Savaş ekonomisi: Mısır’ın gözü Suriye ve Irak’ta

KAHİRE — Suriye rejiminin ülkenin yeniden inşası için artırdığı yardım çağrılarına Mısır’dan da yanıt geldi. Suriyeli yetkililer beş ay boyunca Mısır, Çin, Hindistan, Rusya ve Umman’dan yetkililerle görüşmeler yaptılar. Ayrıca İranlı yatırımcılar ve Avrupalı şirketler de yeniden inşa süreciyle ilgilendiklerini dile getirdiler.

Mısır, Suriye’nin yanı sıra Irak’taki yeniden inşa sürecine de katılacak gibi görünüyor. Irak’ın Kahire Büyükelçisi Habib El Sadr 2 Eylül’de Mısır’ın El Vafd gazetesine verdiği röportajda Kahire’nin Irak’taki yeniden yapılanma sürecinde etkin rol oynayacağını söyledi. Bundan bir gün önce, 1 Eylül’de de Irak’ın Kahire Büyükelçiliği’nin Ticari Ateşesi Haydar El Nuri Mısırlı iş adamları için Irak’ta 76 yatırım imkânı bulunduğunu açıklamıştı.

Mısır Suriye’deki yeniden inşa süreci için de kamu ve özel sektör yatırımlarına hazır olduğunu açıkladı. Mısır Ticaret Odaları Birliği Başkanı Ahmet El Vekil öncülüğünde bir heyet 17 Ağustos’ta Suriye’ye giderek Suriye Başbakan Yardımcısı Velid Muallim ile bir araya geldi. Suriye’nin resmi haber ajansı SANA’ya konuşan Muallim iki ülke arasındaki ilişkilere övgüler yağdırarak “İki ülkede de ilişkileri daha da ileri taşımak için samimi istek var.” dedi.

Mısır-Suriye ilişkilerinde Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah Sisi’nin iktidarında herhangi bir sorun yaşanmadı. Ancak Mısır 2012’de artan şiddet nedeniyle Şam büyükelçisini merkeze çağırdığı için taraflar arasındaki diplomatik temas zayıflamıştı. Mısır ilişkileri maslahatgüzar seviyesine düşürürken Suriye de buna Kahire büyükelçisini merkeze çekerek yanıt vermişti.

Vekil, 20 Ağustos’ta yaptığı açıklamada Mısırlı şirketlerin Suriye’nin yeniden inşa sürecinde yer almaya istekli olduklarını söyledi. Vekil’in ziyaretinin amacı 17-26 Ağustos tarihlerinde düzenlenen Uluslararası Şam Fuarı’nda Mısır için de stand açmaktı.

Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmet Ebu Geyt’in nisanda yaptığı açıklamaya göre Suriye’nin yeniden inşasının yaklaşık 900 milyar dolar, Irak’ın yeniden inşasının da yaklaşık 150 milyar dolara mâl olacağı tahmin ediliyor.

Sürecin bir diğer ayağı da taraflar arasındaki ticari ilişkilerin geliştirilmesi. Mısır Sanayi ve Ticaret Bakanı Tarık Kabil, 24 Ağustos’ta Irak’ın Planlama ve Ticaret Bakanı Selman El Cumali ile bir araya geldi. İki bakan Irak havaalanlarına giden yollarda yaşanan terör saldırıları yüzünden ticareti Ürdün üzerinden sürdürme kararı aldı. Görüşmede ayrıca Mısır’ın Irak ticaret fuarlarına katılımının artırılması ve Mısır menşeli malların vergi ve gümrük masraflarının düşürülerek desteklenmesi de ele alındı.

El Ezher Üniversitesi’nden ekonomi profesörü Faraç Abdülfettah Al-Monitor’a Mısır’ın Arap ülkeleri ve halklarına yardım etmesi gerektiğini söylerken iki boyuta dikkat çekiyor: “Birincisi Mısırlı iş adamlarının iki ülkede yeni sanayi ve hizmet girişimleri başlatmalarını sağlamak. Mısırlılar bu projelerde yer alırken Mısır pazarının düşük maliyetli ithalat ihtiyacını göz önüne almalı. Örneğin Suriye’den pamuk ithal edilebilir. Ayrıca Mısırlılar için istihdam yaratacak ya da Mısır mallarının ihracının önünü açacak projeler de olabilir. Örneğin Mısır’ın Irak’a en büyük ihracat kalemlerinden biri çimento. İkincisi ise ticaret boyutu. Suriye ve Iraklıların ihtiyaçlarının giderilmesi için Mısır ihracatının önü açılmalı. Bunlar ancak iyi düşünülmüş stratejilerle mümkün olabilir. Mısır, Suriyeli, Iraklı ve Mısırlı yatırımcıların yanı sıra Suriye ve Irak hükümetleriyle de eş güdümlü çalışmalı.”

