آمریکا می تواند بسیاری از تحریم ها علیه ایران را در سال ۲۰۱۶ منقضی کند

همزمان با آغاز مذاکرات اتمی در وین از روز ۱۶ ژوئن، پژوهشی تازه که توسط کنتکتزمن، تحلیلگر با سابقه و کارشناس امور ایران که در دفتر پژوهش  کنگره آمریکا فعالیت می کند، تالیف شده، و قرار است به زودی در شورای آتلانتیک در واشنگتن همراه گزارشی با محور برداشتن تحریم های اروپا علیه ایران ارائه شود، تحلیلی را در بر می گیرد که شامل توصیه هایی برای لغو شماری از تحریم های حوزه انرژی علیه ایران از سوی دولت اوباماست: گروهی از تحریم ها که در سال ۲۰۱۶ منقضی می شود.

احتمال دارد دولت اوباما تصمیم بگیرد مصوبه تحریم ایران را همزمان با انقضایش در پایان سال میلادی ۲۰۱۶ کان یم لکن تلقی کند. این اقدام در صورت تحقق یافتن، مدت کوتاهی پیش از پایان دوران ریاست جمهوری باراک اوباما انجام خواهد شد. انقضای این مصوبه به نوشته کتزمن، صنعت انرژی ایران را به سوی سرمایه گذاری خارجی باز خواهد گشود و به ایران امکان خواهد داد تا پس از سال ها انزوا و عدم حضور فعال در بازارهای جهانی، بتواند  تولید و صدور گسترده نفت و گاز خود را از سرگیرد.

 گفتنی است که آقای کتزمن این تحلیل را نه از سوی نهاد متبوعش، دفتر پژوهش کنگره آمریکا، که به عنوان عقیده شخصی خود ابراز می کند. کتزمن افزوده که کنگره آمریکا می تواند به تمدید لایحه رای دهد، چنانکه از سال ۱۹۹۶ تاکنون نیز کراراً چنین کرده است. اما در چنین شرایطی، رئیس جمهوری آمریکا البته می تواند از حق وتوی خود استفاده کند. 

موضوع برداشتن تحریم های ایران عنصری کلیدی در مسیر حل چالش پیچیده گفت و گو با ایران است و مذاکره کنندگان ایرانی و آمریکایی آن را معمایی غامض خوانده اند. 

هر دو سو از تلاش برای اعمال محدودیت هایی تعریف شدنی و ملموس در فعالیت های هسته ای ایران از سویی، به همراه حذف مرحله ای تحریم هایی که اقتصاد ایران را فلج کرده اند، از سوی دیگر، سخن گفته اند. 

پژوهش کتزمن می تواند نقشه راهی را ارائه دهد که هم برای کاخ سفید عملی باشد و هم برای ایران پذیرفتنی. مذاکره کنندگان ایرانی تصریح کرده اند که انتظار آن را ندارند که کنگره آمریکا در خصوص کاستن از تحریم علیه ایران و تصویب تجدید نظر در این خصوص، به سرعت عمل کند.

از بحران گروگانگیری سال ۱۹۷۹ تاکنون، به ویژه طی چند سال اخیر، ایران همواره هدف جریمه هایی سنگین بوده که به شکل تحریم از سوی آمریکا و اروپا علیه آن کشور اعمال شده اند. تنها تحریم های آمریکا علیه ایران تاکنون ۱۰ مصوبه و ۲۶ فرمان ریاست جمهوری را در برمی گیرد. طی این سالها ۴ قطعنامه مصوب شورای امنیت سازمان ملل نیز علیه ایران صادر شده که صدور آنها به عنوان جریمه علیه ایران انجام گرفته است.

با این همه، کاخ سفید درخصوص شیوه اعمال تحریم ها انعطاف بسیاری دارد، که می تواند از آن استفاده کند، به ویژه در مورد اعمال تحریم های تکمیلی بر اشخاص حقوقی خارجی. رئیس جمهوری آمریکا می تواند در این خصوص اعمال نفوذ کند و کار تسهیل تحریم ها علیه ایران را مثلا در مورد کارخانجات دارویی انجام دهد و الزمات لایحه دفاع ملی سال مالی ۲۰۱۲ را که طی چند سال اخیر خریداران خارجی نفت ایران را وادار به کاهش چشمگیر میزان خرید نفت خام از ایران کرده اند، حذف کند.

این دست تحریم ها هم اکنون هم مطابق توافق موقت ایران با اعضای گروه پنج به علاوه یک تسهیل شده اند. این لایحه به رئیس جمهوری آمریکا اجازه می دهد که تحریم ها را به مدت ۱۲۰ روز لغو کند و این کار را به دفعات نامحدود تکرار کند و دلیل آن را به کنگره این گونه اعلام کند که این اقدام به عنوان گامی برای تامین منفعت امنیت ملی ایالات متحده انجام می گیرد.

