دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا، در اعلام استراتژی امنیت ملی آمریکا، ایران را در زمرهٔ «کشورهای یاغی» و جدی‌ترین تهدیدکنندهٔ منافع آمریکا در خاورمیانه، به تصویر کشید.
سند ۵۵ صفحه‌ای مذکور که روز دوشنبه منتشر شد، برگرفته از سخنرانی‌های ترامپ دربارهٔ سیاست خارجی طی نخستین سال ریاست‌جمهوری‌اش است. این متن، روسیه و چین را متهم می‌کند که دنیا را به سمتی «مغایر با ارزش‌ها و منافع آمریکا» هدایت می‌کنند و سعی می‌کنند که ایالات متحده و نهادهای غربی مانند ناتو و اتحادیهٔ اروپا را از آسیا دور نگه دارند.
این فصل‌نامه که گاه به عنوان شاخص پیش‌بینی سیاست خارجی کاخ سفید عمل می‌کند، خواسته است تا ایالات متحده اطمینان یابد که خاورمیانه تبدیل به «بهشت امن یا بستری برای پرورش تروریست‌های جهادی» نخواهد شد و «هیچ‌یک از قدرت‌های متخاصم با آمریکا بر آن تسلط نخواهند یافت» و خاورمیانه مکانی خواهد بود که «در تأمین ثبات بازار جهانی انرژی یاری کند.»
پرزیدنت ترامپ که روز دوشنبه تنها چند ساختمان دورتر از کاخ سفید، درون ساختمان تجاری بین‌المللی رونالد ریگان سخن می‌گفت، یک استراتژی را ترسیم کرد که مغایر با سیاست باراک اوباما مبنی بر ارتقاء دموکراسی در خاورمیانه است.
ترامپ گفت: «رهبران ما در زمینهٔ ملت‌سازی در خارج از کشور فعالیت کردند اما در زمینهٔ ساختن و بازپروراندن ملت خودمان در خانه، شکست خوردند. ترامپ سلف خود را متهم کرد که «یک توافق دردسرساز، ضعیف، بد و غیر جامع با ایران تنظیم کرده و به تروریست‌هایی مانند داعش فرصت داده است تا کنترل بخش مهمی از خاورمیانه را به دست گیرند.»
مقام‌های دولت می‌گویند که در حال حاضر برای مقابله با چالش‌های منطقه‌ای، از جمله رکود اقتصادی، تجربهٔ از هم پاشیدگی کشورها پس از ظهور داعش و همچنین توسعه‌طلبی ایرانیان، گام‌هایی برداشته‌اند.
یک مقام ارشد دولتی روز یک‌شنبه گفت: «این یک استراتژی است که در حال حاضر عملیاتی شده است. این‌ها اصولی هستند که در سال جدید به اجرا گذاشته شدند. ما بار دیگر بر استراتژی رئیس‌جمهور در قبال ایران تأکید می‌کنیم؛ وارد جزئیات نمی‌شویم اما درک‌مان این است که ایران یک بازیگر بدخیم در منطقه است.»
این سند بر رشد روابط تجاری آمریکا، بدون اشاره به جزئیات آیندهٔ سیاست ایالات متحده در منطقه، تأکید می‌کند. با این حال، تمایل به کار با شورای همکاری خلیج در آن قید شده است. این بلوک منطقه‌ای، از ژوئن گذشته پس از بایکوت قطر از سوی ائتلافی به رهبری سعودی‌ها، از بحران رنج می‌برد.
کاخ سفید ابتدا به دنبال شرکایی در دنیای اسلام گشت تا رهبری مبارزه با بنیادگرایی اسلامی را پس از شکست نظامی داعش، به آن‌ها بسپارد. زمانی که ترامپ در ماه مه از ریاض دیدار کرد، یک مرکز جهانی مبارزه با ایدئولوژی افراطی را افتتاح کرد و تعهد داد که معادل ۱۱۰ میلیارد دلار سلاح به عربستان سعودی بفروشد.
