ABD’nin Suriyeli Kürtlere desteği Ankara’yı öfkelendiriyor

Türkiye ve ABD Adana’daki İncirlik Hava Üssü’nün Suriye’deki İslam Devleti’ne karşı savaşta kullanılması konusunda anlaştı ama anlaşmanın uygulanmasının önünde halen bazı engeller söz konusu. Bunların başında ABD’nin Suriyeli Kürtlere İD’le mücadelede verdiği destek geliyor. İncirlik’in İD ve Nusra Cephesi gibi diğer örgütlerle savaşın aciliyetine rağmen ABD öncülüğündeki koalisyonun operasyonlarında henüz faal olarak kullanılmamasının bir nedeninin bu olduğu belirtiliyor.

Pentagon Sözcüsü Yüzbaşı Jeff Davis bu hafta başında, geçtiğimiz hafta içinde üsten havalanan silahlı insansız hava araçlarının keşif operasyonlarına katıldıklarını ancak bu operasyonlarda hiçbir hava saldırısının düzenlenmediğini açıkladı. Silahsız insansız hava araçları ise üssü zaten önceden de kullanabiliyordu. Konuya ilişkin haberlerde ABD’nin insanlı hava unsurlarının üssü kullanmasını arama ve kurtarma yeteneklerine ilişkin donanımların tamamlanması için geciktirdiği bildiriliyor.

Öte yandan, Ankara ve Washington arasında İncirlik’teki silahlı insansız hava araçlarının ve insanlı hava unsurlarının cephede kime destek sağlayacağı konusunda aleni bir anlaşmazlık var. Ankara konuya ilişkin mutabakatın Suriyeli Kürtlerin çatı örgütü haline gelen Demokratik Birlik Partisi’nin (PYD) silahlı kanadı Halk Savunma Birlikleri’ne (YPG) desteği kapsamadığını savunuyor. Zira Ankara bu örgütleri Türkiye’nin terör örgütü olarak kabul ettiği PKK’nın Suriye’deki uzantıları addediyor.

ABD de PKK’yı terör örgütü olarak kabul ediyor ve Türkiye’nin örgütün saldırılarına karşı meşru müdafaa hakkını tanıyor. Ancak Ankara’nın PYD ve YPG’nin yasa dışı ilan edilmesi yönündeki taleplerini kabul etmiyor. Zira İD’le mücadele içinde olan PYD ile ABD şu an müttefik olmuş durumdalar. PKK unsurlarının PYD’nin safında İD’le mücadeleye katılması ise Ankara ile Washington arasındaki sorunu daha da karmaşıklaştırıyor.

Washington’un bu konuda Türkiye’ye tanıdığı tek imtiyaz PYD lideri Salih Müslim’in ABD’ye yaptığı vize başvurusunu reddetmek oldu. Öte yandan, Müslim ve PYD, YPG yetkilileri ABD öncülüğündeki İD karşıtı koalisyona üye Avrupa ülkelerine kabul ediliyor. Ayrıca Türkiye’nin aleyhte çabalarına rağmen Batı’nın Suriyeli Kürtlere duyduğu sempatide somut bir artış var.

YPG’nin Haziran’da ABD jetlerinin hava desteğiyle Türkiye sınırındaki stratejik Tel Abyad kasabasını ele geçirmesi Batı’nın gözündeki itibarını önemli ölçüde güçlendirdi. Olanları endişeyle izleyen Ankara ise bu gelişmelerin, PKK’yla bağlantılı örgütlerin Suriye sınırında özerk bir bölge kurmasına zemin hazırlamasından korkuyor.

Tel Abyad’ın ele geçirilmesinin ardından dolaylı olarak ABD’ye çıkışan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Batı’nın yerlerine PYD ve PKK militanlarını yerleştirmek için kasabadaki Arap ve Türkmenleri bombaladığını iddia etmişti. Ankara’daki öfke Erdoğan’ın sözlerine şöyle yansımıştı: “Buna biz nasıl olumlu bakabiliriz? Bu Batı’ya biz nasıl samimi olarak bakabiliriz?”

Bu açıklamadan birkaç gün sonra, 26 Haziran’da da Türkiye’nin kuzey Suriye’de bir Kürt yapılanmasına asla izin vermeyeceğini söyleyen Cumhurbaşkanı şöyle demişti: “Bedeli ne olursa olsun bu konudaki mücadelemizi sürdüreceğiz”.

ABD’nin YPG’ye desteğine ilişkin anlaşmazlık ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü John Kirby’nin 27 Temmuz’da Washington’da yaptığı bir açıklamayla yeniden su yüzüne çıktı. Kirby İncirlik sayesinde ABD Hava Kuvvetleri’nin cephedeki YPG savaşçılarına daha verimli destek vereceğini söyledi.

ABD öncülüğündeki koalisyonun halihazırda YPG’ye desteğini sürdürdüğüne dikkati çeken Kirby şöyle dedi: “Türkiye’deki üslere erişim bu desteğin daha vakitli hatta belki daha verimli olmasını sağlayacak”. Süratle Türk basınının da gündemine oturan bu açıklamalar Ankara’daki yetkililerin tepkisini çekti. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tanju Bilgiç konuya ilişkin şöyle konuştu: ““Kirby’nin bu ifade ettiği hususlar ABD ile aramızdaki mutabakatı tam olarak yansıtmamaktadır”.

