Mısır Filistin’deki uzlaşıdan ekonomik kazanımlar bekliyor

KAHİRE — El Fetih ve Hamas’ın 12 Ekim’de Mısır’ın aracılığıyla imzaladığı uzlaşı anlaşması Mısır için önemli ekonomik sonuçlar doğurabilir. 2006 yasama seçimlerinde 132 sandalyenin 76’sını kazanan Hamas’ın 2007’de El Fetih’le çatışarak Gazze Şeridi’ni ele geçirmesiyle başlayan 10 yıllık kavganın bu anlaşmayla bitirilmesi amaçlanıyor.

İktisatçılardan uzlaşıyla ilgili olumlu yorumlar ve tahminler geliyor. Anlaşmanın hem Filistin hem Mısır ekonomisine fayda sağlaması bekleniyor. Uzmanlara göre Gazze Şeridi’nin istikrara kavuşması yeniden inşa faaliyetlerini ve ekonomik canlanmayı destekleyecek, Mısırlı şirketler de komşu Gazze’deki düşük maliyetleri sayesinde bu sürecin başlıca aktörlerinden olacak.

Bazı yorumcular ise uzlaşının ciddi bir ekonomik etki yaratmayacağını düşünüyor, Mısır’ın terörle mücadelesi nedeniyle Refah sınır kapısından insan ve mal geçişlerinin yine sıkı güvenlik kontrolüne tabi olacağına dikkat çekiyor.

Arap dünyasını ve ekonomiyi yakından takip eden Mısırlı gazeteci Ebu Bekir El Dib iyimser tarafta yer alıyor. Al-Monitor’un sorularını yanıtlayan Dib şöyle diyor: “Filistin’deki uzlaşı, Gazze’de tüm alanları kontrol eden istikrarlı bir yönetim anlamına geliyor. Bu da geniş kapsamlı bir yeniden inşa süreci demek. Maliyet burada kilit unsur olacak. Mısır, Gazze Şeridi’ne bitişik olması bakımından en düşük maliyetlere sahip olacak. Kaldı ki mutabakatın arabulucusu olarak Mısır’ın siyaseten ve güvenlik açısından da nüfuzu var. (...) İnşaat, sağlık ve gıda sektörlerinde ticari faaliyetler önemli ölçüde artacak. Beş yılda yaklaşık 10 milyar dolar gelir bekleniyor. Hamas, bir taraftan Gazze’ye abluka uygulayan İsrail, bir taraftan da kendisiyle iş birliği yapmayan Mısır tarafından sıkıştırılmış ve Gazze halkının temel ihtiyaçlarını karşılayamaz hale gelmişti.”

Dib’e göre Mısır’la iş birliği yapmaması için İran ve Katar’dan baskı gören Hamas bu baskıya boyun eğmeyecek. Hamas’ın başlıca destekçileri olan İran ve Katar Mısır’la gergin siyasi ilişkilere sahip.

Kahire Üniversitesi İktisat ve Siyasi Bilimler Fakültesi Dekanı Hasan Nafa ise ekonomik kazanım beklentisine daha temkinli yaklaşıyor. Nafa’nın Al-Monitor’a değerlendirmesi şöyle: “Mısır’la Filistin arasındaki ekonomik ilişkiler Filistin’deki istikrarla yakından ilgili. Filistinlilerle İsrail arasında herhangi bir güvenlik olayının yaşanması kartopu etkisi yapabilir. Hamas-El Fetih uzlaşısı oldukça kırılgan ve birçok engelle karşı karşıya. Ufacık bir olay bile durumu gerisingeriye sıfır noktasına götürebilir.”

