معامله سه‌جانبه اسرائیل، روسیه و آمریکا بر سر ایران

روز ۱۴ ژوئن مراسمی به افتخار روز استقلال روسیه در «عمارت سرگئی» شهر اورشلیم (بیت‌المقدس) برگزار شد. عمارت سرگئی، ساختمانی است که در قرن نوزدهم میلادی برای زائران روسی ساخته شده بود. این مراسم سالانه معمولاً توجه خاص رسانه‌ها یا مقام‌های دولتی را به خود جلب نمی‌کند اما امسال شرایط به گونه‌ای دیگر بود و حتی با مراسم سالروز استقلال اسرائیل پهلو می‌زد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، همراه با گروه بزرگی از وزرا و مقام‌های ارشد کابینه در این مراسم حضور یافتند که از میان آن‌ها می‌توان به زعف الکین، وزیر امور اورشلیم و حفاظت از محیط زیست؛ سوفا لاندور، وزیر علیا و وفق‌یابی (امور مهاجرین) و تزاچی هانگبی، وزیر همکاری‌های منطقه‌ای، اشاره کرد. به علاوه، در جشن امسال بسیاری نیز با یونیفورم [نظامی] دیده می‌شدند، به‌ویژه در طرف روسی.

یکی از میهمانان این مراسم به شرط محرمانه‌ماندن نامش در گفت‌وگو با المانیتور اظهار کرد: «تعداد قابل توجهی از ژنرال‌ها و نظامیان روس آنجا بودند. آن‌همه یونیفورم‌پوش، یادآور دوران ارتش سرخ بود. برخی از آنان در جبهه سوریه-لبنان خدمت می‌کنند. البته شاید به بهانه شرکت در این مراسم خواستند تا با همتایان اسرائیلی خود ملاقات داشته باشند.»

ژنرال ولادیمیر ایوانوفسکی، رئیس ستاد پلیس نظامی روسیه نیز در این مراسم حضور داشت. ستاد تحت فرمان او در توافق با آمریکا و اردن، مسئول مدیریت جبههٔ جنوبی سوریه است. اسرائیل کماکان تأکید دارد که هیچ رابطه‌ای با این توافق ندارد و ایوانوفسکی فقط به اسرائیل آمده تا در پاسخ به بازدید همتای اسرائیلی‌اش از مسکو، با او دیداری معمولی داشته باشد. با این حال، یک منبع نظامی به المانیتور گفت که در طول دیدار، ایوانوفسکی با فرماندهان ارشد ارتش و نیروهای امنیتی اسرائیل در مورد شرایط جبههٔ جنوب سوریه، به‌ویژه جولان، گفت‌وگو کرده است. مسئله سوریه در صدر اولویت‌های اسرائیل است.

نتانیاهو پیش از صحبت در این رویداد دیپلماتیک، با آناتولی ویکتوروف، سفیر روسیه در تل‌آویو دیدار کرده بود. در همان زمان که تیم ملی فوتبال روسیه مشغول بازی افتتاحیه جام جهانی در برابر عربستان سعودی بود، طرفین زمان قابل توجهی را به گفت‌وگو پشت درهای بسته اختصاص دادند. آویگدور لیبرمن، وزیر دفاع، نتوانست در این رویداد دیپلماتیک شرکت کند زیرا می‌بایست در یک مراسم نظامی در بریگاد کفیر شرکت می‌کرد. لیکن او به‌رغم «روابط محرمانه نزدیک» در سال‌های اخیر با عربستان، به عنوان یک هوادار فوتبال، برای تیم روسیه آرزوی موفقیت کرد.

به نظر می‌رسد که این روزها روابط با مسکو برای اسرائیل مهم‌تر از سایر کشورها شده است. صد البته باید واشینگتن را در این مورد استثنا به شمار آورد. از هنگامی که اسرائیل توانست از حمایت آمریکایی‌ها در دولت ترامپ اطمینان یابد، انرژی‌اش را در بهبود روابط با مسکو قرار داد. لیبرمن روابط نزدیکی با همتای روس خود سرگئی شویگو دارد و طرفین دست‌کم هفته‌ای یک بار به زبان روسی با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنند.

آنان که از شنوایی خوبی برخوردارند، اشاره کرده‌اند که طی ماه‌های گذشته لحن اسرائیل در مورد حضور ایران و حزب‌الله در سوریه تغییر کرده است. تا کنون، اسرائیل به طور مستمر از ایران و اقمارش می‌خواست تا «فاصله خود را از مرزها»ی اسرائیل حفظ کنند و این فاصله را تعیین می‌کردند که مشهورترین آن‌ها ۶۰ کیلومتر اعلام شد.

