رفتن به محتوای اصلی

تنش دیپلماتیک کویت و ایران می‌تواند عواقبی جدی داشته باشد

به دنبال رأی دادگاه دربارهٔ یک پروندهٔ قضایی با نام «گروه عبدلی»، کویت دیپلمات‌های ایرانی را اخراج کرد. این امر می‌تواند آثار گسترده‌ای بر صحنهٔ سیاست داخلی کویت، مسائل اقتصادی و همچنین روابط ایران با شورای همکاری خلیج، بر جای بگذارد.
An official from Kuwait's interior ministry puts up a poster on July 20, 2017 in a Citizen Service Centre in Kuwait City, of fugitives convicted of belonging to a cell that had been formed and trained by Iran's Revolutionary Guards who were accused of plotting attacks in the state.
Kuwait expelled Iranian diplomats and closed some embassy missions after the emirate's top court convicted a "terror" cell of links to the Islamic republic, prompting Iran to threaten reciprocal measures. / AFP PHOTO / Yasser Al-

کویت روز بیستم جولای، سفیر ایران و ۱۴ دیپلمات دیگر را اخراج کرد و فرمان داد تا دفاتر فرهنگی و نظامی ایران در این کشور نفت‌خیز حاشیهٔ خلیج فارس، بسته شوند. مقام‌های ایرانی این تصمیم را «قابل سرزنش» خواندند و کاردار کویت را برای ابلاغ اعتراض، احضار کردند؛ سفیر تهران کماکان در شهر کویت مانده است.

با توجه به تلاش کویت برای «بی‌طرف ماندن»، احتراز از رویارویی و همچنین همکاری با تمامی کشورهای همسایه، که اخیراً در قالب تلاش امیر کویت برای میانجی‌گری در بحران قطر نمود یافت، این اخراج مایه شگفتی بسیاری از ناظران شد. این حرکت که قطعاً برخلاف تلاشهای کویت در ابتدای سال جاری برای کاهش تنش میان تهران و کشورهای شورای همکاری خلیج بود، احتمالاً در راستای ابراز همدلی کویت با عربستان سعودی است؛ به‌خصوص در شرایطی که ریاض فشار خود را بر قطر و سایر کشورهای عرب برای فاصله‌گرفتن از ایران، افزایش داده است.

به طور رسمی، اقدام کویت پاسخی به پروندهٔ عبدلی بود که تاریخ آن به آگست ۲۰۱۵ بازمی‌گردد و دربارهٔ یک هستهٔ تروریستی شیعه، متشکل از ۲۶ نفر (۲۵ کویتی و یک ایرانی) است که متهم به ارتباط با سپاه پاسداران و حزب‌ الله لبنان هستند. طبق اظهارات مقام‌های کویتی، متهمان مقادیر قابل توجهی سلاح و مهمات همراه داشتند و مواد منفجره از ایران به کویت قاچاق می‌کردند. تهران هرگونه دخالت در پروندهٔ عبدلی را تکذیب می‌کند.

محاکمهٔ اعضای این گروه در سپتامبر ۲۰۱۵ آغاز شد و نتیجهٔ دادگاه فرجام‌خواهی آنان ماه گذشته با حکم دیوان عالی اعلام شد که مغز متفکر گروه را به حبس ابد محکوم کرد. حدود ۲۰ تن دیگر به حبس از پنج تا ۱۵ سال محکوم شدند. دادگاه بدوی اغلب ۲۶ مظنون را در ژانویه ۲۰۱۶ محکوم کرده بود اما یک دادگاه تجدید نظر در اواخر همان سال بسیاری از آنان را تبرئه، یا مجازات زندان آنان را با مجازات‌های دیگر جایگزین کرد. روزنامهٔ کویتی السیاسه نوشته که پس از رأی ماه گذشتهٔ دیوان عالی که کاهش مجازات‌ها را لغو می‌کند، ۱۴ تن از متهمان از راه دریا به ایران گریختند. مقام‌های کویتی تأیید کرده‌اند که محل استقرار این ۱۴ نفر را نمی‌دانند و همچنین گفته‌اند که هیچ‌کدام از آنان از راه قانونی کشور را ترک نکرده‌اند.

اخراج دیپلمات‌های ایرانی می‌تواند آثار مهمی بر سیاست داخلی کویت و رابطه با ایران داشته باشد. پروندهٔ عبدلی در سال ۲۰۱۵ باعث تنشهای فرقهای در کویت شد و تحولات اخیر ممکن است به آن دامن بزند. در مقایسه با عراق، عربستان، بحرین و سایر کشورهای همسایه در دنیای عرب، کویت از جامعهٔ شیعه-سنی مداراگری برخوردار بوده و این دو گروه در کویت علی‌رغم بی‌ثباتی و درگیری‌های فرقه‌ای در منطقه، همزیستی مسالمت‌آمیز دارند. اقلیت شیعه در کویت که یک‌سوم جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند، به امیر وفادارند و در جریان حملهٔ عراق در سال ۱۹۹۰ در کنار خاندان آل صباح ایستادند. امروزه خانوادههای ثروتمند شیعه مجتمع‌های بزرگی (مانند الکاظمی اینترنشنال، مجموعه معرفی، مجموعه مراد یوسف بهبهانی و امثال آن) را می‌گردانند و در تجارت دریایی، لجستیک، توزیع، املاک،‌ ساختمان‌سازی، بازرگانی و توریسم، شاغل هستند.

اخراج دیپلمات‌های ایرانی بالقوه می‌تواند به دورتر شدن عربستان سعودی و ایران از فرصت کاهش تنش در روابط‌شان منجر شود. بر پایهٔ این فرض که ایران کشور حامی تروریسم است و به شبه‌نظامیان شیعه در شام و شبه‌جزیرهٔ عربستان پول و اسلحه می‌دهد، تصمیم کویت سایر مقام‌های کشورهای عضو شورای همکاری خلیج را متقاعد می‌کند که تهران در رویکرد ایجاد روابط بهتر با کشورهای عربی غرب و جنوب خلیج فارس، صادق نیست.

این اتفاق بدون شک عاملی بازدارنده در جهت بهبود روابط میان دو کشور است که پس از ریاست جمهوری حسن روحانی در سال ۲۰۱۳ آغاز شد. نخستین بازدید رسمی امیر کویت از ایران در سال ۲۰۱۴ صورت گرفت، در سال ۲۰۱۵ برجام به ثمر رسید و در سال ۲۰۱۷ وزیر خارجهٔ کویت دیداری کم‌سابقه از تهران به عمل آورد. در مسائل منطقه‌ای نیز کویت به اندازهٔ سایر کشورهای شورای همکاری، طرف عربستان را نگرفت. همچنین این کشور حضور نظامی کمرنگی در ائتلافی داشت که به رهبری عربستان به یمن حمله کردند. کویت همچنین در ناآرامی‌های سال ۲۰۱۱ به بحرین نیرو اعزام نکرد و در سال ۲۰۱۴ نیز سفارت سوریه در کویت بازگشایی شد. بر خلاف بحرین، عربستان سعودی و امارات متحده عربی که سال گذشته روابط خود را با تهران قطع کردند یا سطح آن را کاهش دادند، کویت تنها به فراخواندن سفیر خود از تهران در ژانویه سال ۲۰۱۶ بسنده کرد تا در پی وقایع پس از اعدام شیخ نمر النمر، همدلی خود را با عربستان نشان داده باشد. با توجه به تمامی این عوامل، برای کویت منطقی‌تر می‌بود اگر تلاش‌هایی را که در اوائل سال جاری برای کاهش تنش میان تهران و شورای همکاری خلیج آغاز کرده بود، ادامه می‌داد.

هنوز معلوم نیست آیا کویت پس از عربستان و بحرین، سومین کشور شورای همکاری خواهد شد که روابط خود را با ایران قطع می‌کند یا خیر. اخراج دیپلمات‌های ایرانی ممکن است در نتیجهٔ افزایش فشار عربستان صورت گرفته باشد؛ زیرا در چشم سعودی‌ها، ایران کماکان تهدید شمارهٔ یک علیه امنیت منطقه است. هم‌زمان، با توجه به گرایش دولت ترامپ به حمایت از کشورهای سنی در مقابله با نفوذ ایران در خاورمیانه، این سیاست کاخ سفید احتمالاً بر دیدگاه سیاست خارجی کویت نیز اثر گذاشت؛ به‌ویژه پس از نشست کشورهای عرب و اسلامی با آمریکایی‌ها در ماه مه گذشته [که در ریاض برگزار شد].

بدون تردید سیاست خارجی ضد ایرانی کویت می‌تواند به منافع اقتصادی و سیاست داخلی این کشور ضربه بزند. احتمال امضای قرارداد برای واردات گاز ایران، مسئله‌ای است که کویتی‌ها باید در جریان نزدیک‌شدن به کشورهای شورای همکاری خلیج علیه‌ ایران، به دقت آن را مد نظر داشته باشند. با این که هنوز زود است تا اثر این اقدام بر تنش‌های فرقه‌ای در کویت سنجیده شود، واضح است که درگیری‌ها و تنش‌های فرقه‌ای در منطقه و به‌ویژه کشورهای عراق، سوریه و یمن، پس از مطرح شدن دوبارهٔ پروندهٔ عبدلی، می‌تواند تفرقه میان شیعیان و اهل سنت کویت را نیز باعث شود.

بنابراین، رهبری کویت باید با دقت توازن را در ارتباط میان سنی و شیعه، هم در سیاست داخلی و هم در سیاست خارجی، حفظ کند و به‌خصوص بتواند کنترل تنش‌های ریاض-تهران و آثار آن بر شورای همکاری خلیج را که هم‌اکنون نیز دچار انشقاق داخلی است، در دست بگیرد. 

Join hundreds of Middle East professionals with Al-Monitor PRO.

Business and policy professionals use PRO to monitor the regional economy and improve their reports, memos and presentations. Try it for free and cancel anytime.

Already a Member? Sign in

Free

The Middle East's Best Newsletters

Join over 50,000 readers who access our journalists dedicated newsletters, covering the top political, security, business and tech issues across the region each week.
Delivered straight to your inbox.

Free

What's included:
Our Expertise

Free newsletters available:

  • The Takeaway & Week in Review
  • Middle East Minute (AM)
  • Daily Briefing (PM)
  • Business & Tech Briefing
  • Security Briefing
  • Gulf Briefing
  • Israel Briefing
  • Palestine Briefing
  • Turkey Briefing
  • Iraq Briefing
Expert

Premium Membership

Join the Middle East's most notable experts for premium memos, trend reports, live video Q&A, and intimate in-person events, each detailing exclusive insights on business and geopolitical trends shaping the region.

$25.00 / month
billed annually

Become Member Start with 1-week free trial
What's included:
Our Expertise AI-driven

Memos - premium analytical writing: actionable insights on markets and geopolitics.

Live Video Q&A - Hear from our top journalists and regional experts.

Special Events - Intimate in-person events with business & political VIPs.

Trend Reports - Deep dive analysis on market updates.

Text Alerts - Be the first to get breaking news, exclusives, and PRO content.

All premium Industry Newsletters - Monitor the Middle East's most important industries. Prioritize your target industries for weekly review:

  • Capital Markets & Private Equity
  • Venture Capital & Startups
  • Green Energy
  • Supply Chain
  • Sustainable Development
  • Leading Edge Technology
  • Oil & Gas
  • Real Estate & Construction
  • Banking

We also offer team plans. Please send an email to pro.support@al-monitor.com and we'll onboard your team.

Already a Member? Sign in

Start your PRO membership today.

Join the Middle East's top business and policy professionals to access exclusive PRO insights today.

Join Al-Monitor PRO Start with 1-week free trial