İran: Suriye’deki radikal gruplara dış destek son bulsun

Suriye konulu Cenevre-2 zirvesinin sonucu, ne yazık ki karamsar öngörüleri haklı çıkardı. Hiç şüphesiz İran’ın toplantıya önce davet edilmesi sonra da davetiyenin mantıksız ABD baskısıyla geri çekilmesi fiyaskosu, Cenevre’deki “imkânsız görev”i iki kat imkânsız hâle getirdi. Müzakerelerin birinci turu artık sona erdiğine göre İran’ın Suriye ihtilafının çözümünde oynayabileceği rolü sakin kafayla tekrar ele alabiliriz.

Orta Doğu’da halk hareketleri başlar başlamaz İran, bölgedeki hükümetlere gösteriler karşısında itidalli davranmaya, halkın meşru taleplerini dikkate almaya çağırdı. Suriye de bu anlamda istisna değildi. İranlı yetkililer, Suriyeli yetkililerle yaptıkları görüşmelerde sürekli bu tavsiyelerde bulundu. Ne var ki Suriye’ye devasa para, silah ve radikal militan akışıyla birlikte meselenin doğası değişti. O dönem yaygın olan görüşe göre, Arap Baharı olarak da adlandırılan İslami uyanışın domino etkisinden korkan kimi bölgesel hükümetler, dominonun yönünü Suriye’ye çevirip ülkedeki krizi kanlı bir çatışmaya dönüştürerek onu orada “gömmek” istiyordu.

İran daha başlarda Suriye’deki durumun giderek radikalleşme tehlikesi taşıdığı konusunda defalarca uyardı, Suriye’nin komşularına da uluslararası yükümlülüklerine riayet ederek Suriye’ye para, silah ve militan akışını önlemesini defalarca söyledi.

Birleşmiş Milletler ile Arap Birliği, şubat 2011’de Kofi Annan’ı Suriye özel temsilcisi olarak atayınca Suriye hükümeti Annan’ın misyonuna ilişkin son derece karamsardı. Hele de bu misyon, Arap Birliği’nin apar topar Suriye’yi atma kararıyla birleşince. Ancak, BM eski genel sekreteriyle yıllarca iş birliği yapmış olan ve onu iyi tanıyan İran, Annan’ı kabul etmesi için Şam’ı ikna etmeyi başardı.

Ne yazık ki Annan’ın beş ay boyunca sarf ettiği çabalar – altı maddelik barış planı dâhil – büyük ölçüde silahlı grupların muhalefeti nedeniyle sonuçsuz kaldı. Bu da Annan’ın istifasına yol açtı. Annan’ın yerini Lakhdar Brahimi alınca yine aynı hikâye yaşandı. Suriye’nin Annan’la yaptığı iş birliğinin boşa çıkmasından sonra İran’ın bu defa daha çok çaba sarf etmesi gerekti.

İran’ın Suriye krizinde oynadığı yapıcı rolün bir diğer örneği, basında da geniş yer almış olan kimyasal silahsızlanma konusuyla ilgili. İran, ayrıca insani yardımın ulaştırılması ve sivillerin çatışma bölgelerinden çıkarılması için açılan yardım koridorlarının oluşturulmasında arabulucu olarak katkı yaptı.

İran’ın Suriye konusunda izlediği politikaların, yaptığı açıklamaların şaşmaz tutarlılığı da olumlu rolünü teyit eden bir diğer unsur. Akan kanın derhal durdurulması, İran için Suriye’de daima birinci öncelik oldu ve ülkenin geleceğine dair siyasi düzenlemelerden bile daha önemli görüldü. Ancak bu konu, anlaşılan bölge dışındaki bazı ülkeler için aynı ivediliği taşımıyor, tıpkı bölgedeki yangını söndürme konusunda verilen farklı tepkiler gibi. İran’ın dini lideri, BM genel sekreteriyle ağustos 2012’de yaptığı görüşmede bu hususa açıkça vurgu yaptı.

İran’a Suriye konusunda yöneltilen sayısız ithama gelince, bizler hep şunu söyledik: Suriye, yıllardır İsrail’e karşı koyma hazırlığı yapmış olan, çok güçlü bir orduya sahip ve dolayısıyla sahada başka bir ülkenin askeri varlığına muhtaç değil. Bununla birlikte İran, Suriye yönetimi ve halkıyla güçlü ve sarsılmaz dostluğunu asla inkâr etmedi. Kaldı ki Suriye hükümeti, BM’nin meşru bir üyesidir ve Suriye’deki radikal grupları destekleyen ülkeler tarafından bile tanınmaktadır. Dolayısıyla, savaş mağduru bir halkın acısını hafifletmek veya ülkede güvenliği sağlamak adına iki devlet arasında yapılan her türlü iş birliği, geçerli uluslararası normların kapsamınadır. Buna karşın, BM Güvenlik Konseyi ile Genel Kurulu’nda kabul edilen bir dizi karar, üye devletlere, teröristlerle silahlı gruplara destek vermekten imtina etme yükümlülüğü getiriyor. Teröristlerle silahlı grupların Suriye’ye girişinin engellenmesi de bu yükümlülüğe dâhil. Bununla birlikte, Güvenlik Konseyi’nin 2001 tarihli 1373 numaralı kararı uyarınca kurulan Terörle Mücadele Komitesi (CTC), Suriye’deki radikal gruplara giden silah ve savaşçıların durdurulması konusunda söz konusu ülkeleri ikna etmekte daha etkin olmalı.

İran’ın bakış açısına göre, Suriye’deki ihtilafın askeri bir çözümü yok. Suriye’nin geleceği, seçim sandığında belirlenmeli ve tüm olası adaylar – Cumhurbaşkanı Beşar Esad dâhil – hür ve adil seçimlere katılabilmeli. İran bu bağlamda hükümet ile Suriye muhalefeti arasında diyalog zeminini oluşturmak için çaba sarf etti, Suriye’de barışçıl diyalog için uluslararası üç konferans düzenledi. Suriye’deki çok çeşitli etnik ve dini grupların temsilcileri, bu konferansların katılımcıları arasında yer aldı.

Kesin inancımız şu ki Suriye’de barışa ulaşmak için öncelikli adım olarak silahların ve radikal grupların Suriye’ye girişi derhal durdurulmalı ve eşanlı olarak Suriye içindeki silahlı gruplara siyasi çözüm yönünde baskı yapılmalıdır. Ne yazık ki bugün Suriye’nin bazı kesimleri, radikal gruplar için güvenli bölge hâline gelmiş durumda. Bu nedenle siyasi çözüme ulaşmakta yaşanan her gecikme, sadece Suriye ile bölgesel ülkeler için değil tüm dünya için ciddi bir tehdit anlamına geliyor. Bizler bu trajedinin durdurulmasına yardımcı olmak için tümüyle hazırız.