شرکت‌های نفتی بین‌المللی، اقلیم کردستان را ترک می‌کنند

اربیل، عراق - اکسان موبیل، سه حوزه از شش حوزهٔ اکتشاف نفت و گاز در اقلیم کردستان را ترک کرد. غول نفت آمریکایی از بيتواته، عربت و قرة هنجير در استان سلیمانیه بیرون آمد و پرسش‌های بسیاری را دربارهٔ این اقدام ناگهانی به جای گذاشت.

همن هاورامی، مسئول دفتر روابط خارجی حزب دموکرات کردستان، روز ۲۶ دسامبر در یک کنفرانس خبری گفت که خروج اکسان به دلیل کاهش تولید بوده و هیچ‌گونه انگیزهٔ سیاسی ندارد. هاورامی گفت: «کردستان سرشار از نفت و گاز طبیعی است و تمامی کمپانی‌های نفتی می‌خواهند در این منطقه کار کنند. اکسان موبیل اکنون به دنبال استخراج گاز طبیعی است.»

روز ششم دسامبر، رسانهٔ عراق اویل از قول آشتی هورامی، وزیر منابع طبیعی کردستان نوشت که اکسان خارج می‌شود زیرا نتوانسته به تعهدات قراردادش با دولت اقلیم عمل کند. او گفت: «برخی شرکت‌ها نتوانستند به زمان‌بندی مندرج قرارداد برسند و طبق قرارداد، باید منطقه عملیاتی را ترک کنند.»

از ماه آگست سال ۲۰۱۴، با آغاز جنگ علیه گروه دولت اسلامی (داعش) در عراق، شرکت‌های نفتی بین‌المللی شروع به ترک مناطق عملیات اکتشاف در کردستان کردند.

اواخر سال ۲۰۱۵، شورون، دومین شرکت بزرگ نفتی آمریکا پس از اکسان موبیل، از منطقهٔ روفیا در استان دهوک خارج شد اما در منطقهٔ سارتا باقی ماند.

شرکت‌های نفتی بین‌المللی در مجموع از منافع خود در ۱۹ بلوک اکتشافی در کردستان چشم‌پوشی کرده‌اند. این خروج هزینهٔ سنگینی برای دولت اقلیم کردستان در بر دارد که در حال حاضر نیز با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند.

بلال سعید، میزبان برنامه‌ای با عنوان «طلای سیاه» در رادیو رووداو، به المانیتور گفت که خروج اسکان، اثری مستقیم بر بخش نفت استان سلیمانیه و کل اقلیم کردستان خواهد داشت.

سعید گفت: «این غول نفتی آمریکایی به خاطر نفوذ ایرانی‌ها خارج شد. بر پایهٔ تجارب گذشته، به نظر می‌رسد که سلیمانیه بخشی از محور ایران شده است. شرکتی مانند اکسان تمایل ندارد در منطقه‌ای سرمایه‌گذاری کند که به ایران وابسته است.»

سعید احتمال مشکلات فنی را به عنوان دلیل دیگر خروج اکسان موبیل رد نکرد و گفت: «اکتشاف نفت در مناطق سلیمانیه نتایج جالب توجهی نداشت.»

اکسان موبیل به جذب سایر شرکت‌های بین‌المللی در منطقه، مانند شورون، توتال و گاز پروم، کمک کرده بود. روز پنجم دسامبر، دولت اقلیم کردستان طی یک کنفرانس نفت و گاز در لندن، اعلام کرد که آمادهٔ اجرای مناقصه برای اکتشاف نفت و گاز در ۲۰ بلوک حفاری در سال ۲۰۱۷ است. با این حال، خروج اکسان موبیل از سه بلوک اکتشافی، شرکت‌های نفتی بزرگ را از سرمایه‌گذاری در مناطق جدید، دلسرد خواهد کرد.

کوران مصطفی، محقق انستیتو تحقیقات اقتصادی کرد-آمریکا در اربیل، انتظار دارد که کاهش قیمت نفت باعث شود تا برخی شرکت‌های نفتی، از سرمایه‌گذاری خود در منطقهٔ کردستان چشم‌پوشی کنند. او به المانیتور گفت: «این کاهش ممکن است یکی از دلایل اکسان موبیل برای ترک حوزه‌های اکتشافی در منطقه باشد اما این شرکت هنوز در برخی مناطق دیگر مشغول عملیات است و قصدی برای ترک اقلیم کردستان اعلام نکرده است.»

وی افزود: «عدم ثبات سیاسی در استان سلیمانیه، دلیل دیگر اکسان موبیل برای ترک این سه حوزهٔ اکتشافی است.»

از ۱۰ اکتبر ۲۰۱۵، شهر سلیمانیه شاهد تظاهرات متناوب علیه شرایط سخت اقتصادی کارکنان حوزهٔ خدمات عمومی و آموزش و پرورش در منطقه و اعتراض به تأخیر در پرداخت‌ها و کسر حقوق‌هایشان به دلیل سیاست ریاضت اقتصادی اقلیم بود؛ هزینهٔ جنگ با داعش و کاهش قیمت نفت به مشکلات اقتصادی افزوده است.

طبق آخرین گزارش وزارت منابع طبیعی که در ماه نوامبر منتشر شد، مجموع نفت مصرفی و صادرات آن ماه که در حوزه‌های اقلیم کردستان تولید شده بود، ۱۹ میلیون و ۵۵۲ هزار و ۴۳۲ بشکه، یعنی میانگین ۶۵۱ هزار و ۷۴۸ بشکه در روز است. گزارش همچنین نشان می‌دهد که ۱۷ میلیون و ۶۲۹ هزار و ۳۶۸ بشکه از طریق بندر جیحان ترکیه صادر شده که میانگینی معادل ۵۸۷ هزار و ۶۴۶ بشکه در روز را تشکیل می‌دهد و میزان نفتی که در داخل پالایش می‌شود، یک میلیون و ۹۲۳ هزار و ۶۵ بشکه است.

ریواز فائق، یکی از اعضای کمیتهٔ انرژی و منابع طبیعی پارلمان اقلیم کردستان، به المانیتور گفت که سه عامل منجر به خروج کمپانی‌های نفتی از منطقهٔ کردستان می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عدم توانایی دولت اقلیم برای پرداخت به‌موقع به این شرکت‌هاست.

او افزود: «این بر شرایط کلی که در اقلیم شاهدش هستیم اضافه می‌شود و نارضایتی احزاب سیاسی و شهروندان از روند سیاسی که باعث نگرانی و واهمهٔ شرکت‌های نفتی در مورد شرایط امنیتی شده است. اثر جنگ با داعش نیز که واضح است و لازم به گفتن نیست.»

فائق دربارهٔ راه حل بازگشت حس امنیت به این شرکت‌ها گفت: «دولت اقلیم کردستان باید به دنبال اعتمادسازی میان خود و شهروندان و همچنین با شرکت‌های نفتی باشد و بدین‌ترتیب از خروج آن‌ها جلوگیری کند.»