Gazzeli üniversite mezunlarının zoraki işi: kargo kuryeliği

GAZZE ŞEHRİ, Gazze Şeridi -- Gazze Şeridi’ndeki kısıtlı iş imkânları nedeniyle birçok üniversite mezunu kendini gerçekten hızlı ve riskli olan fastfood sektöründe buluyor. Sepetli motosikletleriyle caddelerde vızır vızır dolaşan gençler yiyecek ve başka ürünler taşıyor.

Al-Monitor’un sorularını yanıtlayan Yamama Kargo şirketinin müdür yardımcısı Muhammed El Madani 40 kişiyi kurye olarak, 15 kişiyi de başka işlerde istihdam ettiklerini söylüyor. Madani kuryelerin çoğunun Gazze’deki zorlu yaşam koşulları ve işsizlik nedeniyle bu işi yapmak zorunda kalan üniversite mezunları ya da üniversite öğrencileri olduğunu anlatıyor.

Madani’nin verdiği bilgiye göre şirket başkanı Halil El Frangi, kargo firması kurma fikrini Ürdün’de okurken geliştirmiş. Frangi Gazze’ye döndükten sonra projesini mayıs 2010’da 3 bin dolar ve iki personelle hayata geçirmiş. Yamama yiyecek, evrak, ilaç gibi küçük kargoların yanı sıra mobilya ve beyaz eşya gibi daha büyük eşyaların taşımacılığını yapıyor.

Şirketin ilk yılında müşteri sayısı ortalama 15-20 civarındaymış. Bugün ise 15 bin müşterisi var. Günlük sipariş adedi de 500’ü buluyor. Madani iş hacminin hâlâ arttığını anlatıyor. Bunu da şirketin süratine ve düşük ücretlerine bağlıyor. Ücretler Gazze Şehri içinde 1,5 ile 2 dolar arasında değişirken daha uzak bölgeler için 10 dolara ulaşıyor.

Bu arada Yamama’nın kimi rakipleri de sektörden çıkmış. Gazze Şeridi’nde kargo hizmetine talep son yıllarda artmış olsa da 2014’te faal olan 20 kargo şirketinin neredeyse yarısı son üç ay içerisinde kapanmış.

Lojistik destek ve kargo hizmeti sunan bir başka firma olan El Tayer (Rüzgâr Gibi) kurye adaylarının motosiklete, sürücü belgesine ve lise diplomasına sahip olmasını şart koşuyor. Ancak firmada kurye ya da yönetici olarak istihdam edilen 18 kişinin çoğu üniversite mezunu. Başka iş bulamadıkları için bu işi yapıyorlar.

Al-Monitor’a konuşan yönetici Muhammed Ebu Halime firmanın daha ocak ayında açılmış olmasına rağmen oldukça tanındığını söylüyor ancak kaç müşteriye hizmet verdiklerini açıklamak istemiyor.

Gazze El Aksa Üniversitesi’nde muhasebe eğitimi alan Mazen Auda Gazze’deki işsizlik nedeniyle Yamama’da kurye olarak çalışmaya başlamış. Mezun olduktan sonra aylarca kendi alanında iş aramış ama başarılı olamamış. Auda, günde 30-50 şekel (8-13,5 dolar) kazandığını söylüyor. Bu, Gazze koşullarında iyi bir gelir sayılır. Ancak şirketin çalışanlara sağlık sigortası yapmaması onu endişelendiriyor: “Çalışırken kaza geçirirsek şirket ne tedavi masraflarımızı karşılıyor ne de tazminat ödüyor.’’

Madani ise personeli sigortalamak için defalarca teşebbüste bulunduklarını fakat motosiklet sürmeyi tehlikeli faaliyet sayan sigorta şirketlerinin bu taleplerini ısrarla geri çevirdiğini söylüyor. Gazze’deki başka bazı kargo şirketleri de sigorta konusunda benzer sıkıntılar yaşıyor.

Madani kısa süre içinde motosikletlere sürüş hızını izleyen ve hız sınırı aşıldığı takdirde sürücüyü uyaran GPS sistemleri takacaklarını anlatıyor. GPS sayesinde şirket göreve giden kuryelerin nerede bulunduğunu da bilecek.

Hasan Muhammed okul ücretini ödeyemez hâle geldiği için üniversiteyi bırakmış ve ailesinin geçimine katkıda bulunmak için kargo şirketinde işe girmiş. Kuryelerin günde sekiz saat çalıştığını anlatan Muhammed “Daha fazla kazanmak için bazen altı saati bulan fazla mesai yapmak zorunda kalıyoruz.’’ diyor. İşin barındırdığı riskler nedeniyle Muhammed de sağlık sigortası olmadığı için endişeli.

Gazze Ekonomi Bakanlığı’nın şirket tescillerinden sorumlu genel müdürü Abdullah Ebu Ruveyde ise Al-Monitor’a şu açıklamayı yaptı: “Bu şirketler her şeyden önce kârlarını gözetiyor. Üniversite mezunlarını ya da işsizleri çalıştırmak öncelikli amaç değil.’’ Yine de bu firmaların araba kullanan kargo şirketlerinden daha düşük ücretler alarak halkın ihtiyacını karşıladığını belirten Ebu Reveyde, birçok firmanın da ruhsatsız çalıştığına dikkat çekti.

Gazze’deki Pal-Think Stratejik Çalışmalar Merkezi’nin başkanı, iktisatçı Ömer Şaban son yıllarda birçok yeni kargo şirketinin kurulduğunu ve bu alanın kârlı iş sınıfına girdiğini anlatıyor. Al-Monitor’a konuşan Şaban şöyle devam ediyor: “Fakat bu şirketlerin istihdam yaratma kapasitesi hâlâ sınırlı. Şirketler insanlara hizmet sağlama, ihtiyaçları hızla karşılama konusunda oldukça iyi. Ancak Gazze piyasası coğrafi olarak küçük olduğu için daha fazla kargo şirketini kaldıramaz.”

Şirketlerin hizmet alanlarının da dar olduğunu belirten Şaban, çoğu firmanın çoğunlukla gece çalışanlara yemek taşıdığını vurguluyor. Bunun dışında taşrada resmi posta hizmetlerine alternatif olan, davetiye ve mektup taşıyan firmalar da var.