Rusya uzun vadeli OPEC anlaşmasına katılacak mı?

Suudi Veliaht Prensi Muhammed Bin Selman’ın son dönemdeki açıklamaları üzerine OPEC’in Rusya’yla ve belki OPEC üyesi olmayan başka ülkelerle uzun vadeli bir anlaşma yapacağı yoğun bir şekilde konuşulur oldu. Ancak bu konuda fazlasıyla belirsizlik var.

Rusya mevcut yıllık anlaşmanın yerine süresi 10 ila 20 yıl arasında olan bir anlaşma seçeneğini değerlendiriyor. Mevcut anlaşma “OPEC-plus” olarak bilinen düzenleme kapsamında yapıldı. Bu düzenlemeyle OPEC üyesi olmayan ülkeler, petrol fiyatlarını yükseltmeye ve uluslararası piyasada istikrar sağlamaya dönük üretim kısıntılarına katılabiliyor.

OPEC-plus ortakları bugüne kadar petrol fiyatlarını yükseltmeyi başardı. Ancak Moskova, hidrokarbon pazarında OPEC ve Suudi Arabistan’la iş birliği konusunda son derece ihtiyatlı konuşuyor. Muhammed’in açıklamalarını değerlendiren Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, Suudi Arabistan’la petrol sektörü dâhil birçok meselenin konuşulduğunu söylemekle yetindi, uzun vadeli anlaşma konusuna ise hiç girmedi.

Rusya’nın hesaba kattığı unsurlardan biri hiç kuşkusuz ki Suudi Arabistan’la uyuşamama ihtimali. Esasen iki ülke de iş birliği yaparak petrol piyasasını kontrol etme gereğine inanıyor ama bu kontrolün nasıl sağlanacağı konusunda biraz farklı düşünüyor. Al-Monitor’a konuşan Rus uzmanlara göre Suudiler üretim kısıntısına gitmek için azami bir fiyat belirlemeyebilir ya da belirledikleri fiyat Rusya’nınkinin çok üstünde olabilir. Rusya için bu fiyat şu an varil başına 70 dolar civarında. Riyad’ın olabildiğince yüksek bir tavan fiyat istemesi bekleniyor. Zira halka açmayı planladığı Aramco’nun ilk arzını kolaylaştırmak, ekonomik reformlara fon yaratmak ve Muhammed’in Yemen’deki maceralarını finanse etmek için para lazım.

Rus petrol üreticileri ise fiyatların yükselmesini istemiyor. Çünkü bundan OPEC-plus anlaşması dışında kalan rakipler yararlanacak. Ayrıca Rus piyasa analistlerine göre daha yüksek fiyatlardan sağlanacak gelir artışı devletin uyguladığı ek vergilere gidecek. Al-Monitor’a konuşan petrol uzmanlarına göre mevcut yasal çerçevede Rus petrol şirketleri en kârlı fiyat seviyesini varil başına 50-60 dolar aralığında yakalıyor.

Görüldüğü kadarıyla Rus iş dünyası genel olarak üretim kısma yükümlülüğünün 2018 sonrasına uzatılmasını istemiyor. Peki, neden? Birincisi OPEC-plus’a katılmadan önce Rusya petrol fiyatlarının yükselmesinden yarar sağlıyor, OPEC’in bağlayıcı kısıntı anlaşmalarına tabi olmuyordu. İkincisi OPEC’in kararları, Hindistan ve Çin’in petrol tüketimi ya da ABD’nin petrol üretimi gibi dünya petrol fiyatlarına yön veren pek çok faktörü etkilemiyor. Dolayısıyla piyasayı tam anlamıyla etkileyemeyen bir örgütle iş birliği yapmak anlamsız görülüyor. Üçüncüsü Rusya’nın 2018’den sonra OPEC’in üretim limitlerine uyması yeni petrol kuyularını devreye sokmak isteyen Rus şirketlerin planlarını bozacak. Örneğin Lukoil’in 23 Mart’ta açıkladığı yeni gelişim planında üretimin 2027 yılına kadar her yıl %1 oranında artırılması öngörülüyor. Rosneft ise 2022’ye kadar yıllık %2, Tatneft de 2025’e kadar yıllık %2,4 oranında üretim artışları planlıyor.

