مناطق کردنشین؛ پناهگاه امن آوار‌ه‌گان شهر حلب

حلب، سوریه- ده‌ها تن از ساکنان محله شیخ مقصود برای دریافت نانی صف بسته‌اند که برای کمک به مردم فقیر و آواره ساکن در این محله توزیع می‌شود. فاطمه یکی از ساکنان این محله، برای این‌که صف در طول روز خیلی طولانی می‌شود، از صبح زود به مقابل یکی از دفاتر شورای محلی آمده است تا بتواند اندکی نان و مایحتاج دیگر دریافت کند. در همان حالی که فاطمه منتظر رسیدن نوبتش است داستان زندگیش را به المانیتور می‌گوید: «من دیگر نمی‌توانستم بیش از این جان فرزندانم را به خطر بیندازم. ما تقریبا هر روزه صدای افتادن و انفجار موشک و بمب‌های بشکه‌ای که روی خانه‌های ما ریخته می‌شدند را در محله ال-میسار می‌شنیدیم. بعد از چند بار تلاش، همسر من موافقت کرد که خانه خود را ترک کنیم و در محله شیخ مقصود پناه بگیریم.»

محله شیخ مقصود در شمال غرب حلب واقع شده است و به عنوان پناهگاهی امن برای آوار‌ه‌گان در نظر گرفته شده است. خانواده‌های عرب و کرد به طور یکسان از محلات شرقی که تحت کنترل نیروهای اپوزیسیون است و زیر بمباران مداوم ارتش سوریه است گریخته و به این محله پناه آورده‌اند. صدها خانواده نیز از کوبانی و به دنبال شدت گرفتن جنگ بین نیروهای دولت اسلامی و یگان‌های مدافع خلق کرد به دنبال سرپناهی امن به این منطقه پناه آوردند.

فاطمه می‌گوید: «ما هرچند صدای انفجارها در مناطق دیگر را می‌شنویم اما اینجا نسبتا احساس امنیت می‌کنیم، چون این محله گلوله باران نمی‌شود.»

محله شیخ مقصود در حال حاضر تحت حفاظت و حمایت یگان‌های مدافع خلق YPG است، البته نیروهای اپوزیسیون سوری هم در حمایت از این محله مشارکت ضعیفی دارند. این محله از ماه آوریل سال ٢٠١٣ هرچند از کنترل دولت خارج شده است، اما مورد حمله و گلوله باران ارتش سوریه هم قرار نگرفته است.

فاطمه خانه کوچک خود و خانواده‌اش را به المانیتور نشان می‌دهد که شامل دو اتاق کوچک و یک آشپزخانه است، خانه‌ای فاقد امکانات و تقریبا خالی که تنها مقداری ظرف و ظروف و یک اجاق نفتی در آن دیده می‌شود. فاطمه در حالی‌که برای بچه‌هایش غذا آماده می‌کند، می‌گوید: «خدا را شکر می‌کنم که یکی از بستگان ما این خانه را به ما داد، البته من امیدوارم که ما بتوانیم به خانه خودمان برگردیم و آن را سالم و در وضعیت خوبی ببینیم.»

بسیاری از ساکنان محله شیخ مقصود آواره و فقیر هستند. برق اینجا به طور کلی قطع است و خیابان‌ها پوشیده از حفره‌ها و گودال‌های کوچکی است که با آب و گل و لای پر شده‌اند. فعالیت‌های امداد رسانی نیز نسبت به تعداد زیاد مردم نیازمند ناچیز و محدود است. فاطمه می‌گوید: «یک ماه پیش، ما یک سبد کالای نظافتی و شوینده دریافت کرده‌ایم، قیمت سوخت بسیار بالاست و ما ناچاریم درختان را برای گرم شدن قطع کنیم و بسوزانیم. اما باز خدا را شکر، زیرا ما هنوز از بسیاری از خانواده‌ها که نمی‌توانند کسی را برای حمایت از خود پیدا کنند، وضعیت بهتری داریم.»

شورای محلی در این محله، امور اداره این منطقه را برعهده دارد و رئیس این شورا، عماد داوود، به این می‌بالد که شورای محلی شامل ترکیبی از نماینده‌گان همه فرقه‌ها و نژادها؛ مسلمانان، مسیحیان، اعراب و کردهاست.

