آیا خسرو آواز ایران به صحنه باز خواهد گشت؟

تهران، ایران - هر سال در آغاز بهار، چهره‌های مطرح ایرانی با ارسال پیام‌های نوروزی در ویدئوهایی کوتاه، سالی خوش و پُربار را برای هم‌وطنان‌ خود آرزو می‌کنند. اما امسال یکی از این پیام‌های نوروزی باعث بهت ایرانیان شد.

محمدرضا شجریان روز یکم فروردین امسال با سری تراشیده مقابل دوربین قرار گرفت؛ در وهلهٔ نخست، بسیاری از ایرانیان متحیر ماندند که چه اتفاقی برای او روی داده است. شجریان خوانندهٔ پرآوازهٔ موسیقی سنتی ایرانی است که با لقب «خسرو آواز ایران» شناخته می‌شود. او که در ابتدا قاری قرآن بود، راه خود را در موسیقی سنتی ایرانی پی گرفت. نام شجریان در سال‌های اخیر به دلیل اظهاراتش علیه محمود احمدی‌نژاد در پی انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ که ناآرامی‌هایی در پی داشت، چالش‌برانگیز شد. در واقع، به دنبال انتقادات علنی‌‌اش از احمدی‌نژاد، محدودیت‌‌هایی بر اجرای کنسرت و انتشار آلبوم بر این هنرمند اعمال شد.

شجریان در پیام نوروزی خود به این اشاره کرد که دچار بیماری سرطان است. در همان روز، برخی رسانه‌های ایرانی گزارش دادند که او با سرطان پیشرفتهٔ کلیه دست و پنجه نرم می‌کند. این خبر به طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی انتشار یافت و واکنش‌های گسترده‌ای را از جانب مردم، هنرمندان و مقام‌های رسمی در پی داشت.

پرویز پرستویی، یکی از بازیگران معروف سینمای ایران در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «متأسفانه مطلع شدیم، استاد شجریان اسطوره موسیقی و هویت آواز ایران مبتلا به سرطان پیشرفته شده‌اند... حالا نوبت ماست که همه با هم برای سلامتی ایشان دست به دعا ببریم».

حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت و درمان ایران نیز شخصاً در تماسی تلفنی با شجریان حال او را جویا شد و در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «وظيفه خود می‌دانم... به دليل مسئوليتم در دولت، درخصوص هر گونه حمايت برای تسريع در درمان و بهبودی ايشان ازهيچ كوششی مضايقه نكنم».

همچنین صدا و سیمای جمهوری اسلامی که تحت کنترل محافظه‌کاران است، در اقدامی کم‌سابقه گزارشی خبری را درباره شجریان و اوضاع سلامتی‌اش منتشر کرد. برخی این را به عنوان آشتی صدا و سیما با مشهورترین خواننده ایران، تلقی کردند. گفتنی است که صدا و سیما در هفت سال گذشته هیچ‌یک از آثار شجریان را پخش نکرده و در واقع، آغازکنندهٔ حملات علیه او بوده است.

در آستانهٔ‌ انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲، حسن روحانی در یک مناظره تلویزیونی با سایر نامزدهای انتخابات، دولت احمدی‌نژاد را به دلیل نحوهٔ رفتارش با هنرمندان زیر سوال برد و پرسید: «هنر بهترین سفیر ما در جهان است. آیا بهتر از حافظ و میرخانی و فرشچیان و احصایی و شجریان برای سفیر فرهنگی داریم؟». مضاف بر این، روحانی در مستند انتخاباتی‌اش نیز درباره علاقهٔ خود به شجریان گفت و اشاره کرد که رفاقتش با این هنرمند، نخستین بار به تشویق آیت‌الله علی خامنه‌ای ایجاد شده بود.

علیرغم تمامی موارد مذکور، شجریان هنوز از اجرای کنسرت و انتسار آلبوم در ایران منع شده است. او سال ۱۳۹۴ در همایش بین‌المللی حافظ، گفت: «من در کشوری زندگی می‌کنم که چند سال است حق خواندن برای مردم خودم را ندارم».

حسین دهباشی، عضو پیشین ستاد انتخاباتی روحانی، مدعی است که دولت روحانی پشت این ممنوعیت است. با این حال، شجریان به یک مجله داخلی گفت: «رئیس جمهور و وزیر ارشاد مخالف ممنوعیت من از کار هستند. گروه‌هایی هستند که با اسم‌های مطرح مشکل دارند… علت این‌که مشکل‌شان با من چیست، نمیدانم».

سخن‌گوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سال گذشته در توضیح دلیل ممنوعیت این هنرمند، گفت: «رویکرد خود ایشان به گونه‌ای بوده که بین نظام و خودشان فاصله ایجاد کرده‌اند اما راه بازگشت باز است مشروط بر این‌که به چهارچوب‌های نظام متعهد باشند».

حسین علیزاده، موسیقی‌دان معروف، این محدودیت را این‌گونه زیر سئوال برد: «من واقعاً تأسف می‌خورم در دوره‌ای زندگی می‌کنم که شجریان اجازهٔ کار ندارد». او افزود: «من اگر وزیر ارشاد بودم و به شحریان مجوز کنسرت نمی‌دادند، از سمت خود استعفا می‌کردم… دردناک این‌جاست که در انتخابات [ریاست جمهوری ۹۲] از شجریان استفاده تبلیغاتی می‌شود و بعد، خبری از مجوز نیست».

مع الوصف، تنها چند روز بعد از انتشار خبر سرطان شجریان، فرزاد طالبی، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، گفت: «ما تمام تلاش خود را خواهیم کرد که موانع فعالیت استاد شجریان برداشته شود و مخاطبان امکان دسترسی به آثار ایشان را داشته باشند».

با توجه به واکنش صدا و سیمای جمهوری اسلامی به مسئله سلامتی شجریان و همچنین مقام‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به نظر می‌رسد که احتمال صدور مجوز بازگشت شجریان به صحنه، افزایش خواهد یافت. برای بررسی این احتمال باید تا ماه رمضان صبر کرد و دید که آیا «ربنا»ی معروف او پخش خواهد شد یا خیر. اگر این صدا دوباره از شبکه‌های رادیو و تلویزیون پخش شود، می‌توان آن را نوید لغو ممنوعیت کاری شجریان محسوب کرد.