Memos 
Live events & webinars 
Industry Newsletters
Trend Reports
Suriye savaşı başladığından beri Orta Doğu’nun her köşesinden Suriyeli mülteci kadınların bazen gönüllü bazen de gönülsüz evlilikler için revaçta olduğu haberleri basına yansıyor. Mısır da bu konuda istisna değil. Suriyeli kadınlar ile Mısırlı erkekler arasında 2011’den bu yana yapılan evlilikler gerçekten yükselen bir fenomene mi işaret ediyor yoksa abartılan bir durum mu söz konusu? Söylemek zor ama bu konudaki öyküler hiç de az değil.
Eşini bir kazada kaybeden 30 yaşlarındaki Ümmü Ammar, “bekar” mülteci olarak Mısırlı erkeklerin mükemmel eş adayı olarak gördüğü pek çok Suriyeli kadından biri. Bu rağbet pek çok zaman düşük başlık parası gibi çok da hoş olmayan nedenlerden kaynaklanıyor ve hem Mısırlılar hem de Suriyeliler arasında tartışma konusu oluyor.
Al-Monitor’a konuşan Ümmü Ammar, yakın zamanda Mısırlı bir erkekle yaşadığı olayı şöyle anlatıyor: “Buna evlilik teklifinden ziyade taciz denir. Ne diyebilirim ki? Ağzında neredeyse diş kalmamış yaşlı bir erkek telefon numaramı istedi. İlk eşinin sağlığı pek iyi olmadığı için Suriyeli bir gelin istediğini söyledi.” Bu tür olaylarla her gün karşılaştığını belirten Ümmü Ammar, önceleri işe girmek istediğini ancak artık elzem olmadığı sürece evden çıkmadığını söylüyor.
Erkekler Suriyeli kadınlara ulaşmak için farklı yöntemler kullanıyor. Mısır’da yaşayan Suriyelilerin oluşturduğu bir Facebook sayfasının takipçisi olan Tarık El Şeyh’e göre birçok erkek bu tür sayfaları Suriyeli kadınlara ulaşmanın yolu olarak görüyor. Al-Monitor, tacizlere aracı olmamak adına sayfanın adını burada vermemeyi tercih ediyor.
Aracılar üzerinden Suriyeli bir kadınla evlenmenin başlık parası olarak sadece 500 Mısır lirası’na (27 dolar) mâl olduğu söylentilerine dikkat çeken Şeyh “Bu tüm Suriyeliler için hassas bir konu. Suriyeli kadınlar rencide oluyor, Suriyeli erkekler ise öfkeleniyor.” diyor.
Kahire’deki Yeni Kadın Vakfı’nda Kadınlara Karşı Ayrımcılığı Önleme Komitesi’nin başkanlığını yürüten Lamia Lütfi, konu hakkında Al-Monitor’a şöyle konuştu: “Biz her zaman mültecileri kamplarının olmadığı, sıcak bir ülke olduğumuzu söyleriz. Oysa Suriyeliler ilk geldiklerinde kalacak yerleri yoktu. 6 Ekim Semti’nde ve Yukarı Mısır’daki bazı camiler 1000 Mısır lirası (55 dolar) ve yaşayacak ev karşılığında kadınları evlendiriyordu.” Lütfi, camilerin bu işi bıraktığını ancak aracıların hâlen faaliyette olduğunu belirtti.
Kimi erkekler ise Suriyeli kadınları savunmasız olarak görüyor ve onlara bu açıdan yaklaşıyor. Öyle ki bazı kişiler Suriyeli eşlerden bahsederken eve koruma amaçlı alınmış güçsüz kadın anlamına gelen bir kelime kullanıyor. Mülteci kamplarındaki koşulların birçok ülkede tehlike arz ettiği doğru. Ancak Suriyeli kadınların himaye edilmesi veya namuslarının korunması gerektiği anlayışı birçok Suriyeliyi rencide ediyor. Ümmü Ammar da “Beni en çok sinirlendiren şey, Suriyeli kadınların itibarlarını korumak için onlara ihtiyaç duyduğunu düşünen erkekler.” diyor.
Bazı Mısırlılar da yaş, düşünce yapısı veya din ayrımı yapmadan Suriyeli kadınlarla evlenmek istiyor. Bahsi geçen Facebook sayfasının üyesi olan Mısırlı bir erkek kimliğinin gizli kalması kaydıyla Al-Monitor’a şöyle konuştu: “Ben 55 yaşındayım. Bir dairem ve arabam var. Mısırlı eşimden ayrıyım ve Suriyeli bir kadınla medeni nikah kıymak istiyorum.”
