Suriye petrolüne Pentagon koruması planı tepki çekiyor

Suriye’nin kuzeyinde ABD aracılığında sağlanan kırılgan ateşkesin Türk güçleri tarafından ihlal edildiğine ilişkin haberlere rağmen ABD Başkanı Donald Trump günlerdir ve ısrarla İslam Devleti’nden (İD) kurtarılan petrol kuyularının Amerikan güçleri tarafından korunduğunu söylüyor.

ABD Savunma Bakanı Mark Esper de ABD yönetiminin Suriye’de bırakmayı düşündüğü 200 kadar Amerikan askerinin Beşar Esad rejimi ile Rusya’yı ihtilaflı bölgelerden uzak tutmakla görevlendirileceğini kaydediyor. Ancak Al-Monitor’a konuşan mevcut ve eski ABD’li yetkililer bu planın, hem Trump yönetimi içinden ve müttefiklerinden tepki çekmesi hem de Kongre’nin yasal engelleriyle karşılaşmasının muhtemel olduğu görüşünde.

Esper, ilk olarak New York Times tarafından haberleştirilen iddiayı, Orta Doğu ziyareti sırasında, Pazartesi günü doğruladı ve İD veya diğer güçlerin “petrol sahalarına girişini engellemek için” bazı ABD birliklerinin Suriye’de bırakılmasının planladığını kaydetti.

Ancak Trump yönetiminden kaynaklara göre ABD Başkanı’nın Suriye’de daha fazla birlik tutma planını destekleyip desteklemediği hâlen tam olarak netleşmiş değil. Böylesi bir hamle, Trump’ın 2016’daki seçim kampanyası sırasında Orta Doğu’daki Amerikan askerlerini 18 yıllık El Kaide ve diğer radikal örgütlerle mücadelenin ardından ‘eve getirme’ vaadine tezat olur.

Al-Monitor’a konuşan kıdemli bir ABD’li yetkili “Biz bastırmaya devam ediyoruz ancak (Başkan) bunu kabul edecek mi bilmiyoruz” diyor. 

Al-Monitor’un ABD’li yetkililerden edindiği bilgiye göre Suriye’deki petrol sahalarının Amerikan askerleri tarafından korunması fikrinin nasıl ortaya çıktığı da belirsiz. Kıdemli yetkili “Bu petrol altyapıları meselesi nereden çıktı bilmiyorum. Belki Trump’ın söylediğini çevirmek içindir. Biz petrol sahalarının kontrolünü almış değiliz.” diyor.

Pentagon’un mevcut planının, Suriye’nin kuzeydoğusunda hem Kürt Halk Savunma Birlikleri (YPG) hem de Sünni Araplarla ortaklık edecek küçük çaplı bir güç bırakmak olduğunu kaydeden yetkili “Ama bu çok küçük bir güç, Avrupalılardan daha fazla değil” diye ekliyor.

Wall Street Journal’ın Pazar günkü haberine göre fikir başkana ilk kez yönetimin destekçilerinden biri olmasına rağmen Amerika’nın Suriye’den çekilmesine karşı çıkan Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham tarafından iletildi.

Öte yandan Amerikan birliklerinin Suriye’den çekilme süreci hızla sürüyor. Uluslararası koalisyonun sözcüsü Albay Myles Caggins, Amerikan birlikleri ve teçhizatını taşıyan konvoyun Pazartesi günü Kobani’deki Amerikan üssünden ayrıldığı açıkladı. Açıklamada “Konvoyun taşıdığı birlikler kısa bir aranın ardından bölgenin başka bir yerinde konuşlanacaklar” denildi.

Kıdemli bir ABD’li yetkili de Pazartesi günü Kobani’den ayrılan konvoyla bölgedeki Amerikan birliklerinin “büyük bölümünün” çekildiğini söyledi. İhtilaflı Menbiç’teki Amerikan birlikleri de Türkiye’nin operasyonu başlamadan, geçen hafta güvenli bölgeden ayrılmıştı. SDG’nin kontrolündeki bölgelerde faaliyet gösteren önde gelen tıbbi yardım kuruluşlarından Kürt Kızılayı’na göre Türkiye’nin Suriye’de düzenlediği harekâtta 9 Ekim’den bu yana 83 kişi öldü, 231 kişi de yaralandı.

Suriye’deki petrol sahalarının ABD tarafından korunması yıllardır kulislerde konuşulan bir konu. Esad rejimi de uzun zamandır ülkenin kuzey ve doğu bölgelerine yayılan petrol sahalarını yeniden ele geçirmeye çalışıyor. 

Rusya destekli milisler ile rejim yanlısı güçler ABD’nin ısrarlı uyarılarına rağmen Şubat 2018’de SDG’nin kontrolündeki “Conoco” olarak bilinen Tabiya petrol sahasına saldırmış, çatışmalarda 200 ilâ 300 arasında can kaybı yaşanmıştı.

