اسفند ۲۷, ۱۳۹۶

بازتاب دستگیری جنجالی حسین شیرازی، روحانی شیعه، که از سوی مقام‌های ایرانی صورت گرفت، می‌تواند باعث تضعیف نفوذ ایران بر شیعیان عراق شود. مقام‌های ایرانی روز ششم مارس حسین شیرازی را با ضرب و شتم در برابر پدرش، آیت‌الله سید صادق شیرازی، بازداشت کردند. آن‌ها از درس خارج فقه به خانه بازمی‌گشتند. بازداشت حسین شیرازی به یکی از دروس اخیر او در برابر طلاب درس خارج حوزهٔ قم بازمی‌گردد که در آن آیت‌الله خامنه‌ای را با فراعنه در مصر مقایسه کرد که خود را از هرگونه انتقاد و پاسخ‌گویی مصون می‌دانستند.

حسین شیرازی و پدرش شهروندی ایران و عراق را دارند و نفوذ آن‌ها نیز در عراق قابل توجه است. خانوادهٔ آنان ۱۵۰ سال پیش در عراق جنبشی را راه انداختند که در خاورمیانه رهروانی دارد. خانوادهٔ شیرازی به طور سنتی معتقدند که شورایی از فقها باید کشور را اداره کند، نه یک فرد مانند آیت‌الله خمینی یا آیت‌الله خامنه‌ای.

تظاهرات در عراق علیه بازداشت شیرازی، در برابر کنسولگری ایران در کربلا، سفارت ایران در بغداد و در شهر بصره، نزدیک مرز ایران، روی داد. تظاهرکنندگان شعارهایی علیه سرکوب رهبران مذهبی‌شان در ایران سر دادند و خواستار آزادی فوری شیرازی شدند. آنان همچنین از حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق، خواستند تا مداخله کند و برای آزادی شیرازی به ایران فشار بیاورد.

در لندن، تظاهرات در برابر سفارت ایران انجام شد و چهار تن پس از بالا رفتن از سر در سفارت و پایین‌کشیدن پرچم ایران و نشاندن پرچم شیرازی به جای آن، بازداشت شدند. پلیس بریتانیا برای آرام‌کردن اوضاع ناچار به مداخله شد.

تظاهرات در کویت و چند کشور عربی دیگر نیز انجام شد. طی تظاهرات در برابر سفارت ایران در شهر کویت، شیخ یوسف ملا هادی، یکی از رهبران جنبش شیرازی در آن کشور، رژیم ایران را یک دیکتاتوری توصیف کرد که پشت نقاب ولایت فقیه پنهان شده است. او از شیعیان سراسر جهان خواست تا از این رژیم تبری بجویند.

محمد شیرازی، برادر بزرگ‌تر صادق شیرازی، در میان بنیان‌گذاران فلسفهٔ ولایت فقیه بود اما هواداران این خانواده بر این باورند که آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله خمینی، رهبران جمهوری اسلامی، این نظریه را به فساد کشاندند. محمد شیرازی که در سال ۲۰۰۱ درگذشت، درخواست کرده بود تا شورای ولایت فقیه تشکیل شود اما آیت‌الله خمینی از تجمیع اختیارات در دست یک فقیه دفاع می‌کرد.

تفاوت در تفسیرها باعث شد که شیرازی‌ها از اساس، تئوری ولایت فقیه را رد کنند. حسین شیرازی اکنون می‌گوید که ولایت فقیه پیاده‌شده در ایران، شهروندان را به بردگی می‌گیرد و با اصول آزادی، برابری و دموکراسی در تضاد است.

محمد شیرازی، رهبر پیشین این جنبش، مرجعیت خود را در سال‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ در عراق تثبیت کرد و در زمان انقلاب ایران در قم سکنی گزید. او در اوایل دهه ۱۹۷۰ سازمان عمل اسلامی را تأسیس کرد که از جنبش‌های آزادیخواهانه در دنیای اسلام، از جمله در فلسطین، حمایت می‌کرد. برادر دیگر آنان، حسن شیرازی، در سال ۱۹۸۰ در لبنان به خاطر نقش فعالش در جنبش‌ شیرازی‌ها، ترور شد.

حسین شیرازی طی سال‌ها، اظهارات تندی را علیه آیت‌الله خامنه‌ای بیان کرده است. او در جدیدترین سخنانش، جنگ هشت‌سالهٔ ایران و عراق را نیز زیر سئوال برد و آن‌را قمار آیت‌الله خمینی برای توسعهٔ انقلاب اسلامی ایران دانست. شیرازی تا آن‌جا پیش رفت که دو رهبر جمهوری اسلامی را با معاویه پسر ابو سفیان و یزید مقایسه کرد که به عنوان عوامل قتل امام سوم شیعیان شناخته می‌شوند.

محسن کدیور، یکی از روحانیون بنام اصلاح‌طلب ایرانی و استاد مدعو مطالعات دینی در دانشگاه دوک، ولایت فقیه را دیکتاتوری مذهبی نامید. او بر این باور است که انتقاد بی‌سابقه و آشکار از سوی روحانیون شیعه، می‌تواند مشکلی بزرگ برای رژیم ایران ایجاد کند. این امر به‌ویژه اثرگذارتر خواهد بود وقتی که از جانب جنبش شیرازی‌ها انجام شود؛ جنبشی که به اسلام شیعهٔ سیاسی پیوند خورده است و به همین خاطر، نزدیکی‌هایی با سیستم ولایت فقیه دارد. کدیور از فقهای جنبش شیرازی خواست تا دکترینی در رد ولایت فقیه ارائه کنند.

این رویدادها همراه با یک سری واکنش‌های پیشین شیعیان عراق نسبت به نقش ایران در این کشور - از جمله فاصله‌گرفتن مقتدی صدر از ایران و عدم پذیرش دیدار با مقام‌های ایرانی از جانب آیت‌الله علی سیستانی- را می‌توان نشانه‌هایی از کاهش نفوذ ایران در میان شیعیان عراق دانست. به نظر می‌رسد که برخی شیعیان نظر خود را پس از تجربه‌کردن سرکوب از سوی نظام مذهبی، تغییر می‌دهند.