صدای زنان موسیقی ایران دارد خفه میشود

در کشاکش دعواهای سیاسی صدا و هنر زنان موسیقی ایران هر روز بیش از پیش با محدودیت‌های ناننوشته مواجه می‌شود. با پیروزی انقلاب 1979 صدای زنان ممنوع شد و امروز پس از 36 سال از آن انقلاب نوازدگی زنان نیز ممنوع شده است.

"من در ایران نمی‌توانستم آلبوم موسیقی منتشر کنم، وضعیت در دوره‌ی احمدی‌نژاد برای زنان خواننده از این بدتر هم بود ؛ وقتی شاگردم را دستگیر کردند، دیگر دیدم ایران جایی برای ماندن من نیست". این را "فریبا داوودی" می‌گوید، استاد آواز و کسی که به بالاترین مرحله‌ی استادی در آموزش ردیف موسیقی ایرانی رسیده است. فریبا داوودی امروز برای خود اتاقی در دانشکده هنر دانشگاه دلهوزی در ایالت هالیفاکس کانادا دارد. در این‌جا او به علاقه‌مندان دستگاه آواز ایرانی را که از استاد خود محمدرضا شجریان و دیگران فراگرفته را می‌آموزد.

خانم داوودی امروز شاگردان خود را با استفاده از SKYPE آموزش می‌دهد. او دانشجویان دختر و پسری از سراسر جهان دارد. "به توصیه‌ی استادم محمدرضا شجریان بیشتر وقت خود را با دختران علاقه‌مند به آواز صرف می‌کنم. ناهید، سمانه، شادی، فاطمه و ده‌ها دختر دیگر... ، همیشه نیمی از شاگردهای من خانم‌ها هستند". او در طول هفته برنامه‌ای دارد که بر اساس آن به دخترانی از تهران ، شیراز، پاریس ، واشینگتن و... مقابل رایانه آموزش آواز می‌دهد.

مجید درخشانی استاد موسیقی دیگری است که به سراغ‌اش رفتم. او برای سال‌ها در اروپا و کشورآلمان زندگی می‌کرد. تا این که برای ترتیب شاگردان پس از سال‌ها به ایران آمد. بیش از یک سال پیش او یک گروه موسیقی در ایران با نام "ماه بانو" درست کرد که بیشتر اعضای آن را زنان خواننده و نوازنده تشکیل می‌دادند. این گروه دست به کارهای انقلابی زد و برای نخستین بار پس از انقلاب 1979 که خوانندگی زنان را برای همیشه ممنوع کرد، در حضور مردان با یک خواننده‌‌ی زن برنامه اجرا کرد.

این درحالی است که بر اساس فتوای علمای اسلامی تک خوانی زنان در حضور مردانی غیر از برادر ، پدر و همسر ممنوع و حرام است. در 36 سالی که از پیروزی انقلابی که اسلامی خوانده می‌شد، خوانندگی زنان در ایران ممنوع بود. مجید درخشانی برای نخستین بار این ممنوعیت را نادیده گرفت و کلیپ‌هایی با زنان خواننده منتشر کرد که خشم محافظه‌کاران سنتی و مسلمان را بر انگیخت و همین موضوع سبب شد هنگامی که او در ژانویه امسال قصد خروج از کشور را داشت، پاسپورت‌اش را توقیف و در دادگاهی بازجویی‌اش کنند. پس از آن در یک سلسله جلسات بازجویی مجید درخشانی را در مورد انتشار کلیپ‌های موسیقی با خوانندگی زنان مورد بازجویی قرار دادند. او در گفتگو با المانیتور گفت: "تمامی اعضای گروه ماه بانو بارها و بارها احضار و بازجویی شده‌اند. برای من نیز پرونده‌ای از این بازجویی‌ها تشکیل و به دادگاه فرستاده شده است" .

سریال برخوردهای محافظه کاران و شدت عمل در مقابل وزیر ارشاد حسن روحانی که در مصاحبه با خبرنگاران پیشتر گفته بود: " درباره تک‌خوانی زنان بین مراجع هم نظر واحدی وجود ندارد " به مجلس نیز کشیده شده است و 10 نماینده مجلس درباره‌ی ممنوعیت خوانندگی زنان به وزارت ارشاد هشدار دادند.

