Memos 
Live events & webinars 
Trend Reports
Diyarbakır-Irak Kürdistan özerk bölgesinin Süleymaniye vilayeti, ayın ilk haftasında bölge için önemli bir toplantıya ev sahipliği yaptı. Toplantının konusu, Başkan Mesut Barzani’nin görev süresiyle ilgili tartışmalardı. Bölgenin 5 büyük partisi, siyasi krize dönüşen Barzani’nin görev süresiyle ilgili tartışmalara son noktayı koymak üzere dokuzuncu kez toplanmıştı. Toplantının yapıldığı gün üç aydır maaş alamayan öğretmenler de iş bıraktı.
Toplantı sürerken, toplantının yapıldığı otelin önünde toplanan bir grup gösterici siyasi partileri protesto etti. Polis içeri girmeye çalışan göstericileri zor kullanarak dağıttı. Ancak grup bu kez de oturma eylemi yaptı. Eylemin sürdüğü saatlerde başkent Erbil’de de sağlık çalışanları iş bıraktı.
Süleymaniye’de başlayan eylemler dalga dalga yayılmaya başladı. Grevlerle beraber sokak gösteriler de başladı. Bir gün sonra bu kez Kaladize ilçesi hareketlendi gösteriler yapıldı. Ancak bu kez gösterilerin dozu daha da arttı. Bir grup KDP binasını ateşe verdi. Göstericilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada üç kişi öldü, 20 kişi yaralandı. Kaladize’deki tansiyon düşmeden bu kez Süleymaniye’nin merkezi ile Ranya, Keler, Pencevin, Halepçe ile Erbil’e bağlı Koysancak kasabalarında eylemler başladı. Protesto geleneğine alışık olmayan Kürt bölgesi ilk kez bu kadar büyük toplumsal gösterilerle yüz yüze geldi.
Gösterilerde dikkat çeken nokta KDP binalarının hedef alınmasıydı. Bazı yerlerde binalar ateşe verilirken, bazı girişimlere de polis engel oldu. KDP’nin yanı sıra İslami çizgideki Komel ve Yekgırtu adlı partiler de saldırıların hedefi oldu.
Günlerce süren gösterilerden geriye beş ölü 200’e yakın yaralı kaldı. Bölgenin en büyük medya kuruluşu Rudaw’ın merkezi silahlı saldırıya uğradı. Sokak gösterileri ve şiddet olayları, çözüm bulunamayan siyasi krizi de körükledi. Göstericilerin çoğunun Değişim Hareketi (Goran) yanlısı olması, KDP ve Goran’ı karşı karşıya getirdi. KDP olayların sorumlusu olarak Goran Hareketi'ni gösterirken, Goran da KDP'yi suçlayan bir açıklama yaptı.
Taraflar arasında açıklamalarla yükselen tansiyon Goran’a üye Meclis Başkanı Yusuf Muhammed’in Erbil’e girmesine izin verilmemesiyle tırmandı. Taraflar birbirlerini suçlarken, KDP’li bir yetkili PKK yandaşlarının da göstericilerin arasına sızdığını iddia etti. Bölgedeki tüm partiler krize çözüm ararken, KDP’li Başbakan Neçirvan Barzani hükümetin Goran mensubu 4 bakanını azletti. Başbakan’ın son adımı bölgedeki tansiyonu daha da yükseltti.
Kürdistan Bölgesi’nde yayın yapan Rûdaw Medya Grubu’nun Türkçe Portal Genel Yayın Yönetmeni Mehmet Oğuz, merkezi hükümetin bütçe payını ödememesi, IŞİD’le savaş ve bölgeye gelen mültecilerin Kürt yönetimini zorda bıraktığını söyledi. Al-Monitor’a konuşan Oğuz, “petrol ihracatının da fiyatların düşmesi nedeniyle çare olmadığını” belirterek şu değerlendirmeyi yaptı: “Goran kurulurken, varlığını sosyal ve adil bir yönetim sloganıyla ifade ediyordu. Yolsuzluklar, gelir eşitsizliği vb. toplumdan teveccüh görmesinin nedeni buydu ve birkaç yıl gibi kısa bir sürede ana muhalefet oldu. Ancak, son seçimde de tekrarladığı vaatleri, koalisyon ortağı olmasına rağmen yerine getiremedi. Getiremezdi de… Böylece irtifaya uğramaya başladı ve gösterilerle zararını telafi edebileceğini öngördü. En az bunun kadar önemli başka bir etken de, Süleymaniye’nin ‘geleneksel’ olarak Tahran’la olan ilişkileri. Bence Bağımsız Kürdistan Bölgesi’nde yolsuzluk, gelir eşitsizliği gibi sorunlar var. Bunun sorumlusu tüm siyasi partiler ve tüm iktidarlardır. Kaldı ki Goran hükümette beş bakanla temsil ediliyordu. Parlamento Başkanı da Goran’daydı. Bağımsızlık meselesinin her şeye rağmen gündemde olduğu ve Kürt milletinin düşman cenderesinde bulunduğu bir dönemde koalisyonun en büyük partisini bir bölgeden kundaklamalarla, linç tehdidiyle çıkarma girişimi nasıl yorumlanabilir?”
