Geçtiğimiz Haftaya Bakış: Obama Suriye Politikasını Netleştirmeli

Washington Post gazetesinde bu hafta yayımlanan habere göre, Obama yönetiminin Suriyeli isyancılara silah sağlama girişimi, Temsilciler Meclisi ve Senato’daki istihbarat komisyonları tarafından frenleniyor.

Komisyonlarda yönetimin teklifiyle ilgili oluşan rahatsızlık, ABD silahlarının cihatçıların eline geçmesi ihtimali, silahların yeterli miktarda olup olmadığı, silah yardımının gecikip gecikmediği ve teklifin ABD’yi Suriye’de daha kapsamlı bir müdahaleye sürükleyecek kaygan bir zemin oluşturup oluşturmadığı gibi soru işaretlerinden kaynaklanmaktadır.

Barbara Slavin’in bildirdiği gibi Silahlı Hizmetler Komitesi Başkanı Senatör Carl Levin, ABD’nin Suriye’de uçuşa yasak bölge kurarak sınırlı çapta bir hava harekâtı yapma seçeneğini ele almasını istedi. Ancak Kongre’de böyle bir müdahaleye hevesli olanların sayısı fazla değil, özellikle de Temsilciler Meclisi’nde.

Al-Monitor’a verdikleri mülakatlarda, Temsilciler Meclisi Bütçe Komisyonu kıdemli Demokrat üyesi Christopher Van Hollen ve Temsilciler Meclisi İç Güvenlik Komitesi Terörle Mücadele ve İstihbarat Alt Komitesi’nin Cumhuriyetçi Başkanı Pete King, Suriyeli isyancıların silahlandırılması konusunda benzer kaygılar dile getirmişti.

Kongre’deki rahatsızlığa ek olarak Amerikan kamuoyunun çoğunluğu da bu girişime karşı çıkmaktadır. Geçtiğimiz günlerde Gallup tarafından yapılan araştırmaya göre, Amerikalıların yüzde 54’ü isyancılara askeri yardım sağlanmasını onaylamıyor. Pew’nun anketine göre ise, bu oran yüzde 70 düzeyinde.

Yönetimin hem Kongre’de hem de kamuoyunda destek sağlamakta zorlanmasının bir sebebi, isyancılara yardım etme kararının enine boyuna düşünülmüş, hedefi net bir stratejiden ziyade, yönetimin içinde yaşanan sürtüşmelerden galip çıkan düşünce olarak kamuoyuna yansımasından kaynaklanıyor olabilir.

Bu sütunda daha önce de belirtildiği gibi, Obama yönetiminin isyancılara yardım etme kararı, Suriye konusunda Cenevre Konferansı’nı toplamayı amaçlayan güçlü bir diplomatik girişime hizmet ettiği sürece doğru bir yol olur.

Buna karşın isyancılar lehine bulanık, ucu açık bir yükümlülüğe girmek, ABD’yi kaygan bir zemine taşıyabilir ve asıl amaçtan sapılmasına yol açabilir. Bu da savaşın uzamasına ve hem Suriye’de hem bölgede daha fazla kan dökülmesine ve yeni trajedilere sebep olabilir.

Savaşın devam ettiği her gün Suriye’nin komşuları- özellikle de tümü ABD müttefiki olan Ürdün, Lübnan ve Irak- yayılan çatışmalar ve artan mülteci akımı yüzünden daha da istikrarsızlaşmaktadır.

Bu hafta Beyrut’ta meydana gelen ve 53 kişinin yaralanmasına yol açan bombalı saldırı, yazarımız Ali Hashem tarafından aktarıldı. Bu saldırı, Suriye savaşının Lübnan’a sıçradığının yeni bir göstergesidir. Diğer yandan Irak, Suriye ile doğrudan ya da dolaylı bağlantısı olan terör gruplarıyla boğuşmaktadır. Ürdün’ün durumu da gitgide kötüleşmektedir. Al-Monitor’un İsrail ve Türkiye bölümlerinin takipçileri, bu ülkelerin de Suriye savaşı yüzünden ödediği bedelleri ve yaşadığı kaygıları yakından bilmektedir.

Suriye her geçen gün çökkün, parçalanmış bir devlet haline gelmektedir. Kurtarılmış diye tabir edilen bölgelerde artık Özgür Suriye Ordusu (ÖSO), İslamcı oluşumlar ve terör grupları kendi aralarında çatışmakta ve idare tümüyle çökmektedir. ÖSO askeri kanat liderlerinden Kemal Hamami, El Kaide bağlantılı bir grup tarafından bu hafta öldürüldü. ABD ve müttefikleri ÖSO’ya silah sağlasa bile acı gerçek şudur ki askeri ve siyasi önderliği paramparça olan ÖSO’nun, İran ve Hizbullah’ın arka çıktığı Suriye ordusu bir yana, Esad karşıtı Selefi grupların bile üstesinden gelmesi zordur.

Her ne kadar ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Cenevre Konferansı’nı toplamak için Rus meslektaşı Sergey Lavrov ve diğer muhataplarıyla yoğun çabalar sarf etmeye devam etse de ABD Kongresi ve kamuoyu, Suriye’de isyancılara sağlanacak askeri yardımın nihai amacını ve bu yardımın siyasi çözüme nasıl hizmet edeceğini hâlâ anlayabilmiş değil.

Suriye politikasını netleştirme gereği, bir noktada Başkan Barack Obama’yı isyancılara sağlanacak yardımı bizzat izah edip savunmak durumunda bırakabilir. Obama, bu yardımların Suriye’de bir an önce çözüme varılması adına ABD yönetiminin kullandığı bir araç olduğunu anlatmalı, ucu açık bir müdahaleye ilişkin kaygıları yatıştırmalıdır.

Bu da Suriye’de acilen bir ateşkesin sağlanması anlamına gelmektedir. Peşinden ise, Cenevre Anlaşması olarak da bilinen Suriye Eylem Grubu Nihai Bildirgesi’nde belirtildiği gibi, Suriye hükümetini ve muhalefeti kapsayacak şekilde taraflar arasında siyasi geçiş süreci için görüşmeler başlamalıdır.

ABD haklı olarak, Rusya’dan Şam’daki müttefiklerini daha sorumlu davranmaya zorlamak için nüfuzunu kullanmasını istemektedir. Ancak ABD, aynı şekilde kendi müttefikleri Katar, Türkiye ve Suudi Arabistan’dan da Suriye muhalefetinin ön koşulsuz Cenevre’ye katılımını teşvik etmesini beklemelidir.

Bunun yanı sıra ABD, Suriye’yi İran’la bir vekâlet savaşının alanı olarak gören kimi Körfez müttefiklerinin tutumuna katılmadığını, terör gruplarına silah sağlayanlardan veya silah akışını kolaylaştıranlardan hesap sorulacağını da açıkça ortaya koyabilir.

Bu da bizi İran konusuna getiriyor. Suriye’de ateşkesin sağlanması ve siyasi geçişin başlatılması için İran’ın kilit konumda olduğu, İran’ın ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Rusya ve Çin’den oluşan P5+1 Grubu’na Suriye’yi görüşme teklifinde bulunduğu bu sütunda defalarca vurgulandı.

Laura Rozen’in de bu hafta bildirdiği gibi Obama yönetimi, Hasan Ruhani’nin İran cumhurbaşkanlığına seçilmesinin nükleer görüşmelerde ilerleme imkânı tanımasını umut etmektedir.

Burada umuttan kasıt, İran’a en son iletilen iyileştirilmiş P5+1 önerisinin kabulünden ibaret olmayan, aynı zamanda Suriye konusunda açılım sağlayacak bir fırsatın doğabileceği beklentisidir.

Seyed Hossin Mousavian bu hafta yazdığı makalede, İran’da ılımlı kanadın yükselişiyle birlikte İran’la yapıcı ilişki kurma ve iş birliği yapma imkânlarının doğacağını belirtirken Abbas Maleki, İran dış politikasının bölgesel ilişkilere yoğunlaşacağını yazdı.

Ruhani yönetimi İran’ı gerçekten daha ılımlı bir çizgiye taşıma eğilimindeyse, İran’ı bir sınava tabi tutmanın tam da zamanıdır. İran’ın Suriye konusunu görüşme önerisi artık kabul edilmeli, Suriye savaşını sona erdirmek hem ABD, hem de İran ve uluslararası toplum için stratejik ve insani öncelik haline gelmelidir.