پس از حملات موشکی، ترامپ استراتژی خروج از سوریه را از سر می‌گیرد

خاورمیانه، یک «صلح بحرانی»

در حالیکه ایالات متحده ممکن است برای پاسخگویی به کاربرد دوباره سلاح‌های شیمیایی در سوریه «آماده و مهیا» باشد، دولت ترامپ در حال چیدن برنامه‌اش خروج از سوریه است.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده در اعلان حملات موشکی روز ۱۴ آوریل کشورش به همراهی بریتانیا و فرانسه علیه تاسیسات سلاح‌های شیمیایی در سوریه، نگاه کلی‌ترش به سوریه و منطقه را نیز شرح می‌دهد؛ به غیر از شکست دادن باقیمانده نیروهای دولت اسلامی، در این رویکرد نقش کمرنگتری برای آمریکا دیده می‌شود.

به گفته ترامپ، "تحت هیچ شرایطی، آمریکا به دنبال حضور دائمی در سوریه نیست. با ایفای نقش بیشتر ملت‌های دیگر، ما منتظر روزی هستیم که بتوانیم قهرمانان‌مان را به خانه بازگردانیم."

ترامپ از متحدین آمریکا در منطقه خواسته، "در برقرار کردن امنیت در منطقه خودشان مسئولیت بیشتری بپذیرند و از جمله آن در فراهم کردن منابع و پول مورد نیاز برای مقابله با دولت اسلامی تلاش بیشتری بکنند. تلاش‌های بیشتر متحدین‌مان از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، مصر و دیگران می‌تواند جلوی منفعت بردن ایران از نابودی دولت اسلامی را بگیرد."

جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا، پس از حملات موشکی "از همه ملت‌های متمدن" خواست "برای پایان دادن به جنگ داخلی سوریه از طریق حمایت از روند صلح ژنو که توسط سازمان ملل پیشبرده می‌شود با یکدیگر متحد شوند".

ترامپ مدعی شده بر خلاف خلف پیشینش خطوط قرمز در مورد استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه را اعمال خواهد کرد. با این وجود او گفته در اینکه ایالات متحده «خیلی زود» از سوریه «بیرون می‌زند» بسیار جدی است.

به گفته ترامپ، "در نگاه به وضعیت بحرانی جهان ما، آمریکایی‌ها به هیچ وجه خیالی غیرواقعی در سر ندارند. ما نمی‌توانیم تمام جهان را از شر پاک کنیم و یا همه جا در مقابل ظالمان اقدام کنیم. هیچ میزانی از جان آمریکایی‌ها یا پولشان نمی‌تواند امنیت و صلح پایدار در خاورمیانه بوجود آورد. صلح در خاورمیانه در وضعیتی بحرانی قرار دارد. ما تلاش‌ خواهیم کرد وضعیت را بهتر کنیم، اما وضعیت واقعا بحرانی است."

با اعلام «اتمام ماموریت» ترامپ، دوباره باز می‌گردیم به آینده سوریه.

علیرغم جر و بحث قابل پیش‌بینی بین ایالات متحده و روسیه در شورای امنیت سازمان ملل، پیش از حملات موشکی کانال کاهش تنش بین آمریکا و روسیه «مرتبا» مورد استفاده قرار گرفته بود و به گفته ژنرال کنت مک‌کنزی، رییس ستاد مشترک نیروهای نظامی ایالات متحده با وجود اینکه سیستم دفاع موشکی روس‌ها در سوریه کار می‌کرد، آنها طی عملیات تحت رهبری آمریکا «به کار برده نشدند».

بنابراین همانطور که هفته پیش تشریح کردیم اقدامات دوباره منوط به روند صلح آستانه می‌شود که، توسط روسیه، ایران و ترکیه رهبری می‌شود. دولت سوریه متحملا با حمایت ایران و روسیه به زودی عملیات نظامی در غوطه شرقی را به پایان می‌برد و به فکر طراحی و اجرای عملیات نظامی علیه سلفی‌ها و دیگر گروه‌های مسلح در ادلب می‌شود.

بعید به نظر می‌رسد دعوت ترامپ از شرکای آمریکا در منطقه، برای ایفای نقشی جدی‌تر در سوریه اثر چندانی داشته باشد. ریاض و ابوظبی از یک سو گرفتار جنگ در یمن هستند و از سوی دیگر درگیر مجادله با قطر. هر دوی این موارد باعث التهاب در روابط آمریکا و کشورهای خلیج شدند. مصر چالش‌های درونی خودش را دارد که جلوی ایفای نقش رهبری توسط این کشور در مسائل منطقه‌ای را می‌گیرد.

اگر عربستان سعودی و امارات متحده عربی بخواهند خواسته ترامپ را با افزایش حمایتشان از گروه‌های سلفی مسلح مانند احرار الشام و جیش الاسلام پاسخ دهند، نتیجه برای سوریه فاجعه بار خواهد بود. در بسیاری از پوشش‌های رسانه‌ای این گروه‌ها جز «اپوزیسیون» سوریه محسوب می‌شوند. ایدئولوژی این دو گروه به سختی قابل تمییز از ایدئولوژی القاعده و دولت اسلامی است. هر دو گروه توسط نیروهای دولتی سوریه از حلب و غوطه بیرون رانده و در ادلب مستقر شدند. در این شهر اعضای این گروه به نام قوانین اسلامی مردم محلی را وحشت زده می‌کنند.

