Kürt militanlar çocuk askerleri yasaklıyor

UNICEF 2010'da çocuk askerler kullanan Kürdistan İşçi Partisi’ni (PKK) kınamıştı. Ankara da 11 Eylül saldırılarının ardından başlattığı teröre karşı uluslararası dayanışma kampanyasında bu konuyu PKK'ye karşı koz olarak kullandı. PKK'nin silahlı kanadı HPG, üç yıllık müzakerelerin ardından 5 Ekim’de Cenevre Çağrısı'nın Çocukların Silahlı Çatışmaların Etkisinden Korunmasına Dair Taahhüt Senedi’ne imza koydu. İsviçre merkezli bir sivil toplum kuruluşu olan Cenevre Çağrısı şimdi de HPG'nin Suriye'deki kardeş örgütü Halk Savunma Birlikleri (YPG) ile aynı konuda görüşüyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi tüzüğüne göre 15 yaşından küçük çocukların silahlı çatışmalarda kullanılması suç.

2008 Küresel Çocuk Askerler Raporu'nda PKK'nin 1994'ten bu yana çocukları kullandığı belirtilerek şu bilgiler verildi: "1998 itibariyle, Irak’ta üslenen ve Türkiye'nin güneydoğusunda faal olan birliklerde,  yüzde 10'dan fazlası kız olmak üzere 3 bin çocuk askerin bulunduğu tahmin ediliyor.” Türk analist Nihat Ali Özcan'ın 2001- eylül 2011 dönemine ait verilere dayanarak yaptığı incelemede, PKK militanlarının yüzde 42'sinin 18 yaş ve altında olduğunu tahmin etti.

PKK askeri komutasının başı Murat Karayılan, örgütün bu gençleri silahlı çatışmalarda kullandığını 2012'de reddetti. Kuzey Irak merkezli bir haber ajansına konuşan Karayılan şöyle dedi: “Bize göre 16-17 yaşındaki gençler henüz çok narin bir dönemdedir. Bu yaştaki gençleri savaşa sokmuyoruz. Bir kere bize geldikten sonra onları geri gönderme imkânımız ilk başlarda yoktu. Dolayısıyla onları eğitip geleceğe hazırlamaya çalıştık.”

ABD Çalışma Bakanlığı'nın çocuk işçiliğine ilişkin 2012'de yaptığı bir araştırmada ise şöyle dendi: “2013 başında ilan edilen ateşkes, bu rapor baskıya girerken hâlâ yürürlükte olmakla birlikte, Türkiye’de eşit haklar için neredeyse 30 yıldır savaşan” militan Kürt örgütleri, çocuklar arasından militan topluyor. Mart 2013'te ateşkes ilan edip Türkiye'den çekilmeye başlayan PKK, geçen ay çekilmeyi durdurdu ve savaşçılarını Türkiye’ye geri gönderme tehdidinde bulundu.

Cenevre Çağrısı devlet dışı aktörleri uluslararası hukuka uymaya ve savaş hukukuna saygı göstermeye ikna etmek amacıyla 2000 yılının mart ayında kurulan insani bir kuruluş.  

Çocukların Silahlı Çatışmaların Etkisinden Korunmasına Dair Taahhüt Senedi, HPG adına PKK'nin kadın komutanı Delal Amed tarafından imzalandı. Amed şu sözü verdi: “16-18 yaşındaki gençleri ayırıp onları çatışma bölgelerinden uzak tutmak için elimizden geleni yapacağız. Cenevre Çağrısı'yla iş birliği yapmaya, bu gençlerle görüşme yapılmasını sağlamaya da hazırız. Bir sonraki HPG kongresinde bu yeni durumu onaylayıp söz konusu taahhüde uyulmasını sağlamak için gerekli her önlemi alacağız.”

Cenevre Çağrısı Başkanı Elisabeth Decrey Warner'a göre, PKK uygulama aşamasında Cenevre Çağrısı’yla birlikte çalışacak ve yaklaşık 300-400 çocuk bu uygulamadan doğrudan yarar sağlayacak. Warner sözlerini şöyle sürdürdü: “Verdikleri sözü takdirle karşılıyoruz ve bunun, Suriye'dekiler başta olmak üzere diğer devlet dışı aktörlere de örnek olacağına inanıyoruz. Bu adımın ayrıca Türk devleti ile PKK lideri Abdullah Öcalan arasında süren müzakerelere olumlu yansıyacağını umuyoruz.”

Cenevre Çağrısı temsilcileri, YPG ile müzakereler için Suriye’nin El Malikiye veya Kürtçe ismiyle Derik kentine gitmiş. Kuruluşun Ortadoğu program direktörü Mehmet Balcı Al-Monitor'a e-posta yoluyla şu bilgileri verdi: "YPG'nin uluslararası insan hakları ölçütlerine yönelik tutumunu gözden geçirmesini ve bunlara daha çok saygı göstermesini istiyoruz. Silahlı çatışma kuralları bağlamında YPG’nin uygulamalarına dair şu ana dek yaptığımız gözlemleri onlarla konuştuk.”

BM Uluslararası Bağımsız Suriye Araştırma Komisyonu’nun ağustos 2013 raporu, Suriye’deki silahlı muhalif ve Kürt grupları, çocuklar arasından üye toplamak ve bunları çatışmalarda kullanmakla suçluyor. Raporda şu iddiaya yer veriliyor: “YPG Halep ve Haseki’de yaşları 12’ye kadar inen kız ve erkek çocukları saflarına kattı.  El Nusra’nın 2012’nin sonlarında Türkiye’den Haseki’ye girme teşebbüsünü engellemek için çok sayıda yeni üye toplandı.”

YPG Sözcüsü Redur Halil ise Inter Press Haber Ajansı'na verdiği mülakatta iddiaları yalanladı ve bu tür vakaların münferit olduğunu söyledi. Halil şöyle konuştu: "Yasal yaş sınırının altında olanların savaşçı olarak alınması kesinlikle reddediliyor. Böyle bir şey kabul edilemez. Bu bölgede geçerli olan kural ve düzenlemeler bunu yasaklıyor. Şunun altını çizmek isterim ki bu tip olaylar, bir bütün olarak sistemin ya da örgütün değil, münferit kişilerin hareketlerinden kaynaklanmıştır.”

Balcı’nın verdiği bilgiye göre, YPG de HPG gibi Cenevre Çağrısı taahhüdünü imzalama niyetini ifade etti ancak şu ana dek sadece anti-personel kara mayınlarının yasaklanması ve çatışmalarda kadınların korunması konularını müzakere etti. Balcı şu ifadeyi kullandı: "YPG, 18 yaş altı çocukları silahlı çatışmalarda kullanmama ilkesini teyit etti. Ancak BM'ye gönderdiği mektupta da belirttiği gibi, bazı birimlerinin çocukları kullanmış olduğunu kabul etti.”

YPG, BM İnsan Hakları Konseyi ve bağımsız komisyona gönderdiği mektupta şöyle demişti: "Yasal yaş sınırının altında olan az sayıda kişi, şartların zorlamasıyla ve bazı üyelerimizin ihmali sonucunda gönüllü olarak bize katılmıştır. Ancak bunların askeri harekâtlara katılmasına ve çatışma alanında bulunmasına izin verilmemiştir. Bu bağlamda vurgulamak isteriz ki bu bölgede her ne ihlaller meydana geldiyse, bunlar sadece münferit davranışlardan ibaret olmuştur.”

Cenevre Çağrısı, YPG'nin uygun önlemleri belirleyerek 18 yaşın altındaki çocukları korumasını bekliyor. Ancak Balcı şu hususa dikkat çekti: “YPG, çocukların haksız saldırılara maruz kalması durumunda meşru müdafaa hakkına ilişkin kaygı dile getirdi. Köylerde insanların saldırıya uğramasını buna örnek olarak gösterdi ki bazı bölgelerde bunlar yaşandı.”

Cenevre Çağrısı, Suriye’deki silahlı unsurların uygulamalarını izleyip devlet dışı aktörlerle diyalog geliştirebilsinler diye, ilerleyen zamanlarda Suriye’deki Kürt sivil toplum mensuplarına insani ölçütler konusunda eğitim vermeyi planlıyor.