Hamas’ın Gazze’deki hâkimiyetini zayıflatmak için İsrail ve ABD’nin uzlaşıya yeşil ışık yaktığını ama altta yatan asıl hedefin Hamas’ı silahsızlandırmak olduğunu vurgulayan Nafa şöyle devam etti: “Hamas buna tepkisiz kalmaz. Hamas’ı silahsızlandırmaya dönük teşebbüsler uzlaşıyı baltalayabilir ve bu da siyasi istikrar ve ekonomik canlanma umutlarının sonu olur. (...) Uzlaşı anlaşmasına göre Gazze Şeridi’nde Hamas kontrolündeki kamu kurumlarını El Fetih’in hâkim olduğu Filistin Yönetimi devralacak. Filistin Yönetimi o noktada binlerce personelinin Hamas bağlantılı kişilerle değiştirildiğini görecek. Hamas, bu kişilerin bakanlıklardan, kamu kurumlarından, güvenlik birimlerinden ihracını asla kabul etmez. Böylece idarenin El Fetih’e geçişi formaliteden ibaret olacak ve Gazze’deki bakanlıkları Hamas kontrol etmeye devam edecek. Bu durum da uzlaşıyı baltalayabilir, kavgayı yeniden alevlendirebilir.”

Mısır-Filistin ticaretinden 10 milyar dolarlık gelir beklentisini abartılı bulan Nafa “Filistin Ekonomi Bakanlığı’nın öngörülerine göre Mısır’la Filistin arasındaki ticaret hacmi 2020 yılında en fazla 4 milyar dolara ulaşabilir.” diyor.

Mısır parlamentosunda Ekonomik İşler Komitesi’nin müsteşarlığını yürüten Amru El Gohari ise güvenlikten kaynaklı zorluklara dikkat çekiyor: “Filistinli grupların uzlaşması, bölünmüşlüğün sona ermesi Filistin davasına hizmet eder. Ancak terörle mücadele eden Mısır güvenlik güçlerinin yüksek teyakkuz halinden dolayı ikili ticaretin canlanması zor görünüyor. Sınır kapılarından insan ve mal geçişleri güvenlik kontrolünü zayıflatır, hele de konteynırlarda silah veya başka kaçak şeyleri tespit edebilecek modern cihazların olmadığı düşünülürse.”

Gohari ayrıca Mısır’dan Filistin’e yapılan ihracata İsrail’in yüksek gümrük vergileri uygulayarak engel koyduğuna dikkat çekiyor: “Mısır meyve sularına uygulanan gümrük vergileri yüzde 120’ye ulaşıyor, süt ürünlerinde ise 153 ile yüzde 162 arasında değişiyor. Oysa Avrupa Birliği’nden gelen meyve sularında gümrük vergisi yüzde 12, süt ürünlerinde de yüzde 50.”

El Fetih’in Kahire’deki sözcüsü Büyükelçi Hazım Ebu Şanab ise Al-Monitor’a yaptığı değerlendirmede Mısır ve Filistin’in nisan 1998’de Karşılıklı Yatırım Anlaşması imzaladığını ve bu anlaşmanın aralık 1999’da yürürlüğe girdiğini hatırlattı. “Ancak siyasi gelişmeler ve Filistin’deki bölünme ticari ilişkilere ket vurdu.” diyen Ebu Şanab, Filistin’in 2016’da İsrail’den 5 milyar dolarlık ithalat yaptığını, Mısır’dan yapılan ithalatın ise sadece 70 milyon dolar civarında olduğunu vurguladı. Ebu Şanab şöyle devam etti: “Yine de Mısır Filistin’e ihracat yapanlar arasında üst sıralara yükselebilir. Filistinli tüketiciler, hem kaliteli hem de rekabetçi fiyatta olan Mısır mallarına güven duyuyor. Bu, dengeyi Mısır lehine değiştirebilir.”

Mısır’ın arabuluculuğuyla sağlanan uzlaşı anlaşmasının Gazze’de Filistin Yönetimi’nin varlığını mümkün kıldığını vurgulayan Ebu Şanab, bu sayede ticari anlaşmaların imzalanabileceğini, insan ve mal geçişlerini kolaylaştırmak için gerekli güvenlik düzenlemelerinin yapılabileceğini belirtti.

Uzlaşıyla birlikte Refah sınır kapısının açılmasını ve Mısır’la Filistin arasında ticaretin artmasını bekleyen Ebu Şanab “Mısır böylece Filistin’in Arap bölgesine ve dünyaya açılan kapısı olacak.” dedi.