پینار ترمبلی به این نکته اشاره می‌کند که نام ترکیه در لیست کشورهای متحد آمریکا که ترامپ خواستار ایفای نقش بیشترشان در منطقه بود، به چشم نمی‌خورد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه از حملات موشکی آمریکا حمایت کرد ولی در اظهاراتی در روز ۱۴ آوریل گفت، "اگر قرار باشد اقدامی واقعی در جهت تامین امنیت، صلح، آینده و حقوق مردم سوریه اتخاذ شود اولین نکته این است که همان اقدام باید هم در مورد رژیم اتخاذ شود و هم در مورد گروه‌های تروریست مانند داعش و حزب اتحاد دموکراتیک (کردهای سوریه)."

در ماه آگوست نوشتیم، "اهمیت از بین بردن کنترل کردها در شمال سوریه برای ترکیه می‌تواند درها را برای نوعی از همکاری بین آنکارا و دمشق باز کند." المانیتور اقدامات ایران و روسیه برای میانجیگری بین حزب اتحاد دموکراتیک و دمشق را به صورتی که برای ترکیه نیز قابل قبول باشد، پوشش داده‌است.

تصمیم گیران سیاسی در آمریکا در مورد «خالی کردن پشت» نیروهای کرد سوری نگرانی قابل فهمی دارند. کردها توانمندترین و قابل اعتماد ترین متحد محلی آمریکا در عملیات‌های نظامی علیه دولت اسلامی بوده‌اند. اما در شرایطی که ترامپ صراحتا اعلام کرده قصد ترک سوریه را دارد، حزب اتحاد دموکراتیک احتمالا امکان رسیدن به توافق با دولت سوریه را منتفی می‌بیند. افق رسیدن به چنین توافقی با آنکارا، با میانجیگری روسیه و ایران نیز برای آنها وجود نخواهد داشت.

به گزارش آمبرین زمان حزب اتحاد دموکراتیک در اعلام موضع در مورد حملات موشکی آمریکا و رویدادهای پس از آن با احتیاط زیادی عمل کرد. به نوشته زمان، "بدون شک کردهای سوریه از اینکه آمریکا حاضر است به خاطر دوما با رژیم اسد وارد جنگ شود ولی پس از سرکوب عفرین توسط ترکیه ساکت می‌ماند ناخشنود هستند. آمارهای تخمین زده شده متفاوتند ولی دستکم ۳۰۰ غیر نظامی در حملات ترکیه کشته شدند و حدود ۱۴۰۰۰ بی خانمان شدند."

فهیم تاستکین معمایی که ترکیه برای برداشتن گام بعدیش در سوریه با آن روبروست را توصیف می‌کند. به نوشته او، "روسیه از بشار اسد حمایت می‌کند. دولت ترکیه که دشمنی جدی‌ای با رژیم اسد داشت به تازگی در رفتارش تغییر ایجاد کرده و دیگر حکومت سوریه را برای هر فاجعه‌ای که در این کشور رخ می‌دهد سرزنش نمی‌کند. ...این بدان معنی است که اتحادی که روسیه و ترکیه دارند متحملا چندان استوار نیست. ...آنکارا قصد دارد رژیم بشار اسد را تنبیه کند، ولی می‌داند که باید به چند دلیل در روابطش با روسیه محتاط باشد: به خاطر سیستم موشکی اس-۴۰۰ که ترکیه قصد خریدش را دارد، روابط اقتصادی‌ای که هر روز مستحکمتر می‌شوند، خط لوله گاز رسانی به ترکیه که به سرعت در حال ساخته شدن است، عملیات نظامی ترکیه در عفرین و سایر نقاط سوریه که با چراغ سبز مسکو انجام شده‌اند و در نهایت روند صلح سوریه که در آستانه قزاقستان بر سر آن توافق شد."

تاستکین می‌نویسد، "موضوع دیگری که روابط دیپلماتیک دو کشور را مهم می‌کند، مخالفت آنکارا با نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) است که عمدتا از نیروهای کرد تشکیل شده‌است. این گروه هم مورد حمایت سوریه است و هم مورد حمایت جدی آمریکا و فرانسه. ...یکی از نشانه‌های چراغ سبز مهم ولی پرهزینه روسیه بیانیه اخیر سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور است. در این بیانیه از ترکیه خواسته شده که کنترل عفرین را به دولت سوریه واگذار کند. ترکیه هیچ مشکلی با این مسئله ندارد."

به نوشته تاستکین، "علاوه براین، اردوغان روی منفعت‌های داخلی که به خاطر عملیات در سوریه نصیبش می‌شود حساب زیادی کرده‌است. ممکن است روند آستانه این منفعت‌ها را کاهش دهد. تقریبا با اطمینان می‌توان گفت که ترکیه باید سیاستش در سوریه را اصلاح کند، چرا که روسیه اعلام کرده‌است که کردها باید در روند صلح سوریه جایی داشته باشند. و اگر اردوغان بخواهد خواسته‌ ایالات متحده در مورد همکاری با یگان‌های مدافع خلق (YPG) و SDF را عملی کند بدون شک حمایت داخلی‌اش را به خطر انداخته است."

تاستکین در نتیجه گیری می‌نویسد، "عوامل متضاد در حال حاضر باعث شده‌اند که ترکیه نتواند موضعش را برابر این دو جبهه به شکل روشن تعیین کند. اما اگر اوضاع جدیتر شود، آنکارا مجبور خواهد شد بین آنها انتخاب کند. از همه مهمتر این است که ترکیه باید در مورد اینکه با مناطقی از سوریه که هم اکنون تحت کنترل دارد چه می‌خواهد بکند، تصمیم بگیرد. ترکیه باید یا با روسیه باقی بماند و آن مناطق را رها کند و به دنبالی راهی برای بی طرف ماندن باشد و یا حضور نظامی‌اش در سوریه (و گروه‌های شبه نظامی‌ای که حمایت می‌کند) را در خدمت اتحاد کشورهای حوزه خلیج بگذارد."