Bunun yanı sıra Rus iş dünyası ve piyasa uzmanları OPEC-plus anlaşmasının fazlasıyla kırılgan ve dış faktörlere bağımlı hale geldiğine inanıyor. Bu bağlamda önerilen uzun vadeli anlaşmada yer alacak olan İran, Libya, Nijerya, Irak ve hatta Venezüella gibi ülkelerin ABD’nin uyguladığı yaptırımlar, ekonomik ve siyasi krizler, iç savaş, İslam Devleti’yle mücadele gibi çok çeşitli nedenlerle kaybettikleri pazar paylarını geri kazanmak için anlaşmayı ihlal edeceği ya da tümden terk edeceği düşünülüyor.

Ancak Kremlin, şirketlerin OPEC-plus anlaşmasına olumsuz bakışlarını da yüksek petrol fiyatlarından duydukları kaygıyı da paylaşmıyor. Bunun nedeni basit: Petrol fiyatlarının artması bütçede gelirin artması demek. Yine de Rusya’nın gayri resmi güç yapısında petrol şirketi yöneticileri önemli siyasi nüfuza da sahip ve Kremlin onların görüşlerini göz ardı edemez. Ulusal Enerji Güvenliği Fonu Başkanı Konstantin Simonov’a göre OPEC-plus’a katılım uzatılacaksa Moskova’nın petrol şirketlerine yeni avantajlar sağlaması ya da 2018’den sonra vergi sistemini değiştirmesi gerekecek.

Yönetimde şu an ağırlık kazanan eğilim OPEC-plus anlaşmasının 2018’in sonunda yenilenmemesi ve petrol piyasasına istikrar geldiği kanaatine varıldığında Rusya’nın kademeli olarak anlaşmadan çıkması. Rusya küresel rezervlerin ağustos veya eylülde istenen seviyeye düşmesini bekliyor. Dolayısıyla Moskova bu tarihlerden sonra ocak 2019’dan itibaren anlaşmadan çıkmak istediğini duyurabilir.

Ancak bu, yönetimin kesin bir karar verdiği anlamına gelmiyor. Yetkililer konuyla ilgili bugüne kadar net açıklamalar yapmış değil. Dahası nihai karar için henüz erken olduğunu söyleyerek kendilerine manevra alanı bırakıyorlar.

Uzun vadeli bir anlaşma Rusya’nın Orta Doğu’daki varlığını pekiştirebilir. Moskova’nın kendisi için daha gevşek koşullar talep ederek OPEC anlaşmasında kalması hâlâ ihtimal dâhilinde. OPEC’le ilişkileri koparmak Kremlin’in işine gelmez. Böyle bir kopuş Suudi Arabistan’la ilişkileri zedeleyebilir. Öte yandan Moskova, dünya petrol fiyatlarını sadece belli ölçüde etkileyebilen ama Rusya’nın ihracat ve üretim miktarını kısıtlayan, tam teşekkülü bir konsorsiyumun parçası olmak istemiyor. Bu koşullarda Moskova, şimdi OPEC-plus üyelerinin ortaya çıkan sıkıntıları ve yatırım projelerini görüşebileceği yeni bir platform arayışında.

Suudi Arabistan ve diğer OPEC-plus üyelerinin bu fikre destek verip vermeyeceği belli değil. Bu tarz bir forum formatı piyasa hareketlerini etkileyemez. Aralarında Azerbaycan, Bahreyn, Kazakistan ve Umman’ın yer aldığı OPEC üyesi olmayan OPEC-plus katılımcıları bunun yerine muhtemelen yeni bir kartelin kurulmasını isteyecek ki bu da Rusya’nın menfaatlerine uymaz.