Memos 
Live events & webinars 
Industry Newsletters
Trend Reports
بغداد - دانشگاه‌های عراق اخیراً تبدیل به صحنهٔ مانورهای سیاسی و نظامی واحدهای حشد الشعبی (بسیج مردمی عراق) شده‌اند. عبدالرزاق العیسی، وزیر آموزش عالی و تحقیقات علمی، روز ۱۴ آوریل در واکنش به چنین رویدادی گفت: «ما در نظر داریم تا رؤسای دانشگاه‌هایی را که قائل به استقلال دانشگاه نیستند و هویت نهادهای آکادمیک عراق را تهدید می‌کنند، برکنار کنیم. دانشگاه‌ها بخشی از محاسبات سیاسی نیستند.»
شیخ قیس خزعلی، رئیس عصائب اهل حق، روز ۱۸ مارس با هشدار دربارهٔ هر گونه طرح برای فاصله انداختن میان حشد الشعبی و عرصهٔ عمومی عراق، خواستار ایجاد دانشگاه حشد الشعبی شد.
این اظهارات باعث جنجال بیشتری در عراق شد. در حالی که برخی فکر می‌کنند این تلاشی برای اسلامی کردن دانشگاه است (امری که در ایران نیز انجام شد)، سایرین بر این باورند که این کار تلاشی است برای دفاع از اهداف حشد الشعبی در عراق.
دفتر خزعلی در بیانیه‌ای گفت که آن سخنرانی در «نخستین کنفرانس»ی ایراد شده بود که مقارن با پیروزی‌ها در غرب موصل و عملیات آزادی شهر تل عفر به دست حشد الشعبی، برای دانشجویان حشد الشعبی برگزار شد.
در بیانیه آمده است: «دانشجویان عراقی باید رستهٔ خود را سازماندهی کنند تا قادر باشند هر رژیم یا دولت فاسدی را سرنگون کنند. امروز ما به دو چیز نیاز داریم تا به دستاوردی دانشجویی در عراق برسیم. نخست، نیاز به سازماندهی درجات، باز-آرایی شرایط و کار با آن به صورتی مشابه آن‌چه حشد الشعبی در میدان جنگ انجام می‌دهد. دوم، نیاز داریم که بر سر دیدگاه، اهداف و ابزاری که تلاش‌ها و انرژی دانشجویان را متحد می‌کنند، به توافق برسیم.»
خزعلی در سخنرانی خود گفته بود: «این‌گونه ما یک دانشگاه حشد الشعبی مؤثر و قدرتمند خواهیم داشت که از طریق آن می‌توانیم به دشمنان‌مان بگوییم: اگر الان از ما می‌ترسید، باید بدانید که حشد الشعبی در هر دانشگاه، دانشکده و دپارتمانی حاضر است.»
او افزود: «این وظیفهٔ امروز ماست که رسته‌ها را سازماندهی کنیم و به یک افق متحد هشیارانه برسیم؛ این کار باید در کنار مطالعهٔ دقیق و برنامه‌ریزی‌شده انجام بگیرد تا بتوانیم بگوییم که اساساً حشد الشعبی در تمامی دانشگاه‌ها و دپارتمان‌ها حضور دارد و ایفای نقش می‌کند. برای دست‌یابی به یک دیدگاه متحد، باید یک پروژه و چشم‌انداز ساختاری را طراحی کنیم.»
دانشگاه تکریت در استان صلاح الدین، نخستین دانشگاهی بود که روز چهارم نوامبر ۲۰۱۶ در آن نشان تبلیغاتی حشد الشعبی برافراشته شد. روی آن نوشته بود: «دانشگاه حشد الشعبی، ستون فقرات نیروهای امنیتی و جنبش مردمی ماست.»
ممکن است برخی احزاب سیاسی باور داشته باشند که این کار، تلاشی برای بازتولید تجربهٔ انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ و سرنگونی حکومت سلطنتی است. این هراس‌ها باعث شده‌اند تا بیروان مصلح، یکی از اعضای کمیتهٔ آموزش عالی پارلمان، تقاضا کند تا دانشگاه‌ها از هرگونه فعالیت سیاسی دوری کنند.
مصلح به المانیتور گفت: «ما به دنبال دور کردن دانشگاه‌ها از هر گونه فعالیت سیاسی هستیم و خواستار برنامه‌ٔ آگاهی‌دهنده‌ای هستیم که هرگونه دخالت سیاسی و حزبی را در حوزهٔ آکادمیک، دفع کند.»
