Ana içeriğe atla

Türk-İsrail ilişkilerini ne bekliyor?

İsrail-Türkiye ilişkilerini onarma çabalarının ardından Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 1 Kasım seçimleri öncesi yeniden İsrail’e saldırmaya başladı. İngilizceden Türkçeye çevrilmiştir.
RTR2QV69.jpg

Salih El Aruri bugünlerde nerede? Hani şu İsrail’in Türkiye’yi üs edinip Gazze ve Batı Şeria’da terör saldırıları planlamak ve finanse etmekle suçladığı o Hamas mensubu... Kime sorduğunuza göre değişir. Aruri birkaç ay önce Türkiye’den bir Körfez ülkesine gitti. İsrail, bu gidişi Aruri’ye İstanbul’da sunulan sıcak ve destekleyici konukseverliğe gösterdiği tepkinin sonucu olarak algılamıştı. İsrail, bu itirazlarını resmi açıklamaların yanı sıra iki ülke arasında açık kalan bir iki diplomasi ve istihbarat kanalıyla ve Amerikalı, Avrupalı arabulucular vasıtasıyla iletmişti.

İsrail’in üst düzey diplomasi ve savunma kaynakları son haftalarda bana Aruri’nin tekrar Türkiye’ye döndüğünü ve buradaki faaliyetlerine yeniden başladığını söylediler. İsrail bundan tamamen Ankara’yı sorumlu tutuyor. İsminin açıklanmaması kaydıyla Al-Monitor’a konuşan kıdemli Türk diplomatik kaynakları ise bu iddiaları kesin bir dille reddetti. Türklere göre “Aruri Türkiye’yi terk etti ve geri gelmedi. İsrail’in iddiaları asılsız.” Ayrıca Ankara açısından Aruri’yi Türkiye’den uzak tutma kararlılığı iki devlet arasında normalleşme sürecinin ilerletilmesi amacıyla İsrail’e yapılan bir dizi iyi niyet jestinden biri.

Başbakan Benjamin Netanyahu tarafından İsrail Dışişleri Bakanlığı Müsteşarlığı’na atanan Dore Gold’un ilk görevlerden biri İsrail ve Türkiye arasındaki normalleşme sürecini ilerletmekti. Bu süreç, Dışişleri Bakanı olarak da görev yapan Netanyahu’nun Mavi Marmara baskınının kurbanlarına ödenecek tazminatlara ilişkin anlaşmayı askıya almasıyla çıkmaza girmişti. Netanyahu Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kendisini ve İsrail devletini hedef alan çıkışlarına son vereceğine dair güvence vermesini istemişti.

Gold bu amaçla Türk hükümetinin İsrail konusundaki kilit ismi Feridun Sinirlioğlu ile bir görüşme ayarladı. İkili hem tanışmak hem de diplomatik ilişkilerin önündeki engelleri aşmanın yollarını konuşmak için 22 Haziran’da Roma’da buluştu. Görüşmeden umutlu dönen Gold bu havayı Netanyahu’ya da aktardı. İyimserlik havası Türkiye Başbakanı Ahmet Davutoğlu’nun sırdaşı ve eski İsrail Büyükelçisi olan Sinirlioğlu’nun Dışişleri Bakanı olmasıyla adeta coşkuya dönüştü. İsrail’in İstanbul Başkonsolosluğu’nun davetiyle Kudüs’e giden Türk gazetecileri 1 Eylül’de kabul eden Gold yeni dostuna övgüler yağdırdı.

Aynı tarihlerle, yani yaklaşık bir ay önce, yarı resmi bir Türk ekonomi heyeti de İsrail’i, Filistin Yönetimi’ne bağlı bölgeleri ve Gazze’yi ziyaret etti. Heyetin amacı İsrail hükümetinin Filistin bölgelerindeki faaliyetlerinden sorumlu koordinatörün iş birliğiyle Cenin’de bir sanayi bölgesinin kurulmasını öngören uluslararası projeyi yeniden canlandırmaktı.

Ziyaretin hedefinde bu girişimin ilerletilmesi ve muhtelif endüstrilerde İsrail’in himayesinde, Türk sermayesiyle binlerce Filistinliye iş sağlayacak yaklaşık 130 fabrikanın kurulması vardı. Türk heyetinin mensupları İsrail’in Bölgesel İş Birliği Bakan Yardımcısı ve Likud üyesi Eyüp Kara ile de görüştü. Türkiye ve İsrail’de pek çok kişi bu adımları iki devlet arasındaki ilişkilerin düzeleceğinin işareti olarak yorumladı. İkili ilişkiler İsrail Savunma Kuvvetleri’nin 2010’da Mavi Marmara gemisine yaptığı baskında 10 Türk aktivisti öldürmesi üzerine kopmuştu. Eylül başında konuştuğum diplomatik kaynaklar Erdoğan ve Netanyahu arasındaki derin güvensizliğin aşılabileceği konusunda olumlu bir hava içindeydi. Ancak tüm bu sürecin 1 Kasım’da yapılacak parlamento seçimlerine kadar askıda olacağını da vurguladılar.

Koruyucu Hat Harekâtı sırasında İsrail’i sert çıkışlarla hedef almaya başlayan Erdoğan, son dönemde tonunu gerçekten yumuşatmıştı. Son genel seçim kampanyasında da İsrail’i hedef almaktan kaçındı. Erdoğan Cumhurbaşkanı olarak bu seçimlere doğrudan katılmadı ama başkanlık sistemi için gereken anayasa değişikliğini sağlama umuduyla kampanyada oldukça faal bir rol oynadı. Adalet ve Kalkınma Partisi seçimlerden birinci parti olarak çıktı ama tarihinde ilk defa meclisteki salt çoğunluğunu kaybetti. Koalisyon ortaklığı da Erdoğan’ın istediği anayasa değişikliğine izin vermiyordu. Erdoğan yenilmişti.

Ancak Erdoğan pes etmiyor. Erken seçim çağrısı yaptıktan sonra yine aynı nakaratlara döndü ve Tapınak Tepesi’nde tırmanan gerginliği İsrail’e yönelik saldırılarını başlatmak için fırsat olarak kullandı. Erdoğan, 14 Eylül’de Hamas Siyasi Büro Şefi Halit Meşal’le görüşmesinin ardından İsrail’in Mescid-i Aksa’da İslam’ın kutsallarına zarar verdiğini söyledi. Bu Meşal’in Ankara’daki Cumhurbaşkanlığı sarayında ilk ağırlanışı değildi.

Tüm bunları ve Aruri’nin Türkiye’ye dönerek İsrail aleyhindeki faaliyetlerini sürdürdüğü yönündeki bilgileri göz önüne alan kıdemli İsrailli yetkililerin Tapınak Tepesi’ndeki kışkırtmalardan doğrudan Erdoğan’ı sorumlu tuttuğu bildiriliyor. Türkiye’yle uzlaşma bir kez daha rafa kalkmış durumda.

Öte yandan gerginliklere rağmen ikili ilişkilerin onarılmasının hem Erdoğan’ın hem de Netanyahu’nun menfaatine olduğu açık. İki taraf da İsrail’in Akdeniz’deki doğal gaz kaynaklarını değerlendirmenin en iyi yolunun gazı Türkiye’ye satmak ve bu amaçla denizaltından bir boru hattı geçirmek olduğunu biliyor.

Ancak her şeyden önce Erdoğan’ın 1 Kasım seçimlerinde anayasayı değiştirip başkanlık sistemini getirmesine imkân sağlayacak kesin bir zafere ihtiyacı var. Bu nedenle her yolu deniyor. Kürtlerle olan barış sürecini keserek yeniden savaş başlattı, İslam Devleti karşıtı koalisyona katıldı ve geçen hafta Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın iktidarda kalmasında bir sakınca olmadığını ima ederek herkesi şaşırttı.

Erdoğan, İsrail’le ilişkileri düzeltmenin siyasi hedeflerine yarayacağını düşünseydi şüphesiz bunun da gereğini yapardı. Bu nedenle İsrail ve Türkiye arasında yaşanacak gelişmeler Erdoğan’ın kasım seçimlerinden ne denli güçlü çıkacağına bağlı.

Join hundreds of Middle East professionals with Al-Monitor PRO.

Business and policy professionals use PRO to monitor the regional economy and improve their reports, memos and presentations. Try it for free and cancel anytime.

Already a Member? Sign in

Free

The Middle East's Best Newsletters

Join over 50,000 readers who access our journalists dedicated newsletters, covering the top political, security, business and tech issues across the region each week.
Delivered straight to your inbox.

Free

What's included:
Our Expertise

Free newsletters available:

  • The Takeaway & Week in Review
  • Middle East Minute (AM)
  • Daily Briefing (PM)
  • Business & Tech Briefing
  • Security Briefing
  • Gulf Briefing
  • Israel Briefing
  • Palestine Briefing
  • Turkey Briefing
  • Iraq Briefing
Expert

Premium Membership

Join the Middle East's most notable experts for premium memos, trend reports, live video Q&A, and intimate in-person events, each detailing exclusive insights on business and geopolitical trends shaping the region.

$25.00 / month
billed annually

Become Member Start with 1-week free trial
What's included:
Our Expertise AI-driven

Memos - premium analytical writing: actionable insights on markets and geopolitics.

Live Video Q&A - Hear from our top journalists and regional experts.

Special Events - Intimate in-person events with business & political VIPs.

Trend Reports - Deep dive analysis on market updates.

All premium Industry Newsletters - Monitor the Middle East's most important industries. Prioritize your target industries for weekly review:

  • Capital Markets & Private Equity
  • Venture Capital & Startups
  • Green Energy
  • Supply Chain
  • Sustainable Development
  • Leading Edge Technology
  • Oil & Gas
  • Real Estate & Construction
  • Banking

We also offer team plans. Please send an email to pro.support@al-monitor.com and we'll onboard your team.

Already a Member? Sign in

Israel Briefing Israel Briefing

Israel Briefing

Top Israel stories in your inbox each week

Trend Reports

Saudi Crown Prince Mohammed bin Salman (4th R) attends a meeting with Chinese President Xi Jinping (3rd L) at the Great Hall of the People in Beijing on February 22, 2019. (Photo by HOW HWEE YOUNG / POOL / AFP) (Photo credit should read HOW HWEE YOUNG/AFP via Getty Images)
Premium

From roads to routers: The future of China-Middle East connectivity

A general view shows the solar plant in Uyayna, north of Riyadh, on March 29, 2018. - On March 27, Saudi announced a deal with Japan's SoftBank to build the world's biggest solar plant. (Photo by FAYEZ NURELDINE / AFP) (Photo credit should read FAYEZ NURELDINE/AFP via Getty Images)
Premium

Regulations on Middle East renewable energy industry starting to take shape

Start your PRO membership today.

Join the Middle East's top business and policy professionals to access exclusive PRO insights today.

Join Al-Monitor PRO Start with 1-week free trial