اما اسرائیل لحن خود را تغییر داده است. نتانیاهو و لیبرمن اکنون آشکارا می‌خواهند که ایران و حزب‌الله هیچ‌گونه حضوری در سوریه نداشته باشند. هنوز آمریکا و روسیه چنین تقاضایی را آشکارا و با جزئیات مطرح نکرده‌اند اما اسرائیلی‌ها در هر موقعیتی آن را تکرار می‌کنند. چه چیزی باعث این تحول شده است؟

طبق اظهارات لیبرمن، این یک خواستهٔ منطقی بر مبنای شرایط فعلی بر روی زمین است. لیبرمن به المانیتور گفت: «به مجرد آن‌که مشخص شد که ایران و حزب‌الله در تلاش برای انتقال موشک‌های برد بلند [بالای ۴۰۰ کیلومتر است] به سوریه هستند، تقاضای این‌که ایرانی‌ها فاصلهٔ  خود را از مرز اسرائیل حفظ کنند، دیگر بی‌معنا شد. زیرا آن‌ها می‌توانند از شمال یا شرق سوریه نیز موشک‌های برد بلند خود را شلیک کنند.» لیبرمن افزود: «ما مصمم هستیم که نگذاریم این اتفاق بیافتد و هر کاری را که لازم باشد، برای نیل به این هدف انجام می‌دهیم. مگر این‌که تمامی طرف‌های دیگر نیز به طور شفاف بخواهند که ایرانی‌ها بیرون بروند.»

بنابراین، اسرائیل کماکان سعی می‌کند که طناب را دور سوریه محکم‌تر ببندد و در این موقعیت، به نظر می‌رسد که قصد ندارد فرصت را از دست بدهد. اسرائیل از شلوغ‌بودن برنامه ولادیمیر پوتین به دلیل میزبانی جام جهانی فوتبال و تمایل او به سکوت و آرامش [سیاسی] در این ایام، استفاده کرده و از سوی دیگر در هماهنگی کامل با آمریکا قرار دارد. نتانیاهو روز ۱۵ ژوئن با پوتین گفت‌وگویی تلفنی داشت. به نظر می‌رسد می‌رسد که این سه کشور در روزهای جاری بیش از هر زمان دیگری با یکدیگر هماهنگ می‌کنند.

در پس‌زمینه، دائماً گزارش‌هایی دربارهٔ یک طرح که شامل واشینگتن، مسکو و اسرائیل است، به گوش می‌رسد. به همین صورت، ترامپ تقاضا کرد که اروپایی‌ها روسیه را در نشست کشورهای صنعتی موسوم به گروه ۷ وارد کنند، زیرا روس‌ها با تقاضای اسرائیل برای دور کردن ایران از مرزهایشان موافقت کردند. اسرائیلی‌ها قویاً این هماهنگی سه‌جانبه را تکذیب می‌کنند اما تأیید کرده‌اند که در مورد دور نگه‌داشتن ایران از مرزها، واشینگتن و اورشلیم کاملاً هم‌نظرند. 

ارتش اسرائیل که هیچ ریسکی را نمی‌پذیرد، روز دهم ژوئن یک تمرین نظامی در بلندی‌های جولان برگزار کرد. در جریان مانور، نیروی هوایی اسرائیل ده‌ها جنگنده را در یک نمایش قدرت به پرواز درآورد تا بار دیگر به تهران نشان دهد که اسرائیل قصد ندارد دست از سیاست خود مبنی بر «عدم تحمل حضور ایران در سوریه» بردارد.

یک عضو ارشد کابینهٔ اسرائیل به شرط محرمانه‌ماندن نامش به المانیتور گفت: «کوتاهی ما در اجازه‌دادن به حزب‌الله برای تبدیل‌شدن به یک قدرت موشکی و راکتی در مرزهای شمالی، تکرار نخواهد شد. آن‌ها می‌خواهند تا رونوشت دیگری از حزب‌الله، این بار در سوریه بسازند. اما این اتفاق نخواهد افتاد؛ حتی اگر به قیمت یک جنگ تمام‌عیار باشد.»

در همین اثنا، اسرائیل از دریافت گزارش‌ها در مورد اثر تحریم‌های آمریکا بر ایران خرسند است. خروج ترامپ از برجام باعث آسیب‌های گسترده به اقتصاد ایران شده است. در واقع، ضربه‌ها بسیار گسترده‌تر از چیزی بود که کارشناسان اطلاعاتی اسرائیل پیش‌بینی می‌کردند. بنابراین، فشار بر ملاها افزایش می‌یابد و اسرائیل معتقد است که یکی از این دو سناریو سرانجام محقق خواهند شد: یا ایران در سیاست خود مبنی بر برای گسترش تروریسم و گشایش جبهه ثانویه علیه اسرائیل تجدید نظر جدی خواهد کرد؛ یا رژیم سقوط خواهد کرد.

اسرائیل اخیراً بیش از پیش به این امر غره است که در تمامی جبهه‌ها موفق بوده و قدرتش در منطقه رو به افزایش است. این مسئله از سویی یک حس خوشایند ایجاد می‌کند و از سوی دیگر، باید گفت این نوع حس‌ها معمولاً پتانسیل آن را دارند که دردسرهای بزرگ‌تری ایجاد کنند.