مصلح بر این باور است که چنین دخالت‌هایی «سطح آموزش» را در عراق، پایین خواهند آورد. کمیته [آموزش عالی پارلمان] همچنین در این باره با طرف‌های مسئول در وزارت آموزش عالی گفت‌وگو و اشاره کرده که «توسعه‌طلبی حشد الشعبی در دانشگاه‌ها، باعث ایجاد محیطی حزبی و فرقه‌ای شده است.»
بیروان مصلح افزود: «ما اجازهٔ بازتولید فرهنگ ایران را از طریق حشد الشعبی در دانشگاه‌های‌مان نخواهیم داد. این وظیفه یا نقش حشد الشعبی نیست که بخواهد در کار نهادهای آموزش عالی مداخله کند.»
منابع مطلع در حوزهٔ تاریخ معاصر، اشاره می‌کنند که انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، برای زدودن نفوذ منابع غیر اسلامی یا غربی از علوم دانشگاهی، اجرا شد تا دانشگاه‌ها با سیستم سیاسی جدید سازگار شوند.
انقلابی‌ها ابتدا دانشگاه را برای سه سال بستند، بسیاری از کتاب‌ها را ممنوع و هزاران استاد و دانشگاه را اخراج کردند. گفتنی است که فعالیت‌های بعدی‌شان در دانشگاه، بر عرصهٔ آموزش و شرایط اجتماعی و اقتصادی، تأثیری جدی گذاشت.
در این راستا، خمیس شهوانی، استاد دانشگاه نهرین در بغداد، در ماه نوامبر گفت که نیروهای امنیتی وابسته به حشد الشعبی در آن ماه دستور دادند تا ۱۳ استاد دانشگاه از نواحی شمالی و غربی اخراج شوند. آن‌ها دلیل این فرمان را وابستگی این اساتید به حزب بعث عنوان کردند که از سال ۲۰۰۳ غیر قانونی اعلام شده است. او اشاره کرد که چهار استاد از هیئت علمی بخش اقتصاد و تجارت در دانشگاه نهرین، چهار تن عضو هیئت علمی دپارتمان علوم سیاسی، دو تن از بخش مهندسی فن‌آوری و سه تن از اعضای هیئت رئیسهٔ این دانشگاه بودند.
حیدر العبودی، یکی از سخن‌گویان وزارت آموزش عالی، نگرانی‌ها در مورد دخالت سیاسی در دانشگاه را رد کرد و گفت که وزارت‌خانهٔ متبوعش «هیچ‌گونه گزارشی را دربارهٔ فعالیت‌های سیاسی در دانشگاه‌ها دریافت نکرده است.»
عبودی در مصاحبه‌ای تلفنی به المانیتور گفت: «دانشگاه جایی برای علم و فرهنگ است؛ جایی برای کار سیاسی نیست.»
عبودی دربارهٔ نگرانی‌های ابراز شده از جانب مصلح، گفت: «دانشگاه‌ها گاهی به خاطر گرامی داشتن پیروزی‌های نیروهای نظامی در جنگ علیه داعش، فستیوال‌های شعرخوانی برگزار می‌کنند. همه به این نبرد [با داعش] احترام می‌گذارند.»
کریم النوری، یکی از رهبران حشد الشعبی، به المانیتور گفت: «ما بر این باوریم که امنیت را نمی‌توان تنها به کمک یک حزب سیاسی برقرار کرد؛ بلکه [امنیت] از طریق آگاهی اجتماعی، رواداری، مفاهمه و پذیرش دیگری، ایجاد می‌شود. دانشجویان ستون‌های جامعه‌اند.»
وی افزود: «انقلاب فرهنگی حشد الشعبی با تجربهٔ ایرانی‌اش بسیار متفاوت است، زیرا عراق یک جامعهٔ مدنی متکثر دارد اما ایران کشوری مذهبی است که زیر نظر ولایت فقیه اداره می‌شود.»
در میان اتهام‌های متقابل دو سوی ماجرا به یکدیگر، باید به انتظار نشست و دید که آیا جهت‌گیری‌های سیاسی دانشجویان در روزهای آتی -روزهایی که آبستن وقایع مهم سیاسی و امنیتی‌اند- به دانشگاه‌ها سرایت می‌کند یا خیر.