Erbil’de yaşayan siyasi analist Sıddık Hassan Şükrü ise krizlere demokrasi eksikliğinin neden olduğu görüşünde. Al-Monitor’un sorularını yanıtlayan Şükrü, bölgenin parçalanmak istendiğini savundu. Şükrü şöyle konuştu: “Orta Doğu’daki gelişmeler Irak’ın ve Kürdistan’ın durumu, bölgenin yeniden iki parçalı yönetime dönmesine imkan vermiyor. Uluslararası baskı da var bu yönde, Amerika, Avrupa IŞİD’le savaştığı için Kürdistan’a büyük umut bağladı. Orta Doğu’da demokrasi ve özgürlük getireceğini umut ediyorlar. Bölgede para silah petrolden çok demokratik kültürel ihtiyaç var. Avrupa Kürdistan’da başlayıp diğer ülkelere gidecek böyle bir kültürün oluşmasını ümit ediyor. Kürt aydınları ve siyasileri bir daha Kürdistan’ın iki parçaya ayrılması ve kardeş kavgasına girişmesine izin vermez”.
Şükrü, krize Amerika ve Avrupa’nın müdahale etmesi gerektiğini ifade ederek, şöyle devam etti: “Burada Amerika’nın rolüne dikkat çekmek istiyorum. Amerika’nın baskı kurması gerekiyor. Amerika Kürt partilerine silah veriyor. Bu krizin bir sebebi de bu olabilir. Partiler ellerindeki silahlarla, diğer partilerin üzerinde tehdit oluşturabilir. Bir tarafın elinde ağır silahlar ve bir tarafın ise silahlı gücü yok. Bunu unutmayalım ki, Kürdistan’da şimdiye kadar devlet kurumu olmadı. Her şey partilerin eliyle yürütüldü. Bir parti polise talimat vererek, bir bakanın bakanlığa gelmesini engelleyebilir. Bu siyaset tarihinde görülmemiştir. Bir parti polis noktasına talimat vererek, meclis başkanının meclise gelmesine engel olabiliyor. Bunu yapamaz. Amerika ve Avrupa buradaki siyasi partileri, diğer partilerin üzerinde tehdit oluşturmaya ve kendilerini yasaların üstünde görme mantığından vazgeçirmelidir. Bazıları cesaretini bundan alıyor diye düşünüyorum. Amerika şunu açık söylemeli, ‘bu silahları IŞİD ile savaşmanız için size veriyoruz, birbirinize karşı kullanmanız için değil’”.
Şükrü, krizde İran ve Türkiye’nin etkisinin söz konusu olabileceğini de sözlerine ekledi.
Kürt Bölgesini bugünkü krize getiren gelişmeler Başkan Mesut Barzani’nin görev süresinin 20 Ağustos’ta dolmasıyla başladı. Adalet Bakanlığı Komisyonu Barzani'nin görev süresini 2017 yılına kadar uzattı. Yasal olarak bir sorun kalmadı ancak siyasi tartışmalar devam etti. Parlamentoda üyesi bulunan KDP, Goran, KYB, İslami Birlik Partisi, İslami Toplum Partisi’nin temsilcileri katıldıkları toplantılarla soruna çözüm bulunmaya çalıştı.
Ancak daha çözüm bulunmadan grevler ve gösteriler başladı. Siyasi gözlemciler krizin şiddetini azaltarak bir süre daha devam edeceğini düşünüyor.
Bölgedeki ekonomik kriz ise, 2014 yılında Bağdat’ın Kürt Bölgesinin bütçesini kesmesiyle başladı. Kesintinin nedeni, Kürt Yönetimin kendi petrolünü ihraç etmesiydi. Ekonomik durum IŞİD saldırılarıyla daha da kötüleşti. Petrol konusunda Bağdat ve Erbil anlaşmaya vardı, ancak Başbakan Haydar El Abadi, bütçede para olmadığını ileri sürerek, Kürtlerin bütçe payını eksik ve geç gönderdi. Bunun üzerine Kürt yönetimi kendi başına petrol ihraç etmeye başladı. Ancak petrol fiyatlarının 50 dolara kadar düşmesi Kürtlerin bütçe ve gelir hesaplarını bozdu. Durum böyle olunca maaşlar ödenemedi. Yaşanan ekonomik kriz ağırlaştı. Yaklaşık 5 milyon 500 bin nüfusa sahip Kürt bölgesinde 1 milyondan fazla kişi devletten aldığı maaşla geçiniyor.