Ardından Bilgiç’in açıklamalarına ilişkin soruları yanıtlayan ABD’li muhatabı Mark Toner ise Kirby’e arka çıkarak Suriyeli Kürtlerin ABD öncülüğündeki koalisyondan destek almaya devam edeceklerini belirtti.

Ankara’daki pek çok yorumcu Türkiye’nin bu konudaki pozisyonunun zayıf olduğunu ve bu tartışmanın kaybedeni olmamak için eninde sonunda ABD’nin Suriyeli Kürt savaşçılara verdiği desteği kabullenmek durumunda olduğunu düşünüyor.

ABD’yle sağlanan mutabakatın asıl olarak İD’le mücadeleye odaklandığına işaret eden emekli Tuğgeneral Armağan Kuloğlu da bu isimlerden biri. Kuloğlu’nun Al-Monitor’a yaptığı değerlendirme şöyle: “Türkiye bu savaşa İD’e destek olduğu izlenimini dağıtmak için katıldı. Aynı zamanda Washington’dan PKK’ya karşı destek almak için ‘her türlü terörizmle savaşmak gerektiği’ savına başvuruyor. Washington da biraz isteksizce de olsa ‘PKK’ya karşı savaşma hakkın var’ diyerek bu desteği veriyor. Ama PYD’nin tamamen başka bir mesele olduğunu söylüyor”.

ABD’nin Suriyeli Kürtlere desteği kesmesinin gerçekçi bir beklenti olmadığını belirten Kuloğlu Ankara’nın bu destek yüzünden İncirlik’i İD’e karşı mücadelede kullandırma kararından dönemeyeceğini de ekliyor. PYD’nin kalıcı olduğunu da belirten Kuloğlu Türkiye’nin ABD öncülüğündeki koalisyona faal ve etkin bir şekilde katılması durumunda PYD’ye karşı üstünlük elde edebileceğine de dikkat çekiyor.

Öte yandan, pek çok uzman Türkiye’nin İD’e karşı mücadelesinin PKK’ya karşı ortaya koyduğu orantısız tepkiye kıyasla zayıf olduğuna işaret ediyor. Bu, Ankara’nın örgüt tarafından hedef alınmasına rağmen halen İD’e karşı topyekun bir savaş başlatmaya hazır olmadığının bir göstergesi olarak yorumlanıyor.

Irak’ın ise fiilen halen ABD’nin kontrolü altında olduğunu ve bunun PKK’ya karşı operasyonlarda Türkiye’nin elini rahatlattığını kaydeden Kuloğlu şöyle devam ediyor: “Ankara Washington’la bu soruna bir çözüm bulmak zorunda çünkü ABD’den daha fazla kaybedecek şeyi var, bilhassa da Kuzey Irak’ta PKK’ya karşı düzenlediği harekatlar konusunda”.

Kuloğlu’na göre Ankara İncirlik ve PYD’ye ilişkin ısrarcı pozisyonunu sürdürse bunun bedeli uluslararası kamuoyunun yeniden Türkiye’ye cephe alması olur. Zira Suriyeli Kürtler Batı’nın sempatisini kazanmış durumda.

Patrick Cockburn’ün Independent gazetesinde yayımlanan makalesi de bu görüşleri teyit eder nitelikte. Cockburn makalesinde şu ifadeleri kullanıyor: “İD şu ana kadar Türkiye’nin örgüte karşı ‘oyunun kurallarını değiştiren’ atağından fazla zarar görmedi. (...) İncirlik’te konuşlu bulunan ABD uçaklarının İD’i Suriyeli Kürtler ya da Suriye ordusuna, yani cephedeki iki başat rakibe karşı savaşırken vurması yasaklanırsa, örgüt askeri açıdan daha önce olduğundan daha zayıf bir duruma düşmez”.

Bu arada, Kuloğlu Türkiye ile ABD’nin Suriye’nin kuzeyinde bir tampon bölge kurulması konusunda anlaştığına ilişkin haberlerin de ihtiyatla karşılanması gerektiği görüşünde. Ankara tampon bölgenin Suriyeli mültecilerin İD’den ve Suriye rejiminden korunması için gerekli olduğunu savunsa da Batı’daki pek çok kişi Türkiye’nin bunu Kürtlerin bölgedeki ilerleyişini kesmek için istediğine inanıyor.

Kuloğlu değerlendirmesini şöyle sürdürüyor: “ABD bu bölgenin korunması için muharip güç göndermeyeceğini söyledi. Türkiye de bunu tek başına yapamaz. Eğit donat programına katıldıktan sonra Suriye’ye gönderilen savaşçılara ilişkin son fiyaskodan da görüldüğü gibi oradaki Türkmenlere güvenmek de mümkün değil”.

Kuloğlu bu sözlerle Türkiye’de ABD tarafından verilen eğit-donat programına katılan ve çoğu Türkmen savaşçılardan oluşan “30. Tümen” isimli grubun Suriye’ye girer girmez Nusra Cephesi savaşçıları tarafından kaçırılmasını kast ediyor. 

Pek çok Türk yorumcu da Kuloğlu gibi Washington’un Türkiye’nin tampon bölge konusundaki çağrılarını sadece Ankara’yı yatıştırmak için gündeme aldığı görüşünde. Washington’un nihai amacının kuzey Suriye’de müttefik bir Kürt bölgesi kurmak olduğunu düşünen uzmanlara göre Ankara’nın bunun karşısında Batılı müttefikleriyle bozuşmak dolayısıyla da PKK’ya karşı savaşında yalnız kalmak dışında pek bir seçeneği yok.