20 yaşındaki Suriyeli Hale Muhammed ise Mısır’daki deneyimlerini şöyle aktarıyor: “Bazı erkeklerin bize nasıl yaklaştığını görünce evliliğin bir sömürü biçimi olduğunu düşünmeye başladım. Konuşmalarıyla, bakışlarıyla niyetlerinin kötü olduğunu gösteriyorlar. Bazı erkekler evlilik teklifinde bulunmadan önce tamamen oynaşma peşinde gibi görünüyor. (…) Ancak çok saygıdeğer erkeklerle de karşılaştım. Evliliğin yanlış bir şey olduğunu düşünmüyorum.”
Mülteciler maddi durumlarının zor olması nedeniyle genellikle kolay istismar ediliyor. Ancak Mısır’da durumu görece iyi olan mülteciler de var. Al-Monitor’a konuşan araştırmacı Muhammed El Arabi, Mısır’daki Suriyeli mültecilerin ekonomik açıdan “iyi durumda” olduğunu, dolayısıyla erkeklerin istismar yoluna fazla yönelmediğini söylüyor.
Arabi’ye göre Suriyeli kadınlara rağbet “Mısırlı çiftlerin güven sorunu yaşadığı ve böylece Suriyeli kadınların Mısırlı hemcinsleri karşısında güçlü bir rakip hâline geldiği” kesimlerde hız kazanmış olabilir.
Lütfi ise kıyaslama yapmanın incitici olduğunu vurguluyor ve şöyle diyor: “Bu, Suriyeli bir kadınla Mısırlı bir kadın arasında veya güzel bir kadınla başka bir kadın arasında seçim yapma meselesi değil. Bu daha çok kadınlar sanki kıyaslanabilir mallarmış gibi (ticari) sözleşme yapmaya benziyor.”
Lütfi, Mısırlı ve Suriyeli kadınların “farklı olmadığını” ancak Mısır’daki Suriyeli kadınların yeni yaşam koşulları ve yabancı olmaları nedeniyle bazı özellikler kazanmış olabileceğini düşünüyor. Lütfi, genel bir değerlendirmeyle şöyle diyor: “Suriyeli kadınlar Mısırlı kadınlara göre daha eğitimli ve haklarının daha çok bilincinde. Suriyeliler ülkelerinde kendi tercihlerine göre evlenir. Ancak şu an Mısır’da mülteci konumundalar ve her an sınır dışı edilebilirler. Dolayısıyla boyun eğme eğilimleri artıyor.”
Kahire’de Suriye Devrimci ve Muhalif Güçler Ulusal Koalisyonu’nun insan hakları başkanlığını yürüten Firas Hac Yahya, konunun yasal boyutunu Al-Monitor’a şöyle değerlendirdi: “Ayrılma durumlarında kimi erkekler, Suriyeli eşlerini haklarını talep ederlerse Mısır’dan sınır dışı edebileceklerine inandırıyor. Bu tehditler uydurmadır, hiçbir hukuki temel veya gerekçeye dayanmamaktadır.” Mısır’da Mısır kanunlarına göre evlenen Suriyeli bir kadın bu kanunların tanıdığı tüm haklardan yararlanmaktadır.
Mısırlı erkeklerin Suriyeli kadınlarla evlenmesi Mısır’daki kimi Suriyeliler arasında da kaygı ve tepkiyle karşılanıyor. Ancak bu duyguları herkes paylaşmıyor. Örneğin Suriyeli Rafa Fayiz Al-Monitor’a şöyle diyor: “Mısırlı bir erkekle üç yıl nişanlı kaldım. Bundan ne zaman bir Suriyeliye bahsetsem benim için üzülürler, bunu niçin yaptığımı sorarlardı. Tepkiler beni ürkütmüştü ama evlendikten sonra (…) mutlu bir hayatımız oldu.”
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nde (BMMYK) yardımcı medya direktörü olan Merve Haşim, Al-Monitor’un sorusuna karşılık Mısırlı erkeklerle Suriyeli kadınlar arasında yapılan evliliklerin sayısını tam olarak bilmediklerini söyledi. Haşim’e göre “BMMYK’de kayıtlı kadınların medeni durumlarına ilişkin bilgileri güncellemesi kendi isteklerine bağlı.”
31 Ekim’de yayımlanan son verilere göre Mısır’da yaşayan ve BMMYK’de kayıtlı olan 115 bin 204 Suriyeli mültecinin yüzde 49,3’ü kadın. Kayıtsız mültecilere ilişkin veriler ise büyük farklılıklar gösteriyor. Cairo Post’a göre bu sayı 2015’te 350 bindi.
