زمین لرزه‌های کوچک، وحشت بزرگ در تهران را موجب شدند

وقوع یک سری زلزله خفیف در حوالی پایتخت ایران ، بار دیگر نگرانی ها پیرامون  مقاومت بافت های فرسوده کلان شهر تهران در مقابل یک زلزله احتمالی قدرتمند و همچنین طرح های دولت و شهرداری برای پیشگیری از بالا رفتن میزان تلفات را پررنگ کرده است.

شامگاه 25 آگوست خبرگزاری دولتی ایرنا ، خبر وقوع لزله ای با قدرت متوسط در حوالی تهران را تایید کرد ، زلزله ای با قدرت 4.6 ریشتر که مرکز اصلی وقوع آن دو شهر دماوند   و فیروزکوه –هر دو در شمال تهران - اعلام شد.22 مرداد نیز جوادآباد – از بخش های شهرستان ورامین –جنوب شرق تهران- با زلزله هایی به قدرت 4.1 و 3.4 ریشتری مواجه شده بود.

بلافاصله پس از زلزله جواد آباد ، ناصر چرخساز رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر از وضعیت آماده باش (نارنجی) برای استان تهران خبر داد :" با توجه به ارتباطی که با موسسه ژئو فیزیک دانشگاه تهران داشتیم، اعلام کردند که گسل‌های تهران و سمنان فعال شده‌اند. بر همین اساس سازمان امداد و نجات هلال احمر وضعیت را نارنجی اعلام کرد."

 وضعیت نارنجی البته 24  ساعت بعد لغو شد :" وضعیت نارنجی به وضعیت زرد تبدیل شد و مردم آرامش خود را حفظ کنند و جای نگرانی نیست." چرخساز اعلام کرد.

افرادی مانند بهرام عکاشه که در ایران به عنوان پدر علم زلزله شناسی شناخته می شود ، پس از زلزله های اخیر احتمال قابل توجهی برای فعال شدن گسل های  شهر تهران  در نظر گرفته اند :" این زمین لرزه ها نشان می‌دهد یکی از گسل ها شکسته شده و بقیه آمادگی شکستگی را دارند." وی که استاد دانشگاه تهران است می گوید :" گسل  در تهران زیاد است و این موضوع حائز اهمیت بوده که نه تنها منطقه جوادآباد، بله کل تهران تحت تاثیر نیرو و استرس قرار گرفته است."

تهران از سال 1795 پایتخت ایران بوده است و حدود 10 میلیون نفر جمعیت دارد، آنچه بیش از هر چیزی کارشناسان را نسبت به میزان بسیار بالای تلفات انسانی در صورت وقوع زلزله ای قدرتمند تهران  بیمناک می کند میزان بسیار بالای مناطق فرسوده در پایتخت ایران است.

ژانویه 2015 مهدی هاشمی ، رئیس کمیسیون عمران مجلس اعلام کرد یک چهارم بافت کلان شهرتهران "فرسوده" است :"بیش از 25 درصد از بافت کلانشهر تهران فرسوده بوده که بیشترین آن‌ها در مرکز شهر است." هاشمی با اشاره به جدی بودن خطر زلزله برای تهران خواستار توجه جدی به نوسازی بافت های فرسوده تهران شده بود.

محمد باقر قالیباف ، که از سال 2005 شهردار تهران بوده خود در ماه مه نگرانی های عمیق خود از وقوع لزله در تهران را اعلام کرد :" زلزله‌خيزی در شهر تهران يکی از تهديداتی است که در اين شهر اتفاق می‌افتد و از تجارب بين‌المللی برای بهتر شدن وضعمان استفاده می‌کنيم."  قالیباف که پیشتر فرمانده نیروهای هوایی سپاه و همچنین فرمانده نیروی انتظامی بوده است می گوید به عنوان مسئول بحران شهر  اقدامات مهمی برای کاهش تلفات زلزله انجام داده است :"در اين مدت آموزش پيشگيری و اقدامات قبل از وقوع حادثه از اقدامات مهم در شهر تهران بوده است."