در چهار ماه گذشته در ایران هر هفته یک خبر از برخورد با کنسرت‌های موسیقی یا لغو مجوز برنامه‌های موسیقی که بلیت آن به مردم فروخته شده و از وزارت ارشاد و دولت نیز مجوز داشته‌اند،شنیده می‌شود، گاهی گفته می‌شود هم‌زمانی اجرای موسیقی با عزاداری مذهبی دلیل لغو برنامه بوده. گاهی دیگر نیز دلایلی همچون ممنوعیت اجرای برنامه موسیقی در شهرهای مذهبی دلیل این ممنوعیت اعلام می‌شود. این درحالی است که همه‌ی این کنسرت‌ها از وزارت ارشاد دولت روحانی مجوز دارند و وزارت ارشاد نیز مشکلی با برگزاری آن‌ها ندارد. ولی قدرت مخالفان همیشه بیشتر است و وزارت ارشاد نیز جز اظهار تاسف از این برخوردها کار دیگری نمی‌تواند انجام دهد. این‌جاست که اگر کنسرتی نیز برگزار شود مخالفان تندروی مذهبی با حمله به کنسرت‌، برنامه را به هم می‌زدند و مردم را ضرب و شتم می‌کنند. مانند اتفاقی که چندی قبل در شهر یزد و در جریان یک کنسرت موسیقی سنتی رخ داد. اهالی موسیقی می‌گویند "اگر چنانچه معترضان با موسیقی غربی و پاپ مشکل دارند، اما چرا به برنامه موسیقی سنتی ایرانی حمله می‌کنند؟!". پرسشی که کسی جواب آن‌را نمی‌داند.

نوازدگی زنان نیز ممنوع می‌شود

به تازگی قانون نا نوشته‌ای در شهرهای ایران به مورد اجرا گذاشته می‌شود که بر اساس آن گروه‌های موسیقی سنتی و پاپ نباید از نوازده‌ی زن در گروه خود استفاده کنند. چنانچه یک گروه موسیقی نوازنده‌ی زنی در گروه خود داشته باشد، یا باید آن زن نوازنده را روی سن نبرد یا این که برنامه‌ی آن گروه از سوی نهادهای امنیتی لغو می‌شود. این اتفاق بارها در شهرهایی همچون اصفهان، خرم آباد، مشهد، بوشهر، و... رخ داده است. همه‌ی این‌ها در حالی است که وزارت ارشاد توان دفاع از مجوزهایی که برای اجرای گروه‌های موسیقی صادر می‌کند ندارد و نیروهای امنیتی و نظامی در موارد بسیاری اقدام به بر هم زدن برنامه‌های موسیقی می‌کنند. شرایط در ایران اکنون به گونه‌ای شده‌ است که اگر برنامه‌ای با موفقیت برگزار شود و به پایان برسد یک اتفاق نادر و عجیب شمرده می‌شود.

در این‌جا تنها در تهران مجالی برای گروه‌های موسیقی است که در تالارهای وزارت ارشاد به اجرای برنامه بپردازند و سالن‌های شهرداری تهران (که در اختیار محافظه کاران است) از یک سال پیش به این سو به زنان نوازنده اجازه‌ی روی سن رفتن را نمی‌دهند و محاصره‌ی زنان موسیقی به پایتخت ایران و انگشت شمار سالن دولتی رسیده است!

مجید درخشانی به المانیتور می‌گوید" وقتی مردان نوازنده می‌بینند که زنان را محدود کرده‌اند آن‌ها نیز نباید روی سن بروند. همین طور که اگر 36 سال پیش مردان خواننده وقتی دیدند زنان نمی‌توانند بخوانند، آن‌ها نیز نمی‌خواندند. محدودیت نوازدگی زنان غیر قانونی است و باید به هر شکل برداشته شود".

اما این همه‌ی داستان نیز ماه پیش وقتی یک آلبوم موسیقی گروه خوانی زن، مرد با عنوان "ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم" با آهنگ‌سازی پیمان خازنی منتشر شد، دو تن از مراجع قم اعتراض شدیدی به راه انداختند، در حالی که خودشان این آلبوم موسیقی سنتی ایرانی را نشنیده بودند. به این ترتیب این دو مرجع تقلید (نوری همودانی و مکارم شیرازی) در حالی مدعی شدند که وزارت ارشاد به تک خوانی زن مجوز داده، درحالی که این خبر از درست نبود و آلبوم موسیقی مورد اشاره با مجوز ارشاد و به صورت دوصدایی منتشر شده بود.

با افشایش فشارها بر جنتی وزیر ارشاد و تهدید او به استیضاح، حساسیت‌ها بر روی زنان موسیقی بیش از پیش افزایش می‌یابد. در این فضا راهی باقی نمی‌ماند جز این‌ که زنان خواننده و نوازده ایرانی برای اجرای برنامه، چمدان‌هایشان را ببندند و راهی اروپا و آمریکا ‌شوند درحالی که در ایران صدای زنان در کشاکش دعواهای سیاسی میان دولت میانه‌روی حسن روحانی با محافظه‌کاران مذهبی دارد خفه می‌شود.