Şam’daki Mısır Ticari Hizmetler Bürosu’nun (MTB) eski başkanı Enver El Sahircati yeniden inşa sürecinin en yaşamsal ve çetrefilli boyutunun inşa alanlarının güvenliğini sağlamak olduğunu belirtiyor.

Sahircati Al-Monitor’a şu bilgileri veriyor: “MTB ofisi güvenlik durumu nedeniyle kapalı. Mesele hükümetin, iş adamlarının ya da ekonomistlerin düşündüğü kadar basit değil. Mısır’ın yatırım yapmayı düşündüğü Suriye ve Irak’taki bölgelerde güvenlik durumunun titiz bir şekilde değerlendirilmesi lazım. Çatışmaların yoğunluğu azalmış olabilir ama bu bittiği anlamına gelmez.”

Ulusal Güvenlik Çalışmaları Merkezi Başkanı Halit Okaşa ise daha iyimser. Okaşa Al-Monitor’a şöyle diyor: “Güvenlik durumunun kesinlikle değerlendirilmesi gerekiyor. Ancak oldukça gelecek vadeden bölgeler var, bilhassa da çatışmaların halen sürdüğü, hiç yatırım yapılmamış bölgeler. Suriye’de Rakka, İdlib ve Deyrizor ile Irak’ta Ayadiye ve Selahattin kentleri gibi. Yatırım bölgelerinin bazılarında terör saldırıları yaşanabilir ancak bu, güvenliğin olmadığı ya da bu bölgelerin çatışma bölgesi olduğu anlamına gelmez. Böyle olaylar her ülkede yaşanabilir.” Okaşa 20 Ağustos’taki bombalı saldırıya rağmen Uluslararası Şam Fuarı’nın kazandığı başarıya da işaret ediyor. Fuarın giriş kapılarından birinde meydana gelen bombalı saldırıda altı kişi yaşamını yitirmişti.

Mısır Halkı Suriye ile Dayanışma Komitesi üyelerinden Fethi Ebu Zeyd ise Al-Monitor’a şöyle diyor: “Mısır’ın Şam’daki fuara katılması Mısır mallarının Suriye pazarı için taşıdığı önemi gösteriyor. Fuara katılan 44 yabancı ülke arasında -ki bunlara Rusya, İran ve Çin de dâhil- en başarılı ülke Mısır oldu. Sadece fuarın ilk günü Mısır standına 800 bin kişi ilgi gösterdi. Bu da malların niteliğinden ve rekabetçi fiyatlardan kaynaklanıyor.”

Bu arada Mısır Mobilya İhracatçıları Birliği de 16 Ağustos’ta pek çok Mısırlı ihracatçının ekimde Irak’ta düzenlenecek Uluslararası Bağdat Fuarı’na katılmak istediğini açıkladı.

Birlik Başkanı Said Ahmet Al-Monitor’a şöyle diyor: “Mısır savaşlar yüzünden kaybettiği pazarları yeniden kazanmak istiyor. 2003 öncesi Mısır’ın Irak’a ihracatı 2 milyar doları buluyordu, şu an ise 781 milyon dolar düzeyinde. Bu nedenle yeniden inşa süreci Mısır’ın bu ülke pazarlarındaki yerini yeniden kazanması için büyük bir şans.”

Sisi bu hamlelerle ekonomik kazanımların yanı sıra Mısır’ın dış politikadaki etkinliğini de artırmayı umuyor. Mısır Cumhurbaşkanı aynı amaçla ağustos ayında Afrika’ya bir ziyaret gerçekleştirmiş ve Çad’ın Mısırlı iş adamlarına vize serbesti tanımasını sağlamıştı.