نقش کلیدی نیروهای پلیس فدرال عراق در غرب موصل

موصل، عراق - به موازات ادامهٔ عملیات آزادسازی بخش‌های باقی‌ماندهٔ موصل از چنگال گروه دولت اسلامی [داعش]، دیده می‌شود که نیروهای تحت امر وزارت کشور، نقشی کلیدی‌تر نسبت به نیروهای وزارت دفاع، بر عهده گرفته‌اند.

در اواسط ماه مارس، المانیتور در حین دیدار از جبههٔ غربی موصل که قاعدتاً ارتش باید مسئولیتش را بر عهده داشته باشد،‌ دریافت که این نیرو در بسیاری از نقاط بیشتر به عنوان نگه‌دارندهٔ مواضع، عمل می‌کند.

با توجه به آن که پیروزی‌ها، متکی بر اطلاعات و ارتباط با خبرچین‌های محلی است و با توجه به بی‌اعتمادی ادامه‌دار نسبت به توانایی ارتش در مقابله با تهدیدها، عطف به این‌که بسیاری از نیروهایش در سال ۲۰۱۴ به هنگام حملهٔ داعش به شهر، مواضع خود را ترک کردند و هزاران [خودرو نظامی] هاموی را بر جای گذاشتند، چنین حرکتی چندان جای شگفتی ندارد.

با این حال، تلفات نیروهای پلیس فدرال رو به افزایش است و گفته می‌شود که چندین عضو آن نیز در روز ۲۰ مارس و در پی تمام‌شدن مهمات‌شان، به دست داعش اسیر شدند. یک مقام وزارتی به المانیتور گفت که این افراد کشته شده‌اند اما اسارت‌شان را پیش از قتل، تکذیب کرد.

در ماه مارس، مکان‌های تحت اشغال داعش در بخش قدیمی شهر موصل و همچنین مکان‌های حول کرانهٔ غربی رود دجله، بیشتر از سوی پلیس فدرال و نیروهای نخبهٔ یگان واکنش سریع مورد حمله قرار گرفته‌اند که هر دو تحت فرمان وزارت کشور هستند.

این نیروها از محورهای مختلف حملات خود را در بخش قدیمی شهر موصل اجرا کرده‌اند که مسجد بزرگ النوری در آن‌جا قرار دارد. در این مکان بود که ابوبکر البغدادی، رهبر داعش، در جولای ۲۰۱۴ به طور عمومی برای نخستین بار در انظار ظاهر شد و آغاز «خلافت» را اعلام کرد. این، چند روز پس از اعلام خلافت از سوی ابو محمد العدنانی، سخن‌گوی داعش، صورت گرفت.

روز ۱۱ مارس، المانیتور با جمعی از سربازان که در دههٔ ۲۰ سالگی عمرشان بودند، از بغداد به سمت شمال رفت تا در صحنهٔ جنگ حضور داشته باشد. جاده از میان زمین‌های صاف کشاورزی در استان صلاح الدین می‌گذشت. چاه‌های نفتی که داعش به آتش کشیده بود، در حال سوختن مشاهده می‌شدند و زنانی را می‌شد دید که در نقاب‌های سیاه بیرون یک مرکز درمانی در جادهٔ اصلی ایستاده بودند. از خرابی‌های گستردهٔ بیجی با پالایشگاه نفت و دیوارهای ویران‌شده‌، سیم‌های خاردار و برج‌های دیده‌بانی‌اش گذشتیم که پس از ماه‌ها نبرد میان داعش و نیروهای عراقی در سال ۲۰۱۵، هنوز پابرجا بودند. تمامی مناطق سنی‌نشین در یک بازهٔ زمانی، تحت کنترل داعش بودند اما باز پس گرفته شدند و با این حال، بخشی از نقاط به طور گاه و بی‌گاه تحت حملهٔ عواملی که شناسایی نشده‌اند، قرار می‌گیرند.

بسیاری از این نیروهای ورزیده و جوان با یونیفورم‌های آبی و سیاه که آرم «وزارت کشور» روی آن‌ها درج شده است، از مناطق شیعه‌نشین جنوب یا پایتخت آمده‌اند؛ برخی از آنان با هیجان دربارهٔ پیروزی در نبردهای مختلف حرف می‌زدند و برخی از آنان اندیشناک از پنجره به بیرون نگاه می‌کردند.

از یک پایگاه هلی‌کوپتر در نزدیکی حمام العلیل، به سمت شمال حرکت کردیم. پلیس مسلح فدرال در هر ۲۰ متر در پستی و بلندی‌های جاده‌ای که به سمت روستاهای اطراف موصل می‌رفت، موضع گرفته بودند. از بستر یک رودخانه و همچنین محوطهٔ سیمانی بزرگی گذشتیم که زمانی فرودگاه بین‌المللی موصل بود.

با این که بسیاری از نواحی بخش جنوب غربی شهر به دست نیروهای عراقی پس گرفته شده‌اند، صدای شلیک تک‌تیراندازها، دود قارچی شکل بمب‌های کار گذاشته شده در خودروها و پرتاب راکت، کماکان در کنار خرابی‌های حاصل از بمباران نیروهای ائتلاف، دیده و شنیده می‌شوند.

