آیا عربستان هدف بعدی داعش است؟

این هفته، بروس ریدل به چالش هائی که عربستان در سال ٢٠١۶ با آن روبرو خواهد بود پرداخته است. از جمله این چالش ها، وی از جنگ پر هزینه و ظاهرا بی پایان یمن و نیز بزرگترین کسری بودجه تاریخ آن کشور و سقوط قیمت نفت یاد می کند.

ریدل می نویسد که عربستان امیدوار است که ائتلاف اسلامی علیه داعش "منتقدین آن کشور را که می گویند عربستان کار چندانی برای مبارزه با داعش در عراق و سوریه انجام نمی دهد و اینکه می گویند تمرکز آن کشور بر روی یمن است، ساکت کند." در حالی که تلاش های عربستان "بطور بالقوه این قابلیت را دارد که روحانیون را در جنگ علیه داعش بسیج کند" با این حال از تمایلات فرقه گرایانه ائتلاف نمی توان چشم پوشی کرد. پادشاهی سعودی ایران را که جزئی از ائتلاف مزبور نیست حامی اصلی تروریسم در سوریه و عراق می داند. در حالی که تا اینجا عربستان به جنگ با ایران نسبت به مبارزه علیه داعش و القاعده اولویت داده است ممکن است مجبور شود در سال آینده در اولویت هایش تجدید نظر کند. روز ٢۶ دسامبر رهبر داعش ائتلاف به سرکردگی عربستان را به تمسخر گرفت و از مردم سعودی خواست که "علیه سیستم ستمکار و مرتد سعودی به پا خیزند و انتقام مردم را در سوریه و عراق و یمن از حکومت سعودی بگیرند."

آمریکا و متحدانش انتظار دارند که عربستان بر تلاش هایش در جنگ علیه داعش و القاعده بیفزاید و نهایتا در واشنگتن و پایتخت های اروپائی از این طریق است که جدیت عربستان را می سنجند. احتمال افزایش تهدید داعش برای عربستان زیاد است. نیروهای امنیتی عربستان در سال ٢٠١۴ یک هسته وابسته به داعش را در هم شکستند اما در سال ٢٠١۵ گروه مزبور مسئولیت دو عملیات بمب گذاری را که به مرگ ٣۶ نفر منجر شد بر عهده گرفت. داعش هنوز در عراق و سوریه پایگاه دارد، شبکه ای از هسته های مختلف را در اروپا در اختیار دارد و در حال گسترش نفوذ خود در افغانستان، یمن، و شمال آفریقاست. البته پادشاهی سعودی به شکنندگی کشورهائی مانند عراق، سوریه، یمن، لیبی و یا افغانستان نیست اما به استحکام فرانسه و بلژیک هم نیست. برخلاف سوریه و عراق که قومیت ها و مذاهب مختلف در آن جای گرفته اند ٨۵ تا ٩٠ درصد جمعیت عربستان را سنی ها تشکیل می دهند. اگر داعش هم چنان متحمل شکست در سوریه و عراق شود، مانند هفته گذشته که در رمادی چنین شد، ممکن است به فکر بیفتد که هوادارانش را در جائی دیگر به حرکت وادارد. همانطور که در ماه دسامبر در این ستون نوشتیم ممکن است علیرغم میل عربستان برای اولویت دادن به جنگ علیه ایران و بشار اسد، داعش با پادشاهی مزبور وارد جنگ شود.

سیاست خارجی غیر منسجم اردوغان

سمیح آیدیز این هفته نمائی تاریک از سیاست خارجی ترکیه در سال ٢٠١۶ به دست می دهد. او به تصمیم اسفبار ترکیه برای توسعه حضور نظامی اش در عراق پرداخته و می نویسد: "این تحول دست ترکیه را در بازی منطقه ای تضعیف کرد چرا که این سئوال را برانگیخت که آیا حزب عدالت و توسعه قادر است یک سیاست خارجی منسجم را پی گیری کند؟ بسیاری متعجبند که چطور ترکیه با خود این فرض را کرده که اعزام نیرو به عراق بدون اطلاع بغداد بدون تبعات خواهد بود. سیاست های ترکیه باعث گردیده که در عراق رو در روی آمریکا قرار بگیرد و در سوریه رو در روی ایران و روسیه، در حالی که در آنجا هم با آمریکا هماهنگ نیست."

آیدیز می افزاید: "هیچیک از این اقدامات نشانه افزایش نفوذ ترکیه در منطقه نیست ... رابطه ترکیه با اروپا را در سال ٢٠١۶ جنگ این کشور علیه تروریسم اسلامی و نحوه برخورد با پناهجویان سوری شکل خواهد داد. در پی نشست ماه نوامبر بین اتحادیه اروپا و ترکیه، نخست وزیر آن کشور احمد دعوت اوغلو اعلام کرد که "فصل جدیدی در مناسبات ترکیه و اتحادیه اروپا باز شده است." رهبران اتحادیه اروپا هم قول دادند که از درخواست ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا حمایت کنند. هر چند که انتظار می رود که در زمینه مبارزه با تروریسم اسلامی و موضوع پناه جویان بهبودی هائی در سال ٢٠١۶ حاصل شود اما نگرانی اتحادیه اروپا در مورد تمایلات سنی/اسلامی حزب عدالت و توسعه و نیز سیاست های غیر دموکراتیک در داخل ترکیه نگرانند و تصور نمی رود در این زمینه بهبودی حاصل شود ... با توجه به اینکه ترکیه تمایلات سنی خود را ظاهر کرده تصور نمی رود که بتواند هیچگونه نقشی به عنوان میانجی در دعواهای فرقه ای در منطقه بازی کند."

علیرغم پیروزی اردوغان و حزب عدالت و توسعه در انتخابات ماه نوامبر، سئوالی که مطرح می شود این است که نارضائی در درون حزب و ارتش بر اثر سیاست های شکست خورده اردوغان در چه حد و میزانی است. رئیس جمهور ترکیه هم چنان به هرگونه چالش داخلی با توسل به "کارت امنیت" کشور پاسخ می دهد. او فکر می کند که ورق برنده را علیه کردهای ردیکالیزه شده در جنوب شرقی ترکیه در دست دارد. متین گورچن هیچ بعید نمی داند که دامنه خشونت ها به استانبول و آنکار کشیده شود. او می نویسد: "تا زمانی که دولت بر دو شهر جزیره و سیلوپی فشار می آورد آنکارا و استانبول در معرض خطر عملیاتی به قصد فلج کردن این دو شهر قرار دارند. توانائی های پ ک ک برای استفاده از نیروهای نیابتی در جنگ با دولت ترکیه روز به روز افزایش می یابد. سازمان مذکور قادر است حملاتی را سازمان دهد اما دخالت در آنها را منکر شود حتی ممکن است آنها را محکوم هم بکند. نه آنکارا و نه پ ک ک حاضر نیستند هزینه های اقتصادی و اجتماعی برخورد داخل شهر ها و بکار گرفتن نیروهای نیابتی را مورد تایید قرار دهند. نهایتا این شهروندان بیگناه هستند که باید بهای این وضعیت را بپردازند."