Suriye’de ekmek krizi kapıda 

HALEP, Suriye — Suriye Tarım Bakanı Muhammed Hasan Katana’nın buğday üretiminde düşüşten bahsetmesi ülkede ciddi bir ekmek krizinin yaklaşmakta olduğu korkusu yarattı.

17 Mayıs’ta hükümetle bağlantılı El Vatan haber sitesine konuşan Katana, “Buğday mahsulü ihtiyacın tamamını karşılamaya yetmiyor” dedi. Bunun anlamı, Suriye halkı muhtemelen uzun ekmek kuyruklarında beklemek zorunda kalacak.

Katana birkaç gün sonra hükümete yakın Şam FM radyosuna yaptığı açıklamada “Birkaç nedenden dolayı bu yıl ciddi bir kuraklık oldu. En önemlisi, yağış miktarında vilayetlere göre yüzde 50 ilâ yüzde 70 arasında azalma oldu” dedi. Haseke’de yağışın yüzde 50’den fazla azaldığını belirten bakan, artan hava sıcaklığıyla beraber buharlaşmanın da arttığını söyledi.

Katana şöyle devam etti: “Suriye yıllardır böyle bir kuraklık görmedi. Geçmiş senelerde bir iki vilayette kuraklık yaşanırdı oysa bu yıl tüm vilayetler etkilendi. Bu da tarımı ciddi şekilde vurdu. Stratejik ürünler olan buğday ve arpa gibi kış mahsulleri özellikle yağmurla beslenen bölgelerde fazlasıyla etkilendi. [Bu yıl] 2.2 milyon tonu aşması beklenen arpa üretimi, 450 bin tonda kaldı. Buğday ekimi ise yarısı yağmurla beslenen yaklaşık 1.5 milyon hektarda yapılıyordu. Su ve yakıt sağlanabildiği için sulama yapılan yerler iyi durumda ama yağmurla beslenen alanların yüzde 80’i ekilemedi.”

Tarımsal planlamada değişikliğe gidileceğini belirten Katana, “Yeraltı su kaynaklarında ve baraj doluluk oranlarındaki azalmayı Su Kaynakları Bakanlığı’yla görüştük ve gelecek yılın planlarında ekilecek alanları eldeki su kaynaklarına göre azaltmayı kararlaştırdık” dedi.

Bakan El Vatan’a yaptığı açıklamada yıllık buğday ihtiyacını karşılamak için mevcut üretimin yanı sıra ithal buğday stoklarının kullanılacağını belirterek, “Yağmurla beslenen alanlarda üretimin bu yıl 1.2 milyon ton olması bekleniyordu ama 300 bin tonu geçmeyebilir” dedi. 

Katana daha önce Tarım Bakanlığı’nın 20 Mayıs’ta çiftçilerden buğday ve arpa alımına başlayacağını açıklamıştı. Buğdayın alım fiyatını kilo başına 900 Suriye lirası (1 Haziran itibarıyla yaklaşık 0.29 dolar) olarak duyuran bakan, arpanın resmi alım fiyatının henüz belirlenmediğini söylemişti. Suriye Tahıl Kurumu Genel Müdürü Yusuf Kasım ise 12 Mayıs’ta resmi haber ajansı SANA’ya yaptığı açıklamada buğday alımına bu yıl 450 milyar Suriye lirası ayrıldığını belirtmişti. 

Buğday üretimindeki azalışı Çiftçiler Genel Birliği’nin pazarlama sorumlusu  Hattar İmad da doğruluyor. 18 Mayıs’ta El Vatan gazetesine konuşan İmad, “Bu yıl satılacak olan buğday miktarı kuraklık nedeniyle geçen seneye göre daha düşük olacak” dedi.

BM Gıda ve Tarım Örgütü de 4 Mayıs tarihli raporunda yağmurların düzensizliği ve olağan dışı sıcaklıkların Suriye’deki ana tahıl üretim alanlarını ciddi şekilde etkilediğini belirtiyor.

Washington’daki Orta Doğu Enstitüsü’nde araştırmacı olan ekonomist Karam Şaar ise Al-Monitor’a yaptığı değerlendirmede “Suriye rejiminin kontrol ettiği bölgelerde yaklaşık 11 milyon insan yaşıyor. Bunların buğday ihtiyacı 2.8 milyon ton civarında ki bunun neredeyse üçte ikisi ekmek üretimine gidiyor” dedi. 

Geçen sene çiftçilerden 700 bin ton buğday alan hükümetin bu yılki alımının muhtemelen 300 bin tonu geçmeyeceğini belirten Şaar, şöyle devam etti: “Hükümetin en az 1.5 milyon ton buğday ithal edeceğini, geri kalan miktarın da özel sektör tarafından ithal edileceğini düşünüyorum. Bir ton buğdayın yaklaşık 340 dolar ettiğini düşünürsek bu ithalatın maliyeti 500 milyon doları aşabilir.”

Şaar, Suriye rejiminin son yıllarda buğday alım fiyatını yüksek tutarak, kuzeydoğu Suriye’de Kürt önderliğindeki özerk idarenin denetiminde yaşayan çiftçileri mahsullerini Şam’a satmaya teşvik etmeye çalıştığını vurguladı. Şaar’a göre “Suriye’deki buğday üretiminin çoğu kuzeydoğudaki bölgelerden geliyordu ama görünen o ki bu yıl yaşanan kuraklık nedeniyle buğday üretimi geçen seneye göre azaldı.”

Suriye hükümeti buğday ihtiyacını genel olarak çiftçilerden yaptığı alımlarla ve ithalat yoluyla karşılıyor. Rusya ile imzalanan buğday ithalat anlaşmalarının yanı sıra başka ülkelerden de yardım mahiyetinde buğday geliyor. Hükümet ayrıca Suriye Tahıl Kurumu üzerinden buğday alım ihaleleri açıyor.

“Şam’ın ekonomik durumu böyle devam ederse önümüzdeki aylarda fırınlarda kuyruklar oluşacak” diyen Şaar, Batı’nın Suriye hükümetine uyguladığı yaptırımlara atfen “Yaptırımların Suriye rejiminin [bu alanda] ithalat yapmasına önemli bir etkisi yok. Sorun, gerekli paranın olmaması” dedi.

Tarım Bakanlığı’ndan bir yetkili ise kimliğinin saklı kalması kaydıyla Al-Monitor’a şu bilgileri verdi: “Bakanlık tarafından yapılması beklenen buğday alımının azalmasında kuraklığın, yetersiz yağışların yanı sıra bir faktör daha var. Kuzeydoğu Suriye’deki özerk yönetim kendi bölgelerinde buğdaya bakanlığın belirlediği fiyatın 250 Suriye lirası (yaklaşık 0.08 dolar) üzerinde bir fiyat belirledi. Bu da o bölgelerdeki çiftçileri buğdaylarını hükümete değil, özerk yönetime satmaya yöneltecek.”