روز ۱۴ مارس، نیروهای عراقی به پل قدیمی نزدیک شدند و از چندین ساختمان یک مهمانسرا در یک بلوک، به طور موقت به عنوان سنگری برای نیروهای وزارت کشور استفاده کردند. المانیتور ناظر بود که چگونه یکی از ساختمان‌ها هدف راکت‌های داعش قرار گرفت و سقف آن را تا طبقات پایین به زیر کشید و هوا را از گرد سنگین سفیدرنگ پر کرد.

خیابان‌ها در حوالی موزه‌ای که پس گرفته شده است، زیر آتش تک‌تیراندازان بود و سایر خیابان‌های منتهی به ساختمان مخابرات در منطقهٔ نبی شیت که المانیتور یک روز قبل‌ از آن‌ها بازدید کرده بود، به دلیل آتش سنگین تیراندازان داعش، غیر قابل عبور و مرور بودند.

دو روز قبل، ژنرال سلیم عبد، رئیس نیروهای ویژه در لشکر ششم، طی مصاحبه‌ای با المانیتور در جنوب غربی موصل گفته بود که یکی از اعضای روس داعش، جزو دستگیرشدگان نبردهای اخیر بود.

او گفت که پیکارجوی روس در ورودی جنوب غربی کارخانهٔ قند در مرکز شهر، در حالی بازداشت شد که در حال فرستادن پیام کمک با بی‌سیم بود. عبد افزود که فرانسوی‌ها نیز عکس‌های شهروندان خود را که برای داعش می‌جنگند و احتمالاً هنوز در موصل هستند، در اختیار نیروهای عراقی گذاشته‌اند.

بسیاری از اعضای قدیمی پلیس فدرال که پیشتر بخشی از نیروی پلیس عراق بودند، از سوی آمریکایی‌ها و نیروهای کارابینیری ایتالیا آموزش دیده‌اند.

با وجود نگرانی‌های پیشین مبنی بر این‌که نیروهای ضد تروریسم احتمالاً تنها عراقی‌هایی باشند که از پس جنگ با داعش برمی‌آیند، نیروهای تحت امر وزارت کشور نیز پیشرفت‌های عملی بسیاری داشتند. با این حال، برخی منابع می‌گویند که این پیشرفت‌ها با هزینهٔ سنگینی به دست آمده‌اند.

یکی از افرادی که برادرش ماه مارس در دوران نوجوانی کشته شده است، گفت که حدود ۲۰ تن از دوستان و هم‌محلی‌هایش در الانبار، مقر سنی‌ها در غرب، طی جنگ‌ در کنار نیروهای پلیس در غرب موصل کشته شدند. او گفت که بسیاری از افراد زیر ۱۸ سال بودند اما خود را «به جنگ با داعش متعهد» می‌دانستند و سن واقعی خود را پنهان کرده بودند.

از زمانی که انتشار گزارش فرستادهٔ ویژهٔ سازمان ملل برای مساعدت در عراق، دربارهٔ ارقام تأیید نشدهٔ کشته‌گان در ماه دسامبر، غوغا بر پا کرد، عدد و رقمی دربارهٔ نیروهای کشته‌شدهٔ عراقی فاش نشده است.

یک منبع وزارت کشور که به شرط فاش نشدن هویتش با المانیتور سخن گفت، دربارهٔ جهت‌گیر قاسم محمد جلال الاعرجی، وزیر جدید کشور، که اواخر ژانویه منصوب شده است، ابراز نگرانی کرد. گفته می‌شود که اعرجی چند سال پس از انقلاب ایران به این کشور رفت و به نیروهای سپاه پاسداران پیوست و در جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷) به نفع ایران شرکت کرد. منبع گفت که جان غیرنظامیان و پیکارجویان بی‌ارزش شمرده می‌شود.

تیم رسانه‌ای نیروها، به سختی تلاش می‌کنند تا نشان دهند که جان غیرنظامیان در طول حملات بسیار محترم شمرده می‌شود و المانیتور نیز مشاهده کرد که با برخی از افراد آواره و در حال فرار از مناطق، از جانب پلیس فدرال خوش‌رفتاری شده است.

در همین حال، نیروهای وزارت کشور از روش‌های جدید مانند پهپادها استفاده کرده‌اند تا تلفات غیرنظامیان کاهش یابد. مقامات گزارش دیده‌بان حقوق بشر در ۱۵ مارس را که حاکی از استفادهٔ بی‌حساب از سلاح بود، محکوم کردند.

نگرانی دربارهٔ این‌که نیروهای شیعهٔ حشد الشعبی (بسیج مردمی عراق) در عملیات بازپس‌گیری موصل نقش اصلی را بر عهده گیرند و به درگیری‌های گستردهٔ فرقه‌ای دامن زنند، تا کنون بی‌اساس بوده است.

نیروهای وزارت کشور رهبری عمده در فاز کنونی نبرد را در دست دارند؛ ولی این‌که چه گروهی نقش اصلی را در جنگ در تل‌عفر -جنگ آتی پس از آزادسازی موصل- بر عهده می‌گیرد، هنوز روشن نیست.