Bağdat hükümeti Kürdistan’daki memur maaşlarını niçin üstleniyor?

BAĞDAT — Irak Başbakanı Haydar El Ebadi, Irak Kürdistanı’ndaki memur maaşlarının araya Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) girmeden doğrudan federal hükümet tarafından ödenmesini planlıyor. Federal hükümetin Kürt vatandaşlarla bağını güçlendiren önemli bir adım sayılan bu öneri Erbil tarafından reddedilemeyeceği için Kürdistan ekonomisini doğrudan etkileyecek ve Erbil’in otoritesini sarsacak bir hamle olarak görülüyor.

Kürdistan’daki memur maaşları Bağdat’la Erbil arasında uzun zamandır tartışma konusu. Taraflar maaş ödeneğinin miktarında anlaşamıyor. Bağdat, Kürdistan’daki memurlar için ayrılan bütçenin 460 milyar Irak dinarı (392 milyon dolar) olduğunu söylüyor, KBY ise kamu çalışanlarına her ay 650 milyar dinar (554 milyon dolar) ödediğini belirtiyor. KBY kaynaklarına göre sadece Peşmerge, polis ve Asayiş ismindeki güvenlik birimlerine ödenen maaşlar ayda 400 milyar dinarı (341 milyon dolar) buluyor.

Bağdat’ın Kürdistan’daki memur maaşlarını ödeme niyeti Ebadi’ye yakın bir isim olan milletvekili Casim Muhammed Cafer tarafından açıklandı. Cafer Al-Monitor’a yaptığı açıklamada şöyle dedi: “Başbakan Ebadi bu konuda ciddi. Kürt yönetimi bağımsızlık referandumunun sonucunu 24 Ekim’de askıya almış olsa da Ebadi’nin kararlılığı devam ediyor, özellikle de Kerkük petrol sahalarının artık Bağdat’ın kontrolünde olmasından dolayı.”

Cafer’e göre Kürdistan’da yer alan yaklaşık 10 petrol sahasından sağlanan gelirin bu planı hayata geçirmek üzere federal bütçeye eklenmesi bekleniyor. Federal hükümetin “Kürtleri anayasada belirtilen siyasi, mali ve idari haklardan mahrum etmeme” kararlığında olduğunu söyleyen Cafer, düzenlemenin kısa sürede tamamlanmasını bekliyor.

Uygulamaya gelince Cafer, maaşların Irak’ta hâlihazırda kullanılan QiCard sistemi üzerinden ödenmesi için teknik çalışmaların tamamlandığını belirtti. Vekil şöyle devam etti: “Kürdistan yönetiminin memur ve Peşmerge personelinin veri tabanını göndermesini bekliyoruz. Bunun ardından QiCard’a bu veri tabanını sisteme entegre etme talimatı verilecek ve Kürt memurlarla Peşmerge personeli şirketin Kürdistan’daki veya Kürdistan dışındaki tüm şubelerinden maaşlarını alabilecek.”

QiCard Irak’ta memur maaşlarını ödemek için kullanılan elektronik bir ödeme sistemi. Hükümet maaşları hesaplara yatırıyor, çalışanlar da parayı elektronik kartlarla alıyor. Maaşlar Irak genelinde 200 şubeden çekilebiliyor.

Parlamentonun Maliye Komisyonu’nda yer alan milletvekilli Macide El Tamimi yeni uygulamayı mümkün kılan koşulları Al-Monitor’a şöyle anlattı: "Petrol kaynakları federal hükümetin kontrolüne geçti. Üretim de ihracat da petrol pazarlama kurumu SOMO’nun denetiminde. Bu da federal hükümete gerekli geliri sağlıyor, Kürdistan’daki maaşların araya KBY girmeden ödenmesini mümkün kılıyor.”

Tamimi, planın nasıl uygulanacağı konusunda ise şu bilgileri verdi: “Kürdistan’daki maaşlarla ilgili komite – ki ben de üyesiyim – uygulama yöntemlerini Maliye Bakanlığı ile görüşecek, maaşların çekilmesiyle ilgili Kürdistan’da çıkabilecek sıkıntılara çözüm üretmeye çalışacak. Düzenleme Başbakan’ın onayına sahip ve mecliste oylanması gerekmiyor.”

Uygulamanın başarılı olacağına inanan Tamimi şöyle devam etti: “Federal hükümetin Kürdistan’daki maaşları güvenceye almak istediğine inanıyorum. Bu memurlar neticede Irak’ın memurları. Irak Anayasası’nın 121. Maddesi’ne göre Peşmerge de Irak’ın güvenlik ve savunma sisteminin parçası. Dolayısıyla mevcut yasalar bu insanların maaşlarını Bağdat’tan almasını gerektiriyor.”

KBY ile federal hükümetin 2014’ün sonlarında vardığı anlaşmaya göre Kürdistan ve Kerkük’teki petrol sahalarından federal hükümete günde 550 bin varil petrol aktarılacak, federal hükümet de bunun karşılığında Kürdistan’ın payına düşen ödenekleri verecekti. Ancak anlaşmazlıkların sürmesi sonucunda dönemin Başbakanı Nuri El Maliki 17 Kasım 2016’da KBY’nin petrol anlaşmasına riayet etmediğini ve Kürdistan’a merkezi bütçeden ayrılan yüzde 17’lik payın verilmeyeceğini açıkladı.

Kürdistan’daki memur maaşlarının doğrudan Bağdat’tan ödenmesi ilk kez gündeme gelmiyor. Ebadi, aynı öneriyi petrol sevkiyatı karşılığında 2016’da da yapmış ancak KBY yönetimi bunu reddetmişti. Kerkük’teki petrol sahaları artık federal hükümetin kontrolünde olduğu için bu öneri de otomatik olarak geçerliliğini yitirmiş durumda.

Al-Monitor’a konuşan parlamento üyesi Zana Said’in değerlendirmesi şöyle oldu: “Irak ordusu Kerkük’ü ele geçirmeden önce Kürdistan’ı kasıp kavuran ekonomik krizin bir boyutu da maaş kriziydi. KBY’nin çalışanlarının maaşlarını sağlayamadığı ortada.” Bunun nedeninin yolsuzluk olduğunu belirten Said “Günde yaklaşık bir milyon varillik ihracatla Kürdistan’ın maaşları ödeyebilmesi, başka birçok mali gereksinimi karşılayabilmesi gerekirdi.” dedi.

Pek çok kişi federal hükümetin Kürdistan’a ekonomik savaş açtığını düşünüyor. Arrasid Medya Merkezi’nin başkanlığını yürüten siyasi yorumcu Casim El Musavi, Al-Monitor’a yaptığı değerlendirmede Kürdistan yönetimine çeşitli siyasi etki yöntemleriyle memur maaşlarının ödettirilmediğini ve bununla Kürt halkına “hayatlarının en ufak detayını kontrol eden Bağdat’ın federal başkentleri olduğu” mesajının verildiğini söyledi. Musavi’ye göre Kürt yönetimi, içinde bulunduğu mali kriz nedeniyle yeni uygulamayı kabul etmek durumunda kalacak.

Bağdat ve komşu ülkeler tarafından KBY’ye dayatılan ekonomik zorlukların artması maaş konusunun pek yakında Bağdat’ın istediği şekilde çözüleceğine işaret ediyor.