تحریم علیه بانکهای خارجی که با بانکهای تحت تحریم ایران معامله دارند بخشی دیگر از همین لایحه مصوب سال ۲۰۱۰ است که به قانون تحریم ایران بدل شده و لازم الاجراست) و لغو این بخش از این مصوبه هم آن هم با تاکید وزیر خزانه داری بر این که چنین اقدامی (کاهش از شدت گروهی از تحریم ها) به سود منافع ملی آمریکاست، میسر خواهد بود.

اما اگر چنین اقدامی انجام نگیرد، بانک های اروپایی به سبب جریمه هایی سنگین که به پرداخت آنها ملزم خواهند شد، ممکن است ترجیح دهند که از انجام معامله با بانک های ایرانی تحت تحریم احتراز کنند.

حتی اگر برخی از گزینه هایی که کتزمن پیشنهاد کرده بخشی از توافقی درازمدت با ایران باشند، جمهوری اسلامی همچنان رویاروی تحریم هایی خواهد بود که از سوی وزارت امور خارجه آمریکا علیه کسانی اعمال می شود که نامشان در فهرست حامیان تروریسم یا ناقضان حقوق بشر است. اما اغلب این دست قوانین هم اختیار وتوی ریاست جمهوری را همراه دارند.

کورنلیوس ادبر، مدیر برنامه تحقیقات اروپا در بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی، می گوید لغو تحریم های اروپایی علیه ایران با پیجیدگی های بروکرایتک کمتری همراه است اما در نهایت وابسته به موضع و اقدام آمریکاست. وی در گزارشی که با تمرکز بر تحریم های اروپایی تالیف کرده، می نویسد:«هم اعمال تحریم ها و هم برداشتن آنها مستلزم اراده سیاسی کشورهای عضو است.» اگر ۲۸ عضو اتحادیه اروپا به لغو یا تعلیق تحریم ها رای دهند، کافی است، چون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا لازم نیست به هیچ مجلسی پاسخگو باشد.

این تحلیلگر بنیاد کارنگی در ادامه می افزاید که مهم است که شیوه اعمال یا تسهیل تحریم ها علیه ایران با هماهنگی میان اتحادیه اروپا و آمریکا انجام شود، به ویژه به سبب جریمه هایی که در بسیاری موارد مرتبطند. کافی نیست که تحریم های اتحادیه اروپا لغو شوند در حالی که اشخاص حقوقی با توجه به تحریمهای آمریکا علیه ایران با آن کشور معامله کنند و تمامی جریمه ها را در نظر داشته باشند، از این روی تنها لغو تحریم ها از سوی اتحادیه اروپا بدون لغو یا کاهش شدت آنها از سوی آمریکا ناکافی است.

این کارشناس بنیاد کارنگی در ادامه چهار پیشنهاد برای تسهیل تحریم ها علیه ایران ارائه می دهد:

۱. صدور اجازه واردات آزادانه نفت و گاز ایران به کشورهای خارجی

۲. آزاد کردن ۱۰۰ میلیارد دلاری که از محل درآمدهای نفتی ایران در بانک های خارجی بلوکه شده است.

۳. کاستن از محدودیت انجام معامله با ایران به ویژه در بخش های بیمه و اشخاص حقیقی و در صنایع اتومبیل و کشتی سازی.

۴. حذف نام شماری از ایرانیان از فهرست ممنوع السفرها.

بسیاری از تحریم های اروپایی که معادل آنها از سوی آمریکا علیه ایران اعمال می شود، احتمالا به جای خود باقی خواهند ماند. در میان چنین تحریم هایی تامین هر نوع فن آوری است که در برنامه اتمی یا هر نوع برنامه تسلیحاتی دیگری مورد استفاده قرار گیرد، نیز تحریم اسلحه، بازرسی کالای در حال انتقال، و اعمال محدودیت در معاملاتی که به هر نحوی به سپاه پاسداران مربوط می شوند.

در این گزارش اشاره ای به احتمال اعمال دسته ای دیگر از تحریم ها از سوی کنگره آمریکا نشده است: تحریم هایی که در صورت سرپیچی ایران از مفاد توافقنامه های موقت توسط کنگره تصویب خواهند شد، نیز اعمال مجازات هایی که در صورت سرپیچی ایران از تعهداتش ممکن است از سوی کنگره لازم الاجرا شوند، و مواردی تازه که مجازات ایران در صورت فعال شدن یا توسعه برنامه موشک های بالیستیک، حمایت از گروه های ضداسرائیلی،  یا نقض موازین حقوق بشر را شامل می شود.

با توجه به میزان بدبینی کنگره آمریکا نسبت به جمهوری اسلامی و نفوذ لابی های قدرتمند ضد ایران، لغو دراز مدت تحریم ها توسط کنگره مستلزم رایزنی گسترده کاخ سفید خواهد بود. از ملزومات دیگر، توجه دقیق به جزئیات هر گونه توافقی با ایران، و ایجاد یک مجرای دیپلماتیک پایا میان ایران و آمریکا برای حل اختلافات اجتناب ناپذیر در خصوص توافق اتمی و مسائل دیگر است.

مترجم: مهرناز صمیمی