Akıllı telefon intifadası

Görünen o ki her devrim ya bir teknolojide ustalaşıyor ya da bir teknolojiyi yoğun olarak kullanıyor. Bu durum Filistinli aktivistlerin 13 Eylül’de başlattığı protestolar için de geçerli. Akıllı telefonlardaki sosyal medya uygulamaları, anlık video paylaşımlarının kolaylığı sayesinde son bir ayın en rağbet gören iletişim biçimi oldu.

Beytüllahim’deki radyo istasyonlarından Mavval FM’in sahibi Danny Kumsiye’ye göre yüksek çözünürlüklü mobil kameralara erişim kolaylığı büyük bir fark yaratıyor: “Artık herkes video çekip yayımlayarak bunları mümkün olan en fazla insanla paylaşıyor.”

Filistin’in önde gelen yayın mühendislerinden Mamun Matar da teknolojinin Filistin ulusal mücadelesine çok daha fazla insanın katılımını sağladığını söylüyor: “Herkesin bir mobil cihazı ya da dizüstü bilgisayarı var. Yapabilen herkes fotoğraf ya da video çekiyor, geri kalanlar da bunların montajını yapıp etkili görüntüleri tüm dünyaya yayıyor.”

Matar eskiden geleneksel medyanın yaptığı işlerin çoğunu artık genç aktivistlerin kendi başlarına yapabildiklerini anlatıyor. Bu durum, ekim 2000’de başlayan İkinci İntifada’dan oldukça farklı. O zamanlar Filistin protestolarını daha çok El Cezire ile diğer Arap ve bölgesel uydu kanalları aktarmıştı. “Bu sefer durum farklı.” diyor Matar. “Bu kanallar, şimdi Yemen, Suriye, Irak ve Libya’daki şiddet olaylarıyla meşgul ve Filistin’e eskisi kadar ilgi göstermiyor.”

Filistin’in ilk haber sitelerinden Amin’in yöneticilerinden Halit Ebu Aker de Al-Monitor’a Filistinlilerin ilk defa seslerini duyurmak için geleneksel medyaya ihtiyaç duymadığını anlatıyor: “Birinci ve İkinci İntifada sırasında olayların olduğu yere gidip yaşananları haberleştirmemiz için insanlar bizi telefonla arardı. Bugün gençler bu yayımları kendi başlarına yapıyor.”

Girişimci bir medya kuruluşu ise olay yerlerinden sürekli canlı yayım yapıyor. Bu pek çok Filistinlinin istediği bir şeydi. Filistin Haber Ağı’nın teknisyenleri Beytüllahim’deki protestoların merkezine yerleştirdikleri kamerayla olayların canlı olarak aktarılmasını sağlıyor.

Tecrübeli Filistinli gazeteci Ahmet Buderi dünyadaki pek çok insanın sosyal medyayı aile fotoğrafları ve video paylaşmak için kullanırken Filistinlilerin sosyal medyaya tamamen farklı yaklaştığına dikkat çekiyor: “Filistin’de bilhassa da gerginlik zamanlarında sosyal medya siyasi bir platform, hatta çoğu zaman siyasi bir seferberlik aracına dönüşüyor.”

BBC ve muhtelif bölgesel televizyon kanallarında çalışmış olan Buderi, liderlerin ve siyasilerin sosyal medyayı kendi amaçları doğrultusunda nasıl kullandıklarını da şöyle açıklıyor: “Alışılmadık bir olay da şu: Siyasi liderler etkileyici videoları bir araya getirip üzerlerine kendi ideolojik bakış açılarını yansıtan yorumlar koyuyor.” Buderi’ye göre ideolojik ve siyasi liderler yerel basının zayıf ve kısıtlanmış hâli nedeniyle bu yönteme başvuruyor ve protestolarda ön saflarda yer alan gençlere ulaşmak istiyor.

1987’de başlayan Birinci İntifada sırasında temel iletişim aracı faks makineleri ve matbaalardı. Artık bunların ikisi de kullanılmıyor. Buderi şöyle diyor: “İsrailliler geçmiş protestolarda faks iletişimini izlemeye çalışır ve yasaklı bildirileri basan matbaaları arardı. Şimdi iki taraf da fazlasıyla teknolojik.” Teknolojinin nimetlerinden faydalanan doğal olarak sadece Filistinliler değil. İsrail ordusu ve istihbarat birimleri de göstericilerin liderlerini izlemek ve tespit etmek için gelişmiş cihazlar kullanıyor.

Çok yankı bulan protesto videoları genelde üç kategoride oluyor. İlki İsrailliler ve Filistinliler arasındaki çatışmaların gösterildiği videolar. Kudüs’ün tarihi bölgesinde 3 Ekim’de gerçekleşen bıçaklı saldırının videosu aynı gün YouTube’a yüklendi ve 142 bini aşkın tık aldı. İsraillilerin Filistinlilere karşı orantısız güç kullandığını belgeleyen videolar da var. 7 Ekim’de Kudüs’ün Ebu Tor mahallesindeki bir süpermarketin kameralarına yansıyan görüntülerde İsrail güvenlik güçleri Filistinli bir çocuğu marketin içine kadar kovalayıp hırpalıyor, market sahibini de darp ediyor. İki dakikalık bu görüntünün izlenme sayısı da 624 bini geçti.

En çok izlenen videolar ise Filistinlilerin basit ama cesur eylemlerini nakleden görüntüler olsa gerek. Örneğin 10 Ekim’de çekilen bir videoda El Halilli silahsız yaşlı bir adam tam teçhizatlı İsrail askerlerine kafa tutuyor ve onları sadece kararlılığıyla bölgeyi terk etmeye zorluyor. El Hallilli genç bir fotoğrafçı olan Bilal H. Altavil tarafından çekilen bu videoyu bir milyondan fazla insan seyretti. Videolarda öne çıkan bir diğer tema da protestolara katılan genç Filistinli kadınların sayısındaki artış. Bu yeni bir olgu.

1979 İran Devrimi sırasında devrimin mesajı kasetler yolluyla yayılmıştı. Birinci İntifada’da ise halkı örgütlemek için faks makineleri kullanıldı. Bugün ise Filistinliler davalarına destek toplamak ve haberleşmek için sosyal medyayı kullanıyor. Bunlar elbette devrimleri tek başına teknolojinin yaptığı anlamına gelmiyor. Devrimi insanlar yapıyor ve bunu yaparken de hareketin içinde ve dışındaki insanlara ulaşmak için teknolojiden yararlanıyor.