تردید افکار عمومی فلسطینیان نسبت به آشتی حماس- فتح

رام‌الله٬ کرانه باختری -به نظر می‌رسد تصاویر پر از تشریفات توافق برای آشتی بین فتح و حماس در نوار غزه نتوانسته مردم را که به دیدن هر‌ باره چنین تصاویری بعد از اعلام چنین تصمیماتی عادت دارند٬ متقاعد کند.

علیرغم فضای مثبت موجود بین رهبران سیاسی٬ به نظر می‌رسد افکار عمومی فلسطینیان نسبت به  تحقق آشتی بین دو گروه و یا تداوم آن در صورت تحقق خوشبین نیستند.

المانیتور با ۳۰ شهروند فلسطینی به صورت تصادفی در رام‌الله در مورد نظرشان درباره توافق بین حماس و فتح گفتگو کرده‌است. بیشتر شان معتقدند که این آشتی روی نمی‌دهد و اگر هم روی دهد زیاد دوام نخواهد داشت. فلسطینی‌های مقیم غزه هم نظرات مشابهی درباره این مسئله دارند.

محمود مبارک٬ صاحب یک رستوران در رام‌الله  در پاسخ به این سوال المانیتور که آیا او فکر می‌کند آشتی موفقیت‌آمیز باشد یا خیر گفت درحالیکه امیدوار است مردم فلسطین بتوانند در برابر اشغال متحد شوند ولی از دو طرف توقع زیادی ندارد " چرا که دو پادشاه در یک ملک نگنجند و این دو طرف بر سر قدرت و جایگاهشان با یکدیگر می‌جنگند."

از او پرسیدم چرا اینگونه فکر می‌کند؟ در پاسخ گفت: "آشتی تنها گزینه محمود عباس بود زیرا او در پیشبرد مذاکرات صلح با اسرائیل شکست خورد. به همین خاطر به سراغ حماس رفت تا بر اسرائیل فشار وارد کند و امتیازاتی که می‌خواهد را از آنها بگیرد. من فکر نمی‌کنم ایالات متحده و اسرائیل اجازه دهند آشتی موفقیت آمیز باشد. من خوشبین نیستم."

فلسطینی‌ها به چند دلیل فکر می‌کنند آشتی بین فتح و حماس شکست می‌خورد. بعضی‌ها فکر می‌کنند که هیچ کدام از دو طرف اشتیاق یا قصدی واقعی برای رسیدن به این هدف ندارند. عده‌ای دیگر معتقدند فشارهای ایالات متحده و اسرائیل باعث شکست آن می‌شود. عده‌ای دیگر نیز هستند که فکر می‌کنند در هر دو طرف افرادی هستند که منافعشان ایجاب می‌کند تا اتحاد بین دو گروه صورت نگیرد.

یک راننده تاکسی در رام‌الله که به شرط ذکر نشدن نامش با المانیتور گفتگو کرده معتقد است که آشتی موفقیت‌آمیز نخواهد بود زیرا "اسرائیل باعث شکست آن می‌شود. دو طرف فلسطینی می‌خواهند با هم صلح کنند ولی فشار زیادی از طرف ایالات متحده و اسرائیل روی فتح وجود دارد."

محمود رزق٬ بازیگر و کمدین نیز معتقد است آشتی تا زمانیکه زمینه بازی میان دو گروه تغییر اساسی نکند محقق نخواهد شد.  او به المانیتور گفت: "آشتی شکست خواهد خورد مگر اینکه تغییری عملی صورت بگیرد. زندانیان سیاسی آزاد نشده‌اند و موسساتی که طی دوره جدایی بسته شده‌اند باز نشده‌اند."

محمد ربايعة٬ مشاور مالی می‌گوید به خاطر "تضاد منافع" دو طرف٬ به مذاکرات بدبین است. او با  "نمایشی و تزئینی" دانستن آشتی به المانیتور می‌گوید: "منافع پایه‌ای و گروهی مشکلی در راه آشتی خواهد بود. دشوار خواهد بود که بخواهیم مسائل را اینگونه حل کنیم چرا که آنچه مورد نیاز ماست راه حل‌های پایه‌ای و اساسی است...من فکر می‌کنم آشتی شکست می‌خورد ولی زمانش را نمی‌دانم."

علاوه بر بدبینی و محافظه‌کاری افراطی کسانیکه توقع شکست آشتی دارند٬ حتی کسانیکه به آشتی خوشبین هستند بسیار محتاط هستند. بسام احمد٬ کارگر یک قنادی به المانیتور می‌گوید: "آشتی برای مردم فلسطین خوب است و همه از آن حمایت می‌کنند. امیدوارم ادامه پیدا کند. … اگر نیتشان خوب باشد ادامه خواهد یافت ولی اگر نباشد ادامه نخواهد یافت.  مردم فلسطین از آشتی استقبال می‌کنند ولی در عین حال نگران و دودل هستند زیرا می‌ترسند مذاکرات شکست بخورد. چند بار تا کنون با هم آشتی کرده‌اند و بعد اتحادشان شکست خورده است."

