“Melek” görünümlü yatırım avcıları!

Avrupa ve Amerika’da yaygın bir uygulama olan "melek yatırımcılık" Türkiye'de iki yıl gibi kısa bir geçmişe sahip olmasına rağmen hızla yayılmaya başladı. Yeni iş kuranlara sermaye ve bilgi birikimleriyle destek sağlayan yatırımcılar "melek" diye adlandırılıyor. Ancak gelecek vadeden özel projeler aradıkları için bu kişileri "yatırım avcısı" olarak da görmek mümkün.

Türkiye'de "melek yatırımcılık" vergi avantajıyla teşvik ediliyor. Ancak vergi indirimi alabilmek için yatırımın yenilikçi, araştırma-geliştirme odaklı, katma değeri ve riski yüksek erken aşama firmalara yapılması gerekiyor.

Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek "Melek yatırımcılara koydukları sermayenin yüzde 75'i veya yüzde 100'ü oranında gelir vergisi muafiyeti sağlandığını" söyledi.

Melek yatırımcıların vergi muafiyetinden yararlanabilmeleri için Hazine Müsteşarlığı'ndan "Bireysel Katılım Sermayesi Lisansı" almış olmaları gerekiyor. Lisansı almaya hak kazananlara yüzde 75 oranında gelir vergisi muafiyeti sağlanıyor. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ya da Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından beş yıl boyunca desteklenen projelere yatırım yapanlar ise yüzde 100 oranında vergi muafiyeti elde ediyor.

Mehmet Şimşek, Türkiye'de melek yatırımcılara İngiltere, İtalya, İspanya, Almanya, Fransa, Singapur, İsrail ve ABD'nin birçok eyaletinden daha yüksek oranda vergi teşviki sağlandığına dikkat çekti.

Avrupa'da Türkiye'den sonra en yüksek teşvik uygulayan ülke olan İngiltere'de vergi indirimi oranı yüzde 30 seviyesinde.

Hazine Müsteşarlığı beş yılda 625 "melek yatırımcıya" lisans vermeyi planlıyordu. Ancak riski ve getirisi yüksek olan bu alanlara girmek için iki yıl içerisinde lisans alan yatırımcı sayısı 347’ye ulaştı.

Peki yatırımcıların teşvikten yararlanma prosedürü nasıl işliyor?

Ekonomiden Sorumlu eski Devlet Bakanı Masum Türker Al-Monitor'a şu bilgiyi verdi: "Melek yatırımcı önce Hazine'den 'Bireysel Katılım Sermayesi Lisansı' alıyor. Sonra işe yeni başlayacak, sermaye eksiği olan girişimciler aranıyor. Bunlara internet üzerinden ulaşmayı sağlayan çok sayıda 'melek yatırım ağı' var. Melek yatırımcılar ya da yatırımlarına sermaye desteği arayanlar bu ağlara girerek birbirlerine ulaşabiliyor. Eğer melek yatırımcı ile yeni iş kuranlar anlaşırsa, işe başlamadan önce birlikte Hazine'ye gidip başvuru yapıyor. Hazine başvuruyu inceleyip teşvik kapsamındaysa onay veriyor ve yatırım gerçekleştiriliyor."

Masum Türker özellikle inovasyon kabiliyeti yüksek yatırımların teşvik edildiğine dikkat çekti.

En büyük melek yatırımcı ağlarından biri olan "sirketortagim.com" sitesi ise yatırımlar hakkında şu bilgiyi veriyor: "Hazine Müsteşarlığı tarafından 15 Şubat 2013 tarihinde yayımlanan 'Bireysel Katılım Sermayesi Yönetmeliği' ile 'Melek Yatırımcılık' yasal bir zemine kavuşturulmuş ve girişimlere yılda en az 20 bin TL, en çok 1 milyon TL yatırım yapanlara vergi desteği getirilmiştir. Melek yatırımcıların vergi desteklerinden faydalanabilmesi için Bireysel Katılım Sermayesi Lisansı'na sahip olması gerekmektedir. Yönetmeliğe göre, yüksek gelir veya servete sahip, ya da tecrübeli yatırımcılar bu lisansı almaya hak kazanabilmektedir."

Türkiye'de melek yatırımcıların ortalama yatırım tutarı 285 bin lira civarında. Bu tutarın yüksek olması, henüz işin başında olan küçük işletmelerden çok büyük girişimlere ilgi gösterilmesinden kaynaklanıyor.

Ancak küçük girişimciler gelecek için büyük umutlar vaat ediyor.

Al-Monitor'a konuşan Merkez Bankası eski Başkanı Durmuş Yılmaz melek yatırımcılıkta "hayata geçirilebilir, ticari bir mala dönüştürülebilir durumda fikri ve projesi olanlarla sermaye sahiplerinin buluştuğunu, ikisinin de kazandığını" söyledi. Yılmaz "zaten icatlar, buluşlar da buradan çıkıyor" dedi.

Melek yatırımlara bir örnek vermek gerekirse: Stanford Üniversitesi'nde eğitim aldıktan sonra Türkiye'ye dönen ve yaklaşık altı ay önce ATÖLYE İSTANBUL'u kuran Kerem Alper ve Engin Ayaz isimli iki genç hem büyük şirketlere özel projeler üretiyor, hem de yeni iş fikirlerini, projeleri destekliyor. ATÖLYE'ye kuruluş aşamasında yerli ve yabancı 10 yatırımcı finansman sağlayarak ortak olmuş.

Peki dünyada ve Türkiye'de bu yatırımların ulaştığı boyut nedir?

Melek yatırımcılığın başlangıç noktası olan ABD'de 300 bin kişi yaklaşık 23 milyar dolarlık yatırım gerçekleştirilmiş. Avrupa'da 70 bin melek yatırımcı 5 milyar dolar yatırım yapmış. Türkiye bu alanda yeni olduğu için "teşvik kapsamındaki" yatırım seviyesi henüz 2 milyon 800 bin dolar düzeyinde.

Başbakan Yardımcısı Şimşek devletten destek almayan lisanslı-lisanssız çok sayıda yatırımcı bulunduğunu ve bunların sadece geçen yıl toplam 40 milyon liralık yatırıma imza attıklarını bildirdi. Şimşek yatırım tutarları küçük gibi görünse de teknoloji odaklı ve yüksek büyüme potansiyeline sahip oldukları için sisteme ve ekonomiye katkılarının büyük olduğunu vurguladı.

Rakamların düşük olması Türkiye'nin melek yatırımlarda gidebileceği daha uzun bir yol olduğunu ve bu alanın hızlı bir şekilde genişleme potansiyeli taşıdığını gösteriyor. Ancak melek yatırımcılığın en hassas noktası istikrar ve güven ortamına duyarlı olması. Türkiye'nin siyasi maceraları büyük yatırımcıların yanı sıra melekleri de ürkütebilir.