داوود با ورق زدن سوابق  و اسناد مربوط به ساکنان محله به المانیتور می‌گوید: «حدود ٩٠ هزار نفر از مذاهب و نژادهای مختلف در محله شیخ مقصود زندگی می‌کنند. بیش از نیمی از ساکنان، آوار‌ه‌گانی هستند که به دنبال مکانی امن می‌گردند. درهای ما به روی همه‌گان باز است.»

اگرچه این محله از خطر گلوله باران رژیم اسد ایمن مانده است، اما در دو ماه گذشته به دلیل نگرانی از امکان محاصره‌ کاملی که ممکن است نیروهای رژیم سوریه به شهر حلب تحمیل کنند، موجی از آواره شدن ساکنان این محله هم دیده شده است. محله همچنان بر روی ساکنان دیگر محلات که زیر کنترل نیروهای اپوزیسیون هستند، باز است، محلاتی که به خط مقدم جنگ بین نیروهای اپوزیسیون سوریه و یگان‌های مدافع خلق از سویی و دولت سوریه از سویی دیگر بدل شده است.

عماد داوود می‌گوید: «حدود دو ماه پیش، جمعیت ساکنان این محله به ١٢٠ هزار نفر رسید، اما اخیرا بسیاری برای فرار از محاصره حلب به خارج از حلب آواره شده‌اند.» با این حال از این رو که شورای محله، کمک‌های بشردوستانه را بین پناهنده‌گان توزیع می‌کند، ده‌ها تن از آواره‌گان فقیر به طور منظم برای دریافت کمک به دفاتر شورا در محله بازمی‌گردند.

داوود در حالی‌که در حال انجام امور مربوط به برخی از این آواره‌گان است به المانیتور می‌گوید: « بیشتر ساکنان محله که شغل خود را از دست داده‌اند،  فاقد درآمد برای تامین معیشت خود هستند. ما از سازمان‌های امدادی هر ماه ١٢٠٠ جیره غذایی به علاوه ١٢٠٠ بسته مواد نظافتی و شوینده دریافت می‌کنیم تا بین آواره‌گان توزیع کنیم، اما این میزان کمک، نیازمندی‌های بزرگ ما را پوشش نمی‌دهد.»

او اضافه می‌کند: « ساکنان محله برای پرداخت هزینه‌ ژنراتور‌های تولید برق به کمک اضافی نیاز دارند. اکنون سه سال است که برق اینجا قطع شده است، درست از زمانی که هواپیماهای ارتش سوریه نیروگاه برق شکیف که در منطقه کوچک صنعتی حلب واقع شده است را بمباران کردند. از آن زمان ما برای جایگزین کردن یک خط تولید برق اضطراری دچار مشکل شده‌ایم و قادر به این کار نبوده‌ایم.»

محله شیخ مقصود دارای موقعیت ممتازی است و در بلندی قرار گرفته است. بیشتر محلات شهر حلب و قلعه تاریخی این شهر را می‌توان از پشت ‌‌بام‌های این محله دید. در جایی نه چندان دور از دفتر شورای محلی، گروهی از مردان در حال نظاره کردن یک هلی‌کوپتر هستند که بر روی محلات تحت کنترل نیروهای اپوزیسیون بمب بشکه‌ای می‌ریزد، آن‌ها تلاش می‌کنند از میان دودهای بلندی که به هوا برخاسته است دریابند که جریان چیست و کجا هدف قرار گرفته است.

یکی از مردان می‌گوید: «خدا به ما کمک کند، این وضعیت نمی‌تواند همین طور ادامه داشته باشد.»

سوری‌ها به جستجوی مداوم برای یافتن یک محل امن عادت کرده‌اند. مناطق کردنشین در این کشور می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌های ممکن باشد. البته علی‌رغم اینکه نخستین درگیری بین رژیم اسد و نیروهای کرد در شهر حسکه در ١٧ دسامبر سال ٢٠١٤ زود فروکش کرد، اما به هر حال با توجه به احتمال محاصره کامل حلب و با تیره شدن رابطه بین یگان‌های مدافع خلق با رژیم سوریه ممکن است سوری‌های آواره مجبور شوند دنبال جاهای دیگری هم برای پناه گرفتن بگردند.