در یک نظرسنجی که روز اول آوریل توسط موسسه جهان عرب برای تحقیق و توسعه (AWRAD) منتشر شد٬ ٪۳۴ پاسخ‌دهندگان همه گروه‌ها و جریان‌های سیاسی -از جمله فتح و حماس- را مقصر شکست در آشتی‌های پیشین می‌دانستند. در  همین حال ٪۲۳ احزاب خارجی (بدون مشخص کردن اینکه این احزاب کدامند)٬ ٪۲۲ درصد حماس و ٪۱۲ نیز فتح را مقصر می‌دانستند.

نظرسنجی نشان می‌دهد که فلسطینیان درباره اینکه آیا حکومت اتحاد ملی با حضور فتح و حماس رخ می‌دهد یا نه٬ نظرات متضادی داشته‌اند. در حالیکه ٪۵۰ پاسخ‌دهندگان معتقد بودند این اتفاق می‌افتد٬ ٪۴۷ معتقدند این اتفاق نخواهد افتاد و ٪۳ گفتند که پاسخ این سوال را نمی‌دانند.

نادر سعید٬ رئیس مرکز نظرسنجی‌های AWRAD به المانیتور گفت که این مرکز در دو روز گذشته یک نظرسنجی الکترونیکی  برای سنجش نظر الیت سیاسی و دانشگاهی درباره آشتی  داشته‌است. با وجود اینکه نتایج این نظرسنجی‌های هنوز منتشر نشده٬ سعد می‌گوید نتایج اولیه نشان‌دهنده "درجه بالای بدبینی به دلیل تاریخ طولانی روابط بین فتح و حماس و به خاطر سختی‌های واقعی در حیطه عمل سیاسی برای اجرایی کردن یک توافق آشتی واقعی و پایه‌ای است."

به گفته او: "چند مسئله واقعی و مهم وجود دارد که حل نشده‌است. آنهایی که بی‌طرف هستند و منفعتی در هیچ کدام از جنبش‌ها ندارند به فتح و حماس اعتماد ندارند و هیچ تغییراساسی در برنامه‌ها و اعمالشان واقعی‌شان در کرانه غربی و غزه به وجود نیامده‌است. در هیچ کدام از دو طرف تلاشی واقعی برای آماده کردن مردم برای آشتی دیده نمی‌شود."

سعید همچنان معتقد است که عقیده رایج بین مردم این است که آشتی به معنای رفتن به غزه و نشان دادن علامت پیروزی نیست بلکه به معنای یک آشتی عمیق با اقداماتی برای اعتماد سازی و احیای اتحاد است و این چیزی است که اثری از آن وجود ندارد. او همچنین می‌گوید: "توافق اخیر برای آشتی بین دو جریان بسیار غیر منتظره بود زیرا هیچ آماده سازی برای آن نشده بود. مردم این آشتی را جدی نگرفته‌اند زیرا مسائل اساسی مانند مسائل امنیتی حل نشده‌اند."

سعید همچنین درباره تغییر در نظر مردم در سالهای جدایی بین دو جریان می‌گوید وقتی جدایی اتفاق افتاد -طبق نتایج نظرسنجی‌ها- بسیاری از مردم نسبت به امکان رسیدن به آشتی خوشبین بودند و اعتقاد راسخی داشتند که جدایی موقت است و به زودی برطرف می‌شود ولی این خوشبینی الان تا حد زیادی کم شده‌است. درصد کسانیکه فکر می‌کنند آشتی رخ می‌دهد کم شده و به ٪۲۰ رسیده‌است در حالیکه قبلا ٪۷۰ درصد بود.

جهاد حرب٬ تحلیلگر و نویسنده سیاسی به المانیتور گفت که به نظر او مردم به خاطر شکست ‌های پیشین دو طرف در توافق‌ها و پروتکل‌ها برای رسیدن به آشتی با تردید به این توافق نگاه می‌کنند. هر چند مردم امیدوارند اینبار آشتی موفقیت‌آمیز باشد.

به گفته حرب٬ برای از بین بردن این بدبینی آشتی باید به معنای واقعی‌اش اجرا شود و این به معنی شروع به تلاش برای تشکیل یک حکومت و ایجاد فضای آزادی عمومی٬ توفق بازداشت‌های سیاسی٬ تضمین آزادی جنبش‌ها و اجازه دادن به احزاب برای فعالیت آزادانه و بدون سرکوب در کرانه غربی و نوار غزه است.

فلسطینی‌ها در رسانه‌های جمعی نیز تردیدشان در موفق شدن آشتی را بیان کرده‌اند و حتی عده‌ای از آنها این طرح را به سخره گرفته‌اند. بعضی‌هایشان در فیسبوک یک صفحه راه انداخته‌اند و در توییتر یک هشتگ تعیین کرده‌اند تا تعداد "آشتی‌های بین فلسطینیان" را اندازه بگیرند. این صفحه فیسبوک در ۲۴ ساعت اول ۷۰۰۰ تعقیب کننده به دست‌ آورد.

به نظر می‌رسد هفت سال جدایی باعث شده بسیاری از فلسطینیان در سنجیدن جدی بودن دو طرف برای آشتی٬ محتاطانه عمل کنند. این مسیری است که فلسطینیان از ریاض تا قاهره٬ تا دوحه ٬ صنعا و غزه دنبال کرده‌اند.