Memos 
Live events & webinars 
Trend Reports
Türkiye’nin tüketici enflasyonu tırmanmaya devam ediyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ekim ayı tüketici fiyat artışını yüzde 3,5 olarak bildirirken yıllık oran da yüzde 85,5'i buldu. Bu, yeni bir rekor. Ekim ayı artışında ev eşyası, giyim ve gıda fiyatlarındaki artışlar belirleyici oldu.
Ankara'dan açıklanan TÜİK verisine karşılık 1 Kasım'da İstanbul'dan açıklama yapan ve fiyat istatistiği üretme geçmişi 1927'ye uzanan İstanbul Ticaret Odası (İTO) ekim ayı aylık fiyat artışını yüzde 4’e yakın bildirdi. İTO'ya göre İstanbul'da ekim ayı itibarıyla yıllık fiyat artışı da yüzde 109'a yaklaştı. Böylece yüzde 85,5'lik TÜİK verisi ile yüzde 109’luk İTO verisi arasında gözlenen ayrışma ekimde 23,5 puana ulaştı. Bu fark, geçtiğimiz mart ayında sadece 2 puandan ibaretti.
İTO verisinin sadece İstanbul'u kapsaması ve TÜİK veri sepetinden belli ölçülerde farklılaşmasına rağmen iki kurumun verilerinin uzun yıllar örtüştüğü ama Mart 2022’den itibaren hızla ayrıştığı dikkat çekiyor. Makastaki hızlı açılma, TÜİK'in enflasyon ölçmedeki zaafına, daha çok da iktidarın TÜİK’e müdahalesine yoruluyor.
Aylardır Türkiye ekonomisi gündeminin ilk sırasını alan tüketici enflasyonu, bu önceliğini ekimde de sürdürdü ve 3 Kasım’da TÜİK tarafından aylık tüketici fiyat artışı yüzde 3,5 olarak açıklandı. 2005’den bu yana ekim ayı ortalama fiyat artışı yüzde 2 dolayındaydı, 2022 Ekim ayında 1 puandan fazla artış gösterdi. Bunun da etkisiyle ekim tüketici fiyatlarının yıllık artışı da yüzde 85,5 gibi rekor bir düzeye çıktı. 2021 Ekim yıllık artışının yüzde 19,9 olduğu anımsandığında 12 ayda olağandışı bir enflasyon sıçraması yaşandığı bir kez daha görülebilir. Öyle ki Türkiye bu yeni rekor enflasyonu ile G-20 ülkeleri içinde yıllardır krizle boğuşan Arjantin’i bile 1 puan geride bıraktı. Enflasyon sıralamasında üçüncü sıradaki Hollanda (yüzde 14,5) ve Rusya’nın (yüzde 13,7) enflasyonlarını Türkiye neredeyse altıya katlamış durumda.
Ekim ayında, tüketim sepetinin en önemli gruplarından gıdada aylık artış yüzde 5’i bulurken konut harcama grubunda yüzde 2,5, ulaştırmada yüzde 2 dolayında kaldı. Buna karşılık giyim grubunda yüzde 8, ev eşyası grubunda yüzde 4,5 dolayında artışlar gözlendi.
Gıda enflasyonunun yıllık artışı yüzde 99’a ulaşırken tüketicinin yakınmaları da sürüyor. Ulaştırmada yıllık artış yüzde 117, konut harcamalarının yıllık fiyat artışları ise yüzde 85’i buldu.
TÜİK verilerinin çarşı pazarda yaşanan enflasyonu yansıtmadığı yoğun biçimde eleştiri konusu olmayı sürdürüyor ve örnek olarak bir başka enflasyon bilgi kaynağının verileri gösteriliyor. Bu da 1927’den bu yana İstanbul’daki fiyat artışlarını takip eden İTO verileri.
İTO’nun enflasyon verileri TÜİK’inkiler ile 2022 başlarına kadar büyük ölçüde örtüşüyordu. 2022 Mart ayında sadece 2 puanlık bir fark vardı. Ne var ki bu fark her ay daha da açıldı. Böylece Ekim 2022’ye gelindiğinde Ankara’da TÜİK’in Türkiye geneli için açıkladığı yıllık yüzde 85,5’lik tüketici enflasyonu, İTO’nun İstanbul için açıkladığı yüzde 109’a ulaşmış yıllık enflasyonun 23,5 puan gerisinde kaldı.
TÜİK yıllık gıda enflasyonunu yüzde 99 olarak açıklarken İTO’nunki yüzde 116 ve 17 puan yukarıda. Gıda grubunun en önemli kalemi ekmek ve tahıllarda İTO’nun yıllık enflasyonu yüzde 124’ü bulurken TÜİK’inki yüzde 107. Konut harcama grubunun yıllık fiyat artışında da İTO verisi yüzde 116 ve TÜİK’inkinin 31 puan üstünde. Yıllık giyim enflasyonunu İTO yüzde 73 gösterirken TÜİK’inki yüzde 41’de kalıyor: 32 puanlık fark! İTO sağlık enflasyonunu yüzde 100 gösterirken TÜİK’inki yüzde 63 ve 37 puan fark izleniyor.
TÜİK’in enflasyon verileri, yerel para olarak Türk Lirası’nı kullanan ve Türkiye ekonomi dokusunun uzantısı sayılan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) enflasyon verilerinden de iyice farklı. KKTC’de eylülde yüzde 120 olan yıllık enflasyon TÜİK ile 37 puan farklıydı. Oysa fark 2022 başında çok daha düşüktü. Ocak ayında TÜİK yıllık enflasyonu yüzde 48 iken KKTC’ninki yüzde 53 idi ve sadece 5 puanlık bir fark vardı. Bu farkın dokuz ayda 37 puana çıkması oldukça şaşırtıcı.
Yıllık enflasyon yüzde 85,5’i bulduğu halde aileler özellikle gıda, konut, ulaştırma harcamalarında yüzde 100’e varan, hatta bazı alt gruplarda yüzde 100’ü aşan fiyat artışlarını yaşayarak görüyorlar.
TÜİK’e güvensizlik bir başka odağı doğurdu. İktisatçı Prof. Dr. Veysel Ulusoy öncülüğünde 2021’de Enflasyon Araştırma Grubu oluşturduğu açıklandı. Kısa adı ENAG olan bu girişime, TÜİK’i yetersiz gören herkes sempati ile yaklaştı. 2021 sonunda TÜİK yıllık enflasyonu yüzde 36 olarak açıklarken ENAG’ınki yüzde 82 olarak yayınlandı. Bu, 46 puanlık bir fark demekti. 2022 boyunca bu makas sürekli açıldı ve Ekim 2022 TÜİK enflasyonu yüzde 85,5, ENAG enflasyonu yüzde 185,3 olarak duyuruldu. Bu, farkın yaklaşık 100 puana çıkması demek!
Muhalif medya, her enflasyon açıklama gününde TÜİK’in yanı sıra ENAG’ın verisini kullandı. Muhalif parti sözcüleri, ENAG verisini kullandılar. Bazı iktisatçılar, sosyal bilimciler bile referans olarak ENAG verisi kullanmaya başladılar.
ENAG’a verileri nasıl ürettiği sıkça soruldu, kurdukları web sitesinden metodoloji ya da “metaveri” açıklaması istendi. Ancak bugüne kadar bir açıklama gelmedi. ENAG bilim dışı açıklama yapmak eleştirilerine sessiz kalmayı sürdürürken her ay TÜİK ile aynı gün açıkladığı enflasyon verisi, aradaki makası 100 puanın da üstüne taşıyacak gibi görünüyor.