با این حال، فارغ از تحسین‌های لفظی آمریکا، روشن نیست که چقدر بلوک منطقه‌ای بر جنگ علیه بنیادگرایی تمرکز کرده است. تنها کویت و قطر [در سطح عالی] در اجلاس شورای همکاری خلیج در اوائل ماه جاری شرکت جستند تا به چند ماه مجادلهٔ منطقه‌ای پایان دهند؛ مجادله‌ای که باعث شده است تا کنگره فروش سلاح را تعلیق کند.
استراتژی ترامپ زمانی منتشر می‌شود که کاخ سفید در تلاش برای عقب‌راندن ایران است. از ایران در این سند به عنوان «برجسته‌ترین دولت حامی تروریسم در جهان» نام برده شده و به عنوان مصادیق آن، به تقویت پیوندها با گروه‌های شیعه مانند حشد الشعبی عراق، حزب‌الله لبنان و شورشیان حوثی در یمن نام برده شده است.
هفتهٔ گذشته، نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل، طی یک کنفرانس خبری در واشینگتن قطعات موشک‌هایی را نشان داد که به گفتهٔ او ایرانی بوده و حوثی‌ها آن را به سوی عربستان شلیک کرده بودند.
هیلی گفت: «محرک استراتژی جدی ما، اطلاعات غیر قابل انکاری است که بدترشدن روزافزون رفتار رژیم ایران را نشان می‌دهد.»
استراتژی منتشر شده در روز دوشنبه، پیش‌نمایشی از آن است که کارزار افزایش فشار دولت ترامپ [بر ایران] در سال آتی گسترش خواهد یافت. این استراتژی به تلاش‌های ایران برای افزایش نفوذ در میان گروه‌های اقماری‌اش، تکثیر سلاح و تمرکز مجدد این کشور بر برنامه موشک‌های بالستیک اشاره می‌کند؛ فعالیت‌هایی که طبق متن این سند، «پس از توافق اتمی در سال ۲۰۱۵ بدون فروکش‌یافتن، ادامه پیدا کرده است.»
یک مقام دیگر گفت این استراتژی امنیت ملی -استراتژی امنیت ملی پیشین، بار آخر توسط باراک اوباما در فوریه ۲۰۱۵ منتشر شده بود- به عنوان نخستین سند ترامپ، بازتاب «واقع‌گرایی اصولی است که چشم‌اندازی روشن از تهدیدهای پیش رو، به ما می‌دهد.»
برخی از اسناد پیشین امنیت ملی، اثر چشم‌گیری بر سیاست خارجی ایالات متحده داشته‌اند. نسخهٔ پرزیدنت جرج دبلیو بوش در سال ۲۰۰۲ بر دکترین حملات پیشگیرانه علیه توسعه‌دهندگان سلاح‌های کشتار جمعی پای فشرد که پیش‌زمینهٔ سیاسی حملهٔ آمریکا به عراق در سال بعد بود.
به نظر نمی‌رسد که سند ترامپ موارد مشابهی را با خود داشته باشد. غیر از کلمات تند علیه ایران و کره شمالی، اشاره‌ای به پیشگیری یا چگونگی آمادگی برای این دو جبهه نشده است. برخی از این چالش‌ها می‌توانند در اسناد آتی استراتژی آمریکا ذکر شوند؛ مانند استراتژی نظامی ملی پنتاگون که قرار است در ماه ژانویه منتشر شود و مرور دفاع موشکی که آن‌هم باید اوائل سال ۲۰۱۸ انتشار یابد.
در سند کنونی آمده است: «آفت دنیای امروز یک دسته از رژیم‌های یاغی‌اند که تمامی اصول کشورهای آزاد و متمدن را نقض می‌کنند. هر چه بیشتر تهدید کشورهایی را که مصمم به ازدیاد و توسعه سلاح‌های کشتار جمعی‌اند نادیده بگیریم، این تهدیدها بیشتر می‌شوند و گزینه‌های دفاعی ما رو به کاهش خواهند نهاد.»
