Ana içeriğe atla

El Kaide Musul’da Kök Salıyor

Irak’ta güçlenmeye devam eden El Kaide, Musul’da vergi topluyor, azınlıklarla “işbirlikçilere” saldırıyor ve şehri, Ninova vilayetindeki faaliyetlerinin merkezi haline getiriyor.
Iraq's Defense Ministry spokesman Major-General Mohammed al-Askari holds a news conference in Baghdad January 18, 2010. Askari showed a picture of an al-Qaeda member named Ali Mamoun Qasim, who they say is a pharmacist responsible for killing military officers and wounding Iraqi police at a hospital in Mosul.  REUTERS/Saad Shalash (IRAQ - Tags: CIVIL UNREST) - RTR290V1

Ninova vilayetinin merkezi Musul, El Kaide’nin Irak’taki başlıca kalelerinden biri hâline gelmiş durumda. Vilayetin Suriye’yle Türkiye’ye sınırdaş olması ve geniş bir yüz ölçümüne sahip olması, Irak ve Suriye’de savaşan örgüt mensupları açısından ona stratejik değer kazandırıyor. El Kaide militanları, Musul’a yerleştiğinden beri örgüte para kaynağı, ikmal imkânları ve hareket kabiliyeti sağlayan girift ağlar oluşturmayı başardı. Amaç, örgütün şehirdeki varlığını sağlamlaştırmak ve zamanla şehri ele geçirmek.

El Kaide, son birkaç ayda, Musul’da büyük şirketlerden, derneklerden, iş adamlarından ve esnaftan vergi toplayan geniş bir ağ sayesinde içteki mali kaynaklarını artırdı. Çeşitli ticari faaliyetlerden aldığı vergileri yükselten örgüt, ödemeleri aksatanları öldürme, kaçırma ve evlerinin bombalanması gibi “cezalarla” cezalandırıyor.

El Kaide’nin pay almadığı herhangi bir ufak veya büyük ticari faaliyet yapılamıyor. Bu durum, sebze satışı gibi küçük işlerden tutun da vilayet çapında hizmet sunumu ve inşaat projeleri gibi büyük girişimleri kapsıyor. İsimlerinin yazılmaması koşuluyla Al-Monitor’a telefonla bilgi veren Musullulara göre, mobil telefon şirketleri, iletim tesislerini çalışır durumda tutabilmek için örgüte yüklü miktarda para ödemek zorunda kalıyor. Ödemeleri geciktiren bir şirketin tesisleri bombalanmış.

Vilayetteki polis teşkilatının başı General Mehdi Garavi’nin komuta ettiği hükümet güçleri, 2012’de El Kaide’nin mali kaynaklarını hedef alan bir kampanya başlattı. Garavi’nin deyimiyle Musul, “terör örgütlerinin başlıca iç finansörü” hâline gelmişti. El Kaide’nin Musul’da yaşayanlardan ayda 8 milyon dolar topladığı düşünülüyor. Başka tahminlere göre bu rakam daha da yüksek.

Ne var ki hükümetin girişimi sorunu çözemedi. Zira bu girişim, güvenlik konularında denetim yetkisi isteyen vilayet yönetimi ile güvenlikten sorumlu olan merkezi hükümetin kavga ettiği bir dönemde yapıldı. Söz konuşu anlaşmazlık, yerel halkın Irak güvenlik güçleriyle ilişkisini olumsuz etkiledi. Musul’daki Sünni çoğunluk, devlet güvenlik güçlerini Şii hâkimiyetindeki hükümetin maşası olarak görüyor ve dolayısıyla onlara güvenmiyor. Diğer yandan, Musul’daki insanlar güvenlik kuvvetleriyle iş birliği yaptıkları takdirde El Kaide’nin ya ailelerinden ya da bizzat kendilerinden intikam almasından korkuyor. Zira örgüt, hükümetin “işbirlikçiliğini” yapanlara gözünü kırpmadan misillemede bulunduğuna dair bir dizi mesaj vermiştir.

El Kaide militanlarının eylülde düzenlediği bir dizi bombalı saldırı, güvenlik güçlerine katıldıkları için cezalandırılmak üzere seçilen polis ve askerlerin evlerini hedef aldı. Saldırılar, merkezi hükümetin Musul’daki eski ordu mensuplarını tekrar göreve alacağını duyurmasından kısa bir süre sonra başladı.

El Kaide, Irak’ta gittikçe yükselen mezhepsel gerilimden fayda sağlıyor ve Musul’daki Sünnilerin güvenini kazanmak için taktikler geliştiriyor. Örneğin örgüt, bubi tuzaklarıyla patlatılan araçlar gibi ara sıra meydana gelen şiddet eylemlerini engelliyor ve kendini halkın koruyucusu olarak gösteriyor. Dahası El Kaide, işsiz gençlerle dolu bu şehirde yandaş kazanmak için Sünnilerle merkezi hükümet arasında büyüyen çatlaktan ve Suriye’deki olaylardan da yararlanıyor.

El Kaide’ye bağlı Irak-Şam İslam Devleti (IŞİD), teşkilatını güçlendirerek, parasal kaynaklarını genişleterek ve mezhepsel duygulara oynayarak Baas Partisi’yle bağlantılı olanlar dâhil rakip silahlı grupları geride bırakmayı başardı. Musul ve çevresindeki nüfusu tümüyle Sünni yapmayı amaçlayan örgüt, son birkaç ay içerisinde, Şabaklar, Şii Türkmenler ve Yezidiler dâhil Sünni olmayan dini azınlıklara saldırılar başlattı. Bu saldırıların birinde, Şii Türkmenlerin yaşadığı bir bölgede bulunan ilkokulda bombalı araç patlatıldı.

Örgüt, azınlık karşıtı kampanyasını, Sünnilerin Şii hükümetten gördüğü kötü muamelenin intikamı olarak pazarlıyor. Yine de bu saldırıların Musul halkının çoğunluğu tarafından destek görüp görmediğini söylemek zor.

Ancak, vilayette genel bir korku ortamının kök saldığı ortada. Çoğunluk, geride durup sessiz kalmayı tercih ediyor. Bu, Ninova’daki yöneticiler için de geçerli. Vali Asil El Nuceyfi’nin medya platformlarında yer alan açıklamalarında Musul’da azınlıklara yönelik eylemleri kınayan beyanatlar mevcut değil. Al-Monitor’un görüştüğü kimi azınlık mensupları, bu durumu El Kaide’yle karşı karşıya gelme korkusuna bağlıyor. Kimisi ise yerel yönetimin militanlarla bağlantılı olduğunu ve Musul’da bazı önemli isimlerin El Kaide’ye vergi ödediğini iddia ediyor.

Yetki kavgası çözülmediği sürece ve merkezi hükümetle vilayet yönetimleri arasında güvensizlik devam ettikçe El Kaide’nin Musul’da artan etkinliğini kırmaya dönük girişimlerin başarıya ulaşması zor olacaktır.

Harith Hasan, Iraklı bir akademisyen ve yazardır. Siyaset bilimi dalında doktora sahibi olan Hasan’ın çalışmaları, Irak’ta devlet-toplum ilişkileri ve kimlik siyaseti alanlarına yoğunlaşmaktadır. Twitter hesabı: @harith_hasan

 

Access the Middle East news and analysis you can trust

Join our community of Middle East readers to experience all of Al-Monitor, including 24/7 news, analyses, memos, reports and newsletters.

Subscribe

Only $100 per year.