ABD saldırı kapasiteli hava unsurlarını bir müddet daha bölgede tutarak havadan korumayı sağlasa da Irak sınırına yakın Deyrizor’da görev yapacak ABD birliklerinin karadan korunması kolay olmaz. Bölgedeki Arap çoğunluklu nüfus YPG’ye sıcak bakmıyor ve Kürtlerin petrol tesisleri üzerindeki kontrolüne karşı düzenlenen protestolar ABD Merkez Komutanlığı’nda İD’in tekrar canlanabileceği endişelerini doğurmuştu.

Yeni Amerikan Güvenliği Merkezi’nin Orta Doğu araştırmacılarından Nicholas Heras Al-Monitor’a şu değerlendirmeyi yapıyor: “Deyrizor’daki ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerine dair en büyük endişe bu birliklerin nasıl korunacağı olmalı. Deyrizor’da ABD güçlerinin doğrudan müdahalesini gerektiren bir çok olay oluyor ve şimdi onlara koruma kalkanı sağlayan YPG de olmayacak.”

Petrolü koruma planı Trump yönetiminin kullandığı savaş yetkilerine sık sık itiraz eden Kongre’de de şüpheyle karşılanabilir.

Virginia Senatörü Demokrat Tim Kaine iki yıldır Beyaz Saray’dan El Şayrat hava üssündeki kimyasal silah tesislerinin Amerikan Tomahawk füzeleriyle korunmasının yasal dayanağını talep ediyor. Hatta bu dayanak sunulmadığı için Dışişleri Bakanlığı’nın en tepe Orta Doğu yetkilisinin atamasını bir yıldan fazla süreyle geciktirdi. Kaine’in danışmanlarının Al-Monitor’a aktardıklarına göre, Savunma Bakanlığı’nın 2017’deki saldırıya dair Senato’nun Silahlı Hizmetler Komitesi’ne gönderdiği yasal dayanak da “sunulan gerekçenin yetersizliği” nedeniyle Virginia Senatörü’nün kriterlerini karşılamıyor.

Petrol sahalarının korunması planına dair sorular yarın öğleden sonra Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi’nin karşısına çıkacak ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi Jim Jeffrey’e de iletilecek. Uzmanlar Trump yönetiminin 2001’de çıkarılan ve ABD ordusunun Suriye’deki El Kaide ve İD unsurlarıyla mücadelede kullanmasını dayanak sağlayan başkanlık yetkisinin esnetilerek bu plan için kullanılmasından endişe ediyorlar.

Öte yandan, Trump’ın Suriye’deki yaklaşık 1000 askerini Irak-Ürdün sınırındaki Tanaf üssünde bırakılacak bir bölük dışında Suriye’den tamamen çekme kararına karşı yükselen şiddetli tepkiler YPG’nin işine yarayabilir.

SDG’nin siyasi kanadı Suriye Demokratik Konseyi’nden bir heyet Trump yönetiminden destek almayı bir kez daha denemek için Pazar günü Washington’a gelerek temaslarda bulundu. Temaslar Türk Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rus muhatabı Vladimir Putin arasında Rusya’nın Karadeniz kıyısındaki Soçi kentinde, ABD öncülüğündeki beş günlük ateşkesin bitiminde yapılacak toplantı öncesi gerçekleşti. 

ABD 2018’deki bir çatışma sırasında Suriye’nin doğusundaki bir petrol sahasını birkaç saat boyunca Rus destekli milisler ve rejim yanlısı güçlerden korumuştu ancak Amerikan birliklerinin büyük bölümünün hâlihazırda ülkeden ayrıldığı düşünüldüğünde bunun tekrarlanması zor görünüyor. 

Bu arada, Amerikan birliklerini Irak’a kaydırma planının önünde de bürokratik zorluklar mevcut. Irak’taki asker sayısının 5 bin 200’e düşürüldüğünü hatırlatan uzmanlar, Irak hükümetinin olası sınır ötesi harekâtlara da kısıtlama getirebileceğini söylüyorlar.

Washington Enstitüsü’nden Michael Knights da şu değerlendirmeyi yapıyor: “Suriye egemenlik iddia edilmeyen bir ortam olduğu için mükemmeldi. Irak hükümeti ise bize durmamızı söyleyebilir ya da kural ve sınırlamalar getirecektir. (...) Oraya gidip 200 paralı Rus askerini öldürmek istediğimizde Irak hükümeti bize destek verir mi? Uçaklar nereden kalkacak? Bir diğer soru bir dahaki sefer birileri Deyrizor’a doğru ilerlediğinde ev sahibi ülke de bunu desteklerse ne olacak?”