یکی از اعضای دانشکده شهرسازی دانشگاه هنرهای زیبای تهران در مصاحبه با المانیتور برنامه های قالیباف برای کاهش تلفات زلزله را بسیار ضعیف توصیف می کند :" شهرداری تهران در مسائل مانند نوسازی بافت های فرسوده بسیار ضعیف بوده است، تعجبی هم ندارد چرا که بیشتر تمرکزش بر فروش تراکم به برج سازان و افزایش ساخت و ساز در شمال تهران بوده است. "

دسامبر گذشته ، عبدالله فتحی زاده مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران اعلام کرد که در طی 10 سال اخیر – یعنی از زمان آغاز شهرداری قالیباف در تهران – تنها حدود 30 درصد از بافت های فرسوده شهر تهران نوسازی شده اند، در حال حاضر 70 درصد بافت های فرسوده پایتخت در نیمه جنوبی شهر قرار داد ، منطقه 15 از نظر ميزان بافتهاي فرسوده چالش دار ترين منطقه تهران محسوب مي شود و پس از اين منطقه به ترتيب مناطق 12،17،10 قرار دارند.

شوش از جمله محلات منطقه 15 از جمله نمونه هایی است که با گذر در آن می توان ساختمان ها و خانه های بسیار قدیمی را به وفور در آن مشاهده کرد. محمدرضا 70 ساله، معلم بازنشسته که حالا یک بغالی کوچک  در خیابان شاه تیموری را اداره می کند به المانیتور می گوید که خانه آجری که در آن زندگی می کند سال 1330 ساخته شده است :" تاکنون کسی به ما پیشنهاد بازسازی نداده است، وامی هم نمی دهند، من هم پولی ندارم. باور کنید زلزله جوادآباد تا اینجا رسید، من و زنم هر دو از ترس تا صبح نخوابیدیم، ما فقط دعا می کنیم تهران زلزله نیاید، چون  با این خانه فکستنی اولین خدا بیامرزها من و زنم هستیم."

به نوشته خبرگزاری مهر ، یکی از خطرناک ترین گسل های تهران گسل شهرری است که مناطق جنوبی شهر روی آن قرار گرفته اند.

مدیر یک دبیرستان دولتس در افسریه شمالی (منطقه 15) که نمی خواهد نامش فاش شود در گفتگو با المانیتور به شدت نگران وقوع زلزله در تهران است،  :" این مدرسه در سال 1360 تاسیس شده و هیچگاه بازسازی نشده، بارها به شهرداری منطقه و آموزش و پرورش نامه نوشته ایم که فکری به حال نوسازی کنند، اما خبری نشده است، 300 دانش آموز اینجا تحصیل می کنند، سالی یکبار مانور آمادگی زلزله برگزار می کنند، چه فایده ای دارد؟ با یک زلزله 6 ریشتری همه این بچه ها می روند زیر آوار. "

برخی مسئولان می گویند وقوع زلزله در تهران باعث غرق شدن شهروندان در فاضلاب و همچنین آتش سوزی های مهیبی می شود که میزان تلفات را بسیار بالا خواهد برد :" توجه به نحوه لوله‌کشی‌های گاز، آب و برق به نظر می‌‌رسد در زمان وقوع زلزله در تهران معضلاتی همچون آتش‌سوزی‌های مهیب رخ دهد که این مهم یکی از خطرات جدی زلزله به شمار می‌رود." فاطمه آلیا نماینده تهران به خبرگزاری خانه ملت گفت.

میزان تلفات زلزله بسیار بالا تخمین زده شده است، برای نمونه 14 اردبیهشت ، علی بیت الهی مدیر بخش زلزله شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات وزارت مسکن و شهرسازی به خبرنگاران گفته بود :" اگر در تهران زلزله‌ای رخ دهد بیش از یک میلیون نفر جان خود را از دست خواهند داد."

با این حال به نظر نمی آید در کوتاه مدت یا میان مدت مسئولان شهرداری و دولتی طرحی واقعی و کارآمد برای کاهش چشمگیر تلفات و خسارات در صورت وقوع یک زلزله قوی در تهران داشته باشند و همه چیز به سرنوشت سپرده شده است :" ضرب المثلی است که می گوید مرگ مال همسایه است، شهرداری تهران هم همین تصور را در خصوص زلزله دارد، برای همین آماده کردن شهر در مقابل زلزله در لیست پایین الویت هایش قرار دارد." استاد دانشگاه هنرهای زیبا به المانیتور می گوید.