Kürtlerle savaşan IŞİD’in Kürt savaşçıları

Önce Kobani, ardından Tel Abyad… Dünya Türkiye-Suriye sınırındaki bu iki kasabanın adını IŞİD ile Kürt grupların arasında aylardan beri süren çatışmalarla duydu. Farklı siyasi görüşteki gruplar iki kasabayı alabilmek için kıyasıya çarpıştı. Sonunda galip gelen Kürt tarafı oldu. Önce Kobani ardından Tel Abyad YPG’nin denetimine geçti. İki grup farklı uçlarda olsalar da, ortak bir yönleri de var. Ortak taraf Kürt savaşçılar. IŞİD her ne kadar en çok Kürtlerle çatışsa da, örgütün içinde önemli sayıda Kürt savaşçı bulunuyor. Savaşçıların çoğunluğu Türkiye Kürtlerinden. Özellikle Bingöl’den IŞİD’e katılanların sayısı bir hayli fazla.

Bingöl’de market işleten bir adam, 50’li yaşlarda. 18 yaşındaki oğlu IŞİD saflarında. Bugüne kadar sadece bir kez telefonla görüşebilmiş. Adının yazılmasını kesinlikle istemiyor. Yüz yüze görüşmeyi dahi kabul etmiyor. Telefonla soruları yanıtlıyor: “Oğlum kendi halinde biriydi. İki ay önce ortadan kayboldu. Kendisi aramasa orda olduğunu dahi bilemezdik. Arkadaş çevresinin etkisinde kalmış diye tahmin ediyorum. Çaresizce bekliyorum. Belki bir gün çıkar gelir diye umut ediyorum.”

Bingöl, Türkiye’nin Güneydoğusunda küçük bir kent. Sakinleri Kürtlerin Zaza koluna mensup. Diğer bir özelliği ise muhafazakâr yapısı. Muhafazakâr sağ siyasetin bölgedeki önemli oy potansiyellerinden biri de Bingöllüler. Türkiye’de çok partili sisteme geçildikten sonra Bingöl’de sağ görüşlü ya da muhafazakâr partiler her dönem en az bir milletvekili çıkardılar. Kentin muhafazakâr yapısı legal siyaset kadar illegal oluşumların da dikkatini çekti. Hüseyin Velioğlu tarafından kurulan Türkiye Hizbullah’ın lider kadroları arasında Bingöllüler öne çıkıyor. Örneğin Türkiye’deki eylem ve çalışmaları nedeniyle ömür boyu hapis cezasına çarptırılan Hizbullah Şura üyesi Hacı Bayancuk Bingöllü. Bayancuk’un yerini Ebu Hanzala kod adını kullanan oğlu Halis Bayancuk aldı. Sadece üst yönetimde değil, örgütün alt kademelerinde de Bingöllülerin sayısı azımsanmayacak kadar fazla.

Bingöl’ün adı bugünlerde bir kez daha cihatçı örgüt IŞİD’le gündemde.

Suriye kadar Irak’ta da en fazla Kürtlerle çarpışmasına rağmen örgütün içinde yüzlerce Kürt olduğu tahmin ediliyor. Türkiye’den özellikle Bingöl’den örgüte katılanların sayısı dikkat çekecek kadar fazla. Rakamlarla ilgili resmi bir istatistik yok. Ancak kent sakinlerinin tahminlerine göre en az 600 genç IŞİD saflarında. Yani neredeyse bir yakını örgüte katılmayan yok gibi. Örgüt yandaşları gençleri, dini telkinler, para ve evlilik gibi değişik vaatlerle ikna ederek örgüte kazandırıyor.

Londra Queen Mary Üniversitesi’nde ‘Doğu ve Güneydoğu’da İslam Sivil toplum ve radikalleşme’ konusunda doktora sonrası araştırmalar yapan Bingöl Üniversitesi Sosyal Hizmetler Bölümü Öğretim Üyesi Yardımcı Doçent Mehmet Kurt’a göre katılımların arkasındaki neden kentin travmatik yapısı.

Al-Monitor’a konuşan Kurt, dinin etnisitenin önüne geçtiğine vurgu yaparak, “Bingöl’de radikalliği besleyen tarihi ve toplumsal dinamikler çok güçlü. Zaza kimliği ile ilgili ciddi tartışmalar ve kırılmalar var. Zazalar içinde ‘biz Kürdüz ya da değiliz’ şeklinde tartışmalar ve kırılmalar var. Devlet söyleminin de beslediği bir vaziyet var. Aidiyet konusunda savrulmalı, kırılmalı bir yer. Bu insanların etnik aidiyetin önüne dini aidiyeti koymaları daha kolay. Diğer taraftan dini kimlikler, özellikle Kürtlerin dini kimlikleri etnisiteyi geçiyor. Türkiye’nin asimilasyonist politikaları dolayı bu böyledir. Bir Türk, hem Müslüman hem Türk olarak kendini konumlandırabilir ama tarihsel dinamikler ve devletin asimilasyoncu politikaları nedeniyle bir Kürdün Müslüman olması Kürtlüğüne engelmiş gibi telaki ediliyor. Bu daha çok Bingöl Zazalarında böyle. Dini aidiyet etnik aidiyetin önüne geçiyor ve onu tamamen örtüyor” dedi.

Kurt’a göre sayı 600 olmasa da yüksek ve örgüte katılma potansiyeli olan çok sayıda kişi var. Kısa vadede katılımların güvenlik önlemleriyle engellenebileceğini belirten Kurt, uzun vadede sosyoekonomik adımlar, eğitim ve istihdamla ilgili adımlar atılması gerektiğini düşünüyor.

Bingöl’de yakınları IŞİD’e katıldığı için kendini gizleyenler olduğu gibi, adının yazılmasından çekinmeyenler de var. Bunlardan biri de Filit Batır. 19 yaşındaki oğlu Musa Batır, IŞİD ve El Kaide’ye katılmak üzere iki kez Suriye’ye gitti. Batır çekinmiyor çünkü oğlu artık yaşamıyor.

Batır oğlu daha hayattayken yetkililerden yardım istediğini ancak çabalarının sonuçsuz kaldığını söyledi. İlk gidişinden kısa süre sonra dönen oğlu bir kez daha gitmiş. Oğlunun kandırılarak götürüldüğünü söyleyen Batır’ın çabaları oğlunu kurtarmaya yetmemiş. İkinci kez savaşa giden oğlunun bu kez cenazesi gelmiş.

Batır, “İlk gidişinden sonra bir gün çıktı geldi. Bana gelmedi Ankara’daki ablasına gitmiş. Kızım arayıp orda olduğunu söyledi. Aradım yalvardım eve dönmesi için, beni kırmadı geldi. Birkaç ay burada kaldı sonra bir daha götürdüler oğlumu. Bir gün haber geldi Hatay’da hastanededir diye. Gittim ama cesedini verdiler bana. Cenazemi aldım, getirdim, köyümüze gömdüm” diye konuştu.

IŞİD’e katılan Kürtlerin çoğunun Bingöllü olduğu söylense de bölgedeki diğer illerden de katılanlar oluyor. Son olarak Diyarbakır’da Dicle Üniversitesi Öğretimi Üyesi Ş.İ’nin, ikisi üniversite öğrencisi 3 oğlu IŞİD’e katıldı. Ş.İ. ve ailesi çevresinde demokrat ve aydın olarak bilinse de, çocukları cihatçı örgüte katıldı.

6-8 Ekim 2014 tarihlerinde yaşanan kanlı olaylar, milliyetçi ve İslamcı Kürtler arasındaki gerilimi daha da artırdı. PKK sempatizanları Kobani’de yaşananları protesto etmek amacıyla birçok kentte gösteriler düzenledi. Kobani’de IŞİD ve YPG çatışırken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ‘Kobani düştü düşecek’ açıklaması yapması tepkinin dozunu arttırdı. PKK sempatizanları bazı yerlerde Hizbullah çizgisindeki Hüda-Par yandaşlarıyla çatıştı. 3 gün süren olaylarda 50’ye yakın kişi yaşamını yitirdi.

Adana’da yaşayan bir ailenin durumu ise tabloyu özetler nitelikte. Ailenin iki tarafta da fertleri var. Büyük kardeş G.Ü. PKK’ya katıldı, küçük Kardeş Zınar ise IŞİD’e. Zınar Kürtçe bir isim, Türkçe karşılığı “kaya”. Suriye’de silahlı eğitim alan Zınar, ağır silahlı fotoğraflarını sosyal medya sayfasında paylaşarak arkadaşlarını da cihada çağırıyor. Kullandığı cümle dikkat çekici: “YPG’lilerin kafasını keseceğiz.”

Irak Kürdistan Özerk Bölgesi’nden de örgüte 500 civarında kişinin katıldığı tahmin ediliyor. Örgütün yayınladığı propaganda videolarında Irak Kürdistanı şivesiyle Kürtçe konuşan militanlarını sıkça kullanması dikkat çekiyor. Örgüte katılanların önemli bir kısmı, Saddam yönetiminin 27 yıl önce 5 bin kişinin ölümüne neden olan kimyasal saldırıları düzenlediği Halepçe kenti ve çevresinden. Bölge tıpkı Bingöl gibi muhafazakâr yapısıyla biliniyor.