موضع آمریکا در مورد بحران قطر

واشینگتن - دیپلمات‌ها روز ششم ژوئن ابراز امیدواری کردند که تلاش‌ها برای میانجی‌گری بین متحدین آمریکا در خلیج، تنش‌ها را علی‌رغم برخی‌ توییت‌های آتش‌افروزانهٔ ترامپ، کاهش دهد. آنان گفتند که مشخص نیست آیا تلاش‌های میانجی‌گرانهٔ کویت در روز ششم ژوئن توانسته تنشی را که از یک روز پیشتر میان کشور کوچک قطر با عربستان، امارات و متحدان‌شان ایجاد شده، کاهش دهد یا خیر.

مقام‌های آمریکایی نیز تلاش کردند تا کشورهای نامبرده را با هم آشتی دهند؛ هر چند که فرمانده کل قوای آنان از سعودی‌ها و اماراتی‌ها در منازعه‌شان با دوحه طرفداری کرد.

رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا که روز ششم ژوئن در نیوزلند با خبرنگاران سخن می‌گفت، خواستار آن شد که این بحران با گفت‌وگو حل شود. او گفت: «ما امیدواریم که طرفین بتوانند این بحران را از راه گفت‌وگو حل کنند و آنان را تشویق می‌کنیم که با هم بنشینند و راهی برای حل مشکلاتی بیابند که آن‌ها را به این تصمیم رسانده است.»

عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر روز پنجم ژوئن قطر را که بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه را در خود جای داده، بایکوت کردند. مرکز فرماندهی پایگاه نظامی العبید [در قطر] حدود هشت هزار پرسنل نظامی را در خود جای داده که به عملیات در سوریه، عراق و افغانستان کمک می‌کنند.

عربستان و کشورهای تحت هدایتش در این رویداد، قطر را که خانهٔ تلویزیون الجزیره است، به حمایت از گروه‌های اسلام‌گرا مانند اخوان المسلمین متهم می‌کنند؛ این گروه‌ها خود متهم هستند که به بی‌ثباتی کشورهای اسلامی منجر می‌شوند و به تروریسم دامن می‌زنند. سعودی‌ها همچنین از این‌که قطر مانند آنان موضع تهاجمی علیه ایران نگرفته است، خشمگین هستند.

پنتاگون تأکید دارد که تفرقه میان متحدان سنی، بر عملیات نظامی جاری اثر نمی‌گذارد. نیروهای تحت‌الحمایهٔ آمریکا آغاز عملیات برای بازپس‌گیری رقه از داعش را اعلام کرده‌اند. آدریان رانکین-گالووی، سخن‌گوی وزارت دفاع، روز ششم ژوئن گفت: «ما می‌دانیم دیدگاه‌های متفاوتی در منطقه وجود دارند که ما را به این‌ نقطه رسانده‌اند. ما تمامی شرکای خود را در منطقه تشویق می‌کنیم که تنش‌ها را کاهش دهند و روی راه‌حل‌های مشترک که امنیت منطقه را تضمین کند، کار کنند.»

رانکین-گالووی افزود: «نیروی هوایی آمریکا به حمایت از مأموریت جاری در عراق، سوریه و افغانستان ادامه می‌دهد. ایالات متحده و نیروهای ائتلاف از قطری‌ها برای حمایت درازمدت‌شان از حضور ما در آن‌جا و تعهد پایدارشان به امنیت منطقه، سپاسگزارند. ما هیچ طرحی برای تغییر موضع‌مان در قبال قطر نداریم.»

تیلرسون نیز گفت که در ۱۵ سال گذشته با هیئت رهبری قطر در ارتباط بوده و آنان را به خوبی می‌شناسد. او در مورد اختلاف کنونی میان اعضای شورای همکاری خلیج، گفت که آن‌ها اختلاف‌های درازمدتی در دیدگاه‌های‌شان داشتند و به نقطهٔ استیصال رسیده بودند. اما او تلویحاً اشاره کرد که کشورهای متهم‌کنندهٔ قطر به حمایت از تروریسم، خودشان کارنامهٔ چندان موجهی در این باره ندارند.

تیلرسون گفت: «من فکر می‌کنم که هر کشوری در منطقه تعهدات خود را دارد که باید به آن‌ها پای‌بند باشد. آن‌ها چالش‌های خود را نیز نسبت به آن تعهدات دارند تا حمایت از تروریسم و بنیادگرایی را خاتمه دهند - مع‌الوصف چنین امری در هر گوشه از جهان به گونه‌ای معنی می‌شود.» وی افزود: «من می‌توانم بگویم که این امر در مورد تمامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج صادق است؛ آن‌ها باید کارهای خود را در این زمینه انجام دهند.»

شیخ صباح احمد جابر الصباح، امیر کویت، روز ششم ژوئن به عربستان سعودی سفر کرد تا با ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود دیدار و برای میانجی‌گری در مسئله، تلاش کند. او یک شب پیش از آن، تماسی تلفنی با امیر شیخ تمیم بن حمد آل ثانی داشت.

رویترز با اشاره به مصاحبهٔ شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجهٔ قطر با شبکهٔ الجزیره، گزارش داد که رهبر قطر «سخنرانی خود را برای مردمش به تعویق انداخت تا به کویت فرصت میانجی‌گری بدهد.»

اما امیر کویت در شب ششم ژوئن پس از ملاقات‌های سه ساعت در عربستان، بدون این‌که به قطر برود، به کویت بازگشت. تحلیل‌گران این امر را نشانه‌ای از عدم توفیق تلاش‌های او می‌دانند.

ترامپ روز ششم ژوئن در توییتی ابراز کرد که اختلاف در میان شورای همکاری خلیج، نشانه‌ای از پیشرفت تلاش‌های او در زدودن افراط‌گرایی در میان کشورهای مسلمان بوده است. او نوشت: «در طول سفر اخیرم به خاورمیانه، گفتم که دیگر نمی‌توان ایدئولوژی رادیکال را پشتیبانی مالی کرد. نگاه کنید! رهبران، قطر را نشانه رفتند.»

او همچنین نوشت: «بسیار خوب است که می‌بینم دیدار از عربستان سعودی و ملاقات با شاه آن‌جا و [رهبران] ۵۰ کشور دیگر، به ثمر نشسته است. آن‌ها گفتند که موضع محکمی در قبال حمایت مالی… از افراط‌گری اتخاد می‌کنند و تمامی اشاره‌ها به سمت قطر بود. شاید این، آغازی بر پایان وحشت‌آفرینی تروریسم باشد.»

دیپلمات‌های پیشین و کنونی از دیدن این توییت‌ها که در تقابل با پیام دولت برای خواست گفت‌وگو جهت حل مسئله بود، سر تکان داده‌اند.

مارسل واهبا، سفیر پیشین آمریکا در امارات متحدهٔ عربی، به المانیتور گفت: «دشوار است که پس از توییت‌های اخیر رئیس جمهوری که به نظر من حمایت روشن از فشار بر روی قطر در جهت تغییر موضع/سیاست در برابر ایران و اسلام‌گراها بود، تغییری در این سیاست مشاهده کنیم.»

جرالد فیرستین، سفیر پیشین آمریکا در یمن که اکنون با انستیتو خاورمیانه همکاری می‌کند، به المانیتور گفت: «شما قطعاً می‌توانید آن‌را تشویق بدانید اما به نظر من این‌طور است که بیشتر تبریکی به خود بعد از روشن شدن قضیه بود. خروس آواز خواند و خورشید برآمد، پس خروس باعث برآمدن آفتاب شده است! او باید با وزیر خارجه‌اش مشورت کند که موضع حساب‌شده‌تری دارد.»

دیپلمات‌ها پیشتر گفته بودند که بحران می‌تواند با میانجی‌گری آمریکا حل شود.

استفن سیچ، سفیر پیشین آمریکا در یمن که اکنون همکار انستیتو کشورهای عرب خلیج در واشینگتن است، گفت: «اگر جان کری هنوز وزیر خارجه بود، دیوانه‌وار تماس تلفنی می‌گرفت. ما نمی‌دانیم آیا رکس تیلرسون چنین خط مشئی دارد یا خیر اما [این انشقاق] یک فرصت برای ماست تا خود را برای حفظ ائتلافی دعوت کنیم که رئیس جمهور در ریاض تشکیل آن‌را اعلام کرد.»

وهبا که اکنون رئیس انستیتو کشورهای خلیج است، گفت: «با توجه به ارتباط نزدیک [آمریکا] با عربستان و امارات، فکر می‌کنم که ایالات متحده به میان بیاید» تا برای حل مشکل کمک کند. او افزود: «من شک دارم که آمریکا گوشه‌ای بنشیند و بگذارد که بحران جدی‌تر شود.»

دانا شل اسمیت، سفیر کنونی آمریکا در قطر، در توییتر از بهبود تلاش‌های دوحه در کاهش کمک‌های مالی به گروه‌های بنیادگرا، دفاع کرد. او روز چهارم ژوئن توییت‌های پیشین خود را بازنشر داد که از قطر برای «شراکت عالی و پیشرفت واقعی در مبارزه با حمایت مالی از تروریسم» سپاسگزاری کرده بود.

منابع وزارت خارجه که نخواستند نام‌شان فاش شود، گفتند که قرار بود شل اسمیت طی دو هفته به مأموریتش خاتمه دهد. او برای تأیید این خبر در دسترس نبود.

مقام‌ها گفتند که کندی روندی که دولت ترامپ برای گزینش افراد در پست‌ها پیش گرفته است، بر قدرت نفوذ آمریکا در گفت‌وگوهای دیپلماتیک در رابطه با بحران، اثر چندانی ندارد.

یک مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «ما به وضوح بر این حقیقت تأکید کردیم که به نفع ماست تا شورای همکاری خلیج روی این کار کند و راهی جهت انجام تعهدشان برای رهایی از تروریسم، بدون انشعاب بیشتر، بیابند. ما نمی‌خواهیم میان خط‌های ایدئولوژیک مختلف، چندپاره شویم.»

هیثر نوئرت، سخن‌گوی وزارت خارجه، روز ششم ژوئن در کنفرانس خبری این وزارت‌خانه گفت که ایالات متحده تنها در آستانهٔ اعلام عمومی این اختلاف، از آن مطلع شده بود.

نوئرت گفت: «ما از این تصمیم دقیقاً پیش از آن که اعلام شود، آگاهی یافته بودیم. تا جایی که می‌دانم امارات متحده عربی به ما اطلاع داد.» وی افزود: «ما می‌دانیم که قطر تلاش‌های جدی برای قطع حمایت مالی از گروه‌های تروریستی داشته است. آن‌ها در این باره پیشرفت داشته‌اند اما هنوز کارهایی برای انجام‌دادن باقی مانده است.»