسلح ترکیه است که به نظر می رسد آنها نیز راغب نیستند در این خصوص آلت دست وی شوند. مخلص کلام اینکه تنها چیزی که فعلا مانع از کشیده شدن ترکیه به درون یک فاجعه است همین مقاومت نیروهای مسلح است."

باید خویشتنداری دیپلمات های آمریکائی را در برابر سیاست های مخرب ترکیه در سوریه ستود هر چند ممکن است زمانی برسد که دیپلمات های آمریکائی به نقش ویرانگر ترکیه برای خاتمه به دادن به جنگ در آن کشور واقف شوند. اردوغان، روز ١٠ فوریه، آمریکا را مورد استهزاء قرار داد و گفت که واشنگتن مسئول "دریای خونی است" که به دلیل حمایت از پی وای دی به وجود آمده است. او از آمریکائی ها پرسید: "شما با ما هستید یا با این سازمان تروریستی؟" اردوغان سپس ملاقات بین برت مک گورک، نماینده آمریکا در ائتلاف ضد داعش را با مقامات پی وای دی در کوبانی مورد انتقاد قرار داده و گفت: "ما چطور به شما (آمریکا) می توانیم اعتماد کنیم؟ شریک شما کیست؟ تروریست های کوبانی یا من؟" این سخنان واکنشی از سوی آمریکا در پی داشت که به قول چنگیز کندار "یکی از سختترین مخالفت های آمریکا با یک رئیس جمهور ترکیه بوده است." جان کربی سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به حرف های اردوغان گفت: "ما آنها را یک سازمان تروریستی نمی دانیم و هم چنان از آنان حمایت خواهیم کرد."

​در رابطه با عربستان سعودی، کشور مزبور بر تعهد خود برای مبارزه با داعش افزوده است اما ملاحظاتی را در این خصوص باید مد نظر قرار داد. الجبیر، ضمن سخنان خود در کنفرانس امنیت مونیخ در روز ١٢ فوریه مجددا تاکید کرد که به اعتقاد او غلبه بر داعش مستقیما با موضوع برکناری بشار اسد مرتبط است. الجبیر گفت که اسد "یکی از موثرترین عوامل برای جذب افراطیون و گروه های تروریستی" در خاورمیانه است و سرنگونی او "هدف ماست و ما به آن جامه عمل خواهیم پوشاند."

سخنان الجبیر را باید به منزله هشداری در مورد تبعات دخالت نظامی عربستان در سوریه تلقی کرد. برآورد او در ارتباط با رابطه اسد و داعش، اگر بخواهیم بسیار مودبانه سخن بگوئیم، مسئله دار بوده و مخالف ارزیابی های جامعه اطلاعاتی آمریکاست که داعش را "بزرگترین تهدید تروریستی" در دنیا می دانند. آیا اسد "موثرترین عامل" برای اشغال عراق از سوی داعش است؟ آیا حیدر العبادی نخست وزیر شیعه عراق هم "مغناطیسی" برای جذب ستیزه جویان داعش به عراق است؟ آیا اسد "مغناطیسی" است که باعث شده داعش فعالیت خود را به لیبی گسترش دهد و یا باعث شده که گروه مزبور عملیات تروریستی علیه غرب انجام دهد؟ چرا باید یک حکومت سکولار و غیر فرقه گرا که قرار است بعد از اسد روی کار بیاید کمتر از اسد حالت "مغناطیسی" برای جذب تروریست های داعش داشته باشد؟

روز ١٢ فوریه ، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه به موضوع "جیش الاسلام" که مورد حمایت عربستان سعودی است پرداخت و از عملیات روسیه در حمایت از ارتش سوریه در حلب اینگونه دفاع کرد: "رهبر جیش الاسلام، زهران علوش که از میان رفته است با اظهارات خود به روشنی ایدئولوژی جنبش مزبور را تشریح کرده است ... او گفته بود که تمامی شام باید از نجاست، یعنی علویان که به گفته او از یهودیان و مسیحیان نیز بی خداترند، پاک شود. او هم چنین گفته بود که ستیزه جویان جبهه نصرت براداران او هستند که به اتفاق با دشمن مشترک در حال جنگند. اینها آدم هائی هستند که اینک در اطراف حلب به خصوص در بخش غربی آن حضور دارند. در قسمت شرقی شهر نیروهای دولتی توانسته اند شهر را آزاد کنند و بر اساس اطلاعات ما ستیزه جویانی که که در حال فرارند فقط در فکر نجات خود هستند. بگذارید فراموش نکنیم که همه آنها که اینک در اطراف حلب هستند، یعنی جبهه نصرت، احرار الشام و جیش الاسلام و گروه های میانه رو دیگر، همگی از یک مسیر و از یک نقطه در خاک ترکیه تغذیه می شوند. بنابراین این فاکتور هم باید در نظر گرفته شود، چرا که قطعنامه ٢٢۵۴ شورای امنیت سازمان ملل حمایت از گروه های تروریستی را ممنوع اعلام کرده است." 

شاید بتوان گفت که علی معموری یکی از کاملترین ارزیابی ها را در مورد ایدئولوژی پر از نفرت علوش، ماه گذشته در المانیتئور ارائه کرده است.

تمرکز فزاینده بر روی خطر جبهه نصرت یکی از نقاط مثبت مذاکرات هفته گدشته گروه بین المللی حامی سوریه بود. به علاوه برآورد جامعه اطلاعاتی آمریکا مبنی بر اینکه "گروه های وابسته به القاعده از خود مقاومت نشان می دهند و آمادگی به دست آوردن پیروز های جدید را در سال ٢٠١۶ دارند" باید مبنائی شود که با نیروهای روسیه برای مبارزه با جبهه نصرت هماهنگی فشرده تری صورت بگیرد. اسد حنا از تشکیل دادگاه های شریعت در ادلب و دیگر نقاط خارج از کنترل حکومت سوریه خبر می دهد. این ستون بیش از دو سال است که در مورد وارد کردن گروه های جهادی رادیکال به مذاکرات صلح و غیره هشدار داده است. هر روز بیش از روز گذشته بر قراری رابطه، از هر نوع، با القاعده غیر قابل دفاعتر می شود.

ویتالی نائومکین می نویسد: "کرملین بر این باور است که یک کارزار موفق علیه داعش، و یا هر گروه تروریستی دیگر در سوریه، و یا هر نوع آتش بس، بدون بستن مرز سوریه و ترکیه امکان پذیر نیست. رودخانه ای از جهادی های بیگانه و اسلحه و کالا از ترکیه به سوی سوریه روان است و بالعکس نفت قاچاق از سوی سوریه به ترکیه ... روسیه هیچ دلیلی نمی بیند که مواضع جبهه نصرت را که بخشی از القاعده است و گروه هائی را که به اصطلاح میانه رو قلمداد می شوند جلو انداخته است، مورد هدف قرار ندهد. همزمان مسکو ابراز آمادگی می کند که حاضر است با گروه های اپوزیسیون میانه رو به توافق برسد اما هنوز در این مورد که چه گروه هائی تروریست تلقی می شوند و یا نمی شوند، با غرب و شرکای منطقه ای خود در گروه بین المللی حامی سوریه اختلاف نظر دارد."

روندی را که باید به دقت زیر نظر داشت ایزوله شدن عربستان سعودی و ترکیه در تلاش های آمریکا و روسیه برای خاتمه دادن به جنگ است. جی سالومون از وال استریت ژورنال این هفته گزارش داد که اسرائیل، امارات متحده عربی، مصر و اردن بطور منظم با روسیه در مورد عملیات نظامی در تماسند. البته این به آن معنا نیست که که کشور های مزبور با تمامی اهداف روسیه هم جهتند اما نشانه دیگری است که عربستان و ترکیه به سمتی حرکت می کنند که در تلاش های موقتی و شکننده برای خاتمه دادن به جنگ در حالت انزوا قرار می گیرند.