Ukrayna krizi: Rusya Suriye’den paralı savaşçı mı taşıyacak?

Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı giderek sertleşirken Suriye hükümeti ile Rus askeri ortaklarının Ukrayna’daki savaşa Suriye’den savaşçı gönderebileceğine dair bulgular ortaya çıkıyor. Böylesi bir hamle Kremlin’in imajını iyice zedeler ve uluslararası hukukun aleni bir ihlali olur.

On yılı aşan Suriye savaşını yakından takip eden Hakikat ve Adalet İçin Suriyeliler isimli bağımsız sivil toplum örgütü 4 Mart’taki raporunda Ukrayna’da Rusların yanında savaştırmak için adam toplandığını söyleyen en az  iki Suriyeli tanığın olduğunu açıkladı. Bu kişilerin Şam kırsalında yaşadığı belirtiliyor. 

Rapora göre “Her iki kaynak, Suriye’deki Rus güçlerinin onayına sunmak üzere Ukrayna’ya gönderilmeleri niyetiyle potansiyel savaşçıların listelerinin oluşturulduğunu doğruladı.” İki kaynak da güvenlik sebebiyle kimliklerinin saklı kalmasını istemiş.

Raporda birinci kaynak, “Ukrayna’ya gitmek ve Rus güçlerinin yanında savaşmak için SH [Suriye hükümeti] güvenlik birimlerine ismini yazdıran bir savaşçı” olarak belirtiliyor. Bu kişi, Ukrayna’da savaşma kararını Suriye’deki hayat pahalılığına ve işsizliğe dayandırmış.

Raporun atıfta bulunduğu diğer kişi “uzlaşı komiteleri” diye bilinen yapılarda yer alan bir görevli. Hükümet kontrolündeki bölgelerde faal olan bu komiteler, muhalefetin yanında yer almış olanların “affı” için Şam tarafından kuruldu.

Bu kaynak şöyle konuşuyor: “Bazı aranan kişilerin af karşılığında teslim olmasına yardımcı olmak için Hava Kuvvetleri İstihbarat Şubesi’ndeydim.  Oradaki subaylardan biri önümde konuşmaya başladı ve yeterli savaş tecrübesi olan savaşçıların listelerini hazırlayacaklarını söyledi. Bu savaşçılar, Rus subayları tarafından ufak çaplı bir eğitimden geçirildikten sonra Rusya’ya götürülecek ve oradan da Rusların yanında savaşmak üzere Ukrayna’ya nakledilecek.”

Kimliklerinin saklı kalması kaydıyla Al-Monitor’a konuşan iki Batılı yetkili Ukrayna’da savaştırmak üzere Suriye’de paralı asker toplandığına dair duyumları olmadığını ancak bu ihtimalin göz ardı edilemeyeceğini belirttiler. 

Doğu Suriye’de de adam toplandığında dair fısıltılar var. Petrol zengini Deyrizor vilayetindeki gelişmeleri izleyen Deir EzZor 24 ağının çalışanlarından Ömer Ebu Leyla’ya göre bölgede yeniden boy göstermeye başlayan Rus özel askeri şirket Wagner Grubu bazı insanlara Ukrayna’da savaşmak için mütevazı maaşlar öneriyor.

“Wagner bu kişilere ‘bize katılın’ teklifi yapmaya çalışıyor” diyen Ebu Leyla, şirketin “Esad’dan ve İran milislerinden korunacaksınız, bir geleceğiniz olacak” şeklinde söylemde bulunduğunu belirtti. 

Karanlık bir yapı olan ve Libya’da savaş suçlarıyla itham edilen Wagner Grubu’nun Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yakın ilişkileri olduğu biliniyor. Putin şirketle bağlantılı olduğunu reddediyor. Wagner’in hâlihazırda Ukrayna’da olduğu iddia ediliyor. The Times of London gazetesine göre Wagner güçleri son bir haftada Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’ye üç başarısız suikast girişiminde bulundular. 

Doğu Suriye’deki yerel bir aktiviste göre Wagner Grubu ve Rusya destekli Beşinci Ordu bölgede rejim yanlısı savaşçılar topluyor. Kimliğinin saklı kalmasını isteyen kaynak, ileri derecede savaş deneyimi olan bazı kişilerle sözleşme bile imzalandığını söyledi.

İddia edilen bu savaşçı toplama girişimi henüz erken bir aşamada. Suriyelileri cepheye sürme konusunda nihai bir karar olup olmadığı belirsiz. 

Suriye konusunda öne çıkan araştırmacılardan biri olan ve ülkede geniş bir bağlantı ağı olan Elizabeth Tsurkov, rejim kontrolündeki bölgelerde bazı insanların Ukrayna’ya gitmek üzere “uzlaşı süreçlerinde görevli ve Rusya destekli birimlerle bağlantılı kişilere isim yazdırdığı” yönünde bulgular olduğunu söylüyor. Al-Monitor’a konuşan Tsurkov, Rusların bu işe doğrudan dâhil olduğunu teyit edemediğini, Suriyeli yetkililerin “Ruslar talepte bulunursa” diye kendilerince hazırlık yapıyor olabileceğini belirtti. 

Hakikat ve Adalet İçin Suriyeliler örgütünün atıfta bulunduğu kaynaklardan birine göre de Suriyelilerin katılımı Rusya’ya yönelik “sembolik bir bağlılık jestinden” ibaret. 

Daha önce hem Rusya hem Türkiye Suriye’den topladıkları paralı savaşçıları Libya’da karşıt taraflarda savaştırmıştı. Türkiye ayrıca 2020’de Dağlık Karabağ’da Ermenistan’la savaşan Azerbaycan’a destek olarak Suriye’den paralı savaşçı sağlamıştı. Libya’da, Rus yanlısı Suriyeli savaşçılar Wagner Grubu’nun komutası altında faaliyet gösterdi.

Görünen o ki Suriyeli yetkililer Halep, Hama, Humus gibi bölgelerde şehir savaşı tecrübesi kazanan Suriyeli savaşçıların Ukrayna’da etkili olacağını düşünüyor. Ancak pek çok analist aynı fikirde değil. Philadelphia merkezli Dış Politika Araştırma Enstitüsü’nün araştırma direktörü Aaron Stein Al-Monitor’a şöyle konuştu: “Suriyelilere ne için ihtiyaç duyulduğunu anlamıyorum. Bunlar, eğitimi yetersiz ve oldukça faydasız kişiler. İşgal için Rusya’nın belki de ortalıkta duracak ve üzerlerine ateş edilecek bedenlere ihtiyacı var.”

Rusya daha önce vekâlet savaşlarında paralı askerler kullanmış olabilir ancak Ukrayna farklı çünkü Rus güçleri ülkeye alenen girmiş durumda. Rusya için sorun sahada askerinin olmaması değil, bir dizi hesap hatası yapması. Ukrayna’nın direnişi beklenenden çok daha güçlü oldu. Binlerce Rus askerinin öldürüldüğü iddia ediliyor, Putin ise ilerlemekte kararlı görünüyor. Dolayısıyla savaş uzadıkça Kremlin çaresizlikten yine paralı askerlere başvurabilir. 

Londra King's College Savaş Çalışmaları Bölümü’nde Rusya’nın savunma politikası üzerine doktora adayı ve Rus düşünce kuruluşu Strateji ve Teknolojiler Analiz Merkezi’nde misafir araştırmacı olan Rob Lee, Ukrayna’daki çatışmaları yakından izliyor. Rusya’nın daha şimdiden ilave güce ihtiyacı olduğunu düşünen Lee, Al-Monitor’a şöyle konuştu: “Rusya’nın Ukrayna’da daha fazla askere ihtiyacı olduğu ortada. Görünen o ki muharebede yer almaması gereken acemi askerler kullanıyorlar. Dolayısıyla sayıları artırmak için Wagner’i ya da başka özel askeri şirketleri kullanırlarsa şaşırmam.” 

Suriye, Libya ve Türkiye’de görev yapmış olan ve şu an Carnegie Europe’ta misafir uzman olan eski AB büyükelçisi Marc Pierini de şu değerlendirmede bulundu: “Rusya’nın Ukrayna’ya Suriyeli paralı askerler taşıması hem NATO hem AB düzeyinde Moskova ile Batı arasındaki çatlağı daha da derinleştirir. Ancak görüldüğü kadarıyla Rusya şu anda Grozni ve Halep’te yaptığı gibi ağır taarruzu tercih ediyor. Bu yöntemin nasıl işlediğini daha önce gördük. Her şeyi yerle bir ediyorlar, sonra Rusya’nın koşullarına göre masaya oturuluyor.”

Bu arada devlet kontrolündeki Rus medyası da Türkiye’nin Libya ve Dağlık Karabağ’da yaptığı gibi Ukrayna’ya Suriye’den paralı askerler taşımaya hazırlandığını iddia ediyor. Suriye’de muhalefet kontrolündeki bölgelerde bulunan ve halen Rus hava saldırılarına hedef olan savaşçıların niçin Ukrayna’da Ruslara karşı savaşmak isteyebileceği ortada. Ancak yorumcular bunun birkaç sebepten dolayı uzak bir ihtimal olduğu konusunda hemfikir. 

Bir kere bu, itibar açısından felaket olur. Türkiye destekli Suriyeli savaşçılar Suriye’de Türk kontrolündeki bölgelerde tecavüz, işkence, yağmacılık gibi ihlallerle kötü bir şöhrete sahip. Birleşmiş Milletler bu ihlalleri savaş suçu olarak niteliyor. 

Tsurkov, “Ruslara karşı savaşmak için büyük bir motivasyon olduğu ortada. Rusya’ya karşı muazzam bir nefret var. İnsanlar bedavaya bile gider savaşır” diyor. Ancak bunlar WhatsApp gruplarında yayılan söylentilerden ibaret. Ukrayna ile Suriye muhalefeti arasında kurumsal bir bağ olmadığı gibi Türkiye Rusya’yı kışkırtmaktan çekiniyor ve tarafsız bir tutum izliyor. 

Tsurkov’a göre “Ukrayna’nın savaşmak isteyen, yerel dili ve bölgeyi bilen çok sayıda gönüllüsü var. Ukrayna’nın eksiği silah, ölüme sürülecek veya yağma yapacak insanlar değil. Bunların hiçbir faydası olmaz, aksine Ukrayna’